-
1 signo
signo, āvi, ātum, 1, v. a. [signum], to set a mark upon, to mark, mark out, designate (syn.: noto, designo).I.Lit.A.In gen. (mostly poet. and in post-Aug. prose): discrimen non facit neque signat linea alba, Lucil. ap. Non. 405, 17:B.signata sanguine pluma est,
Ov. M. 6, 670:ne signare quidem aut partiri limite campum Fas erat,
Verg. G. 1, 126:humum limite mensor,
Ov. M. 1, 136; id. Am. 3, 8, 42:moenia aratro,
id. F. 4, 819:pede certo humum,
to print, press, Hor. A. P. 159; cf.:vestigia summo pulvere,
to mark, imprint, Verg. G. 3, 171: auratā cyclade humum, Prop. 4 (5), 7, 40:haec nostro signabitur area curru,
Ov. A. A. 1, 39:locum, ubi ea (cistella) excidit,
Plaut. Cist. 4, 2, 28:caeli regionem in cortice signant,
mark, cut, Verg. G. 2, 269:nomina saxo,
Ov. M. 8, 539:rem stilo,
Vell. 1, 16, 1:rem carmine,
Verg. A. 3, 287;for which: carmine saxum,
Ov. M. 2, 326:cubitum longis litteris,
Plaut. Rud. 5, 2, 7:ceram figuris,
to imprint, Ov. M. 15, 169:cruor signaverat herbam,
had stained, id. ib. 10, 210; cf. id. ib. 12, 125:signatum sanguine pectus,
id. A. A. 2, 384:dubiā lanugine malas,
id. M. 13, 754:signata in stirpe cicatrix,
Verg. G. 2, 379:manibus Procne pectus signata cruentis,
id. ib. 4, 15:vocis infinitios sonos paucis notis,
Cic. Rep. 3, 2, 3:visum objectum imprimet et quasi signabit in animo suam speciem,
id. Fat. 19, 43.—In partic.1.To mark with a seal; to seal, seal up, affix a seal to a thing (usually obsignare):2.accepi a te signatum libellum,
Cic. Att. 11, 1, 1:volumina,
Hor. Ep. 1, 13, 2: locellum tibi signatum remisi, Caes. ap. Charis. p. 60 P.:epistula,
Nep. Pel. 3, 2:arcanas tabellas,
Ov. Am. 2, 15, 15:signatis quicquam mandare tabellis,
Tib. 4, 7, 7:lagenam (anulus),
Mart. 9, 88, 7:testamentum,
Plin. Ep. 2, 20, 8 sq.; cf. Mart. 5, 39, 2:nec nisi signata venumdabatur (terra),
Plin. 35, 4, 14, § 33.— Absol., Mart. 10, 70, 7; Quint. 5, 7, 32; Suet. Ner. 17.—To mark with a stamp; hence,a.Of money, to stamp, to coin:b.aes argentum aurumve publice signanto,
Cic. Leg. 3, 3, 6; cf.:qui primus ex auro denarium signavit... Servius rex primus signavit aes... Signatum est nota pecudum, unde et pecunia appellata... Argentum signatum est anno, etc.,
Plin. 33, 3, 13, § 44:argentum signatum,
Cic. Verr. 2, 5, 25, § 63; Quint. 5, 10, 62; 5, 14, 26:pecunia signata Illyriorum signo,
Liv. 44, 27, 9:denarius signatus Victoriā,
Plin. 33, 3, 13, § 46:sed cur navalis in aere Altera signata est,
Ov. F. 1, 230:milia talentūm argenti non signati formā, sed rudi pondere,
Curt. 5, 2, 11.— Hence,Poet.:c.signatum memori pectore nomen habe,
imprinted, impressed, Ov. H. 13, 66:(filia) quae patriā signatur imagine vultus,
i. e. closely resembles her father, Mart. 6, 27, 3.—To stamp, i. e. to license, invest with official authority (late Lat.):3.quidam per ampla spatia urbis... equos velut publicos signatis, quod dicitur, calceis agitant,
Amm. 14, 6, 16.—Pregn., to distinguish, adorn, decorate ( poet.):II.pater ipse suo superūm jam signat honore,
Verg. A. 6, 781 Heyne: caelum corona, Claud. Nupt. Hon. et Mar. 273.—Trop., to point out, signify, indicate, designate, express (rare; more usually significo, designo; in Cic. only Or. 19, 64, where dignata is given by Non. 281, 10;B.v. Meyer ad loc.): translatio plerumque signandis rebus ac sub oculos subiciendis reperta est,
Quint. 8, 6, 19:quotiens suis verbis signare nostra voluerunt (Graeci),
id. 2, 14, 1; cf.:appellatione signare,
id. 4, 1, 2:utrius differentiam,
id. 6, 2, 20; cf. id. 9, 1, 4; 12, 10, 16:nomen (Caieta) ossa signat,
Verg. A. 7, 4:fama signata loco est,
Ov. M. 14, 433:miratrixque sui signavit nomine terras,
designated, Luc. 4, 655; cf.:(Earinus) Nomine qui signat tempora verna suo,
Mart. 9, 17, 4:Turnus ut videt... So signari oculis,
singled out, looked to, Verg. A. 12, 3: signare responsum, to give a definite or distinct answer, Sen. Ben. 7, 16, 1.—With rel.-clause:memoria signat in quā regione quali adjutore legatoque fratre meo usus sit,
Vell. 2, 115.—To distinguish, recognize:C.primi clipeos mentitaque tela Adgnoscunt, atque ora sono discordia signant,
Verg. A. 2, 423; cf.:sonis homines dignoscere,
Quint. 11, 3, 31:animo signa quodcumque in corpore mendum est,
Ov. R. Am. 417.—To seal, settle, establish, confirm, prescribe (mostly poet.):D. A.signanda sunt jura,
Prop. 3 (4), 20, 15:signata jura,
Luc. 3, 302: jura Suevis, Claud. ap. Eutr. 1, 380; cf.:precati deos ut velint ea (vota) semper solvi semperque signari,
Plin. Ep. 10, 35 (44).—signan-ter, adv. (acc. to II. A.), expressly, clearly, distinctly (late Lat. for the class. significanter):B.signanter et breviter omnia indicare,
Aus. Grat. Act. 4:signanter et proprie dixerat,
Hier. adv. Jovin. 1, 13 fin. —signātus, a, um, P. a.1.(Acc. to I. B. 1. sealed; hence) Shut up, guarded, preserved (mostly ante- and post-class.): signata sacra, Varr. ap. Non. 397, 32: limina. Prop. 4 (5), 1, 145: Chrysidem negat signatam reddere, i. e. unharmed, intact, pure, Lucil. ap. Non. 171, 6; cf.:2.assume de viduis fide pulchram, aetate signatam,
Tert. Exhort. 12.—(Acc. to II. A.) Plain, clear, manifest (post-class. for significans):quid expressius atque signatius in hanc causam?
Tert. Res. Carn. 13.— Adv.: signātē, clearly, distinctly (post-class.):qui (veteres) proprie atque signate locuti sunt,
Gell. 2, 6, 6; Macr. S. 6, 7.— Comp.:signatius explicare aliquid,
Amm. 23, 6, 1. -
2 sum
sum, esse, fui - voir l'article sum de Gaffiot. [ABCR]I - sum, esse, fŭi: - la conjugaison - formes arch.: esum = sum, Varr. L. 9, 199 ; essis = es, Acc. d. Non. 200, 30; escit = erit, XII T. d. Gell. 20, 1, 25; Lucr. 1, 619; escunt = erunt, Cic. Leg. 2, 60 --- parf. fuvimus, Enn. d. Cic de Or. 3, 168; fuveit, Cil 1, 1051 --- subj. prés. siem, sies, siet, sient, Plaut. Amp. 57; 924; 58 ; Lucr. 3, 101; Plaut. Amp. 209; etc. ; fuam, fuas, fuat, fuant, Plaut. Bac. 156; Andr. Tr. 21; Plaut. Amp. 985; Bac. 1033; etc. --- part. prés. ens, employé par Caes. selon Prisc. 18, 75. [st1]1 [-] être, exister (il y a); vivre, durer; qqf. au parf. avoir vécu, n'être plus; être (avec attribut). - si abest, nullus est, Plaut. Bacch. 2: séparé d'elle, il n'existe plus. - nisi fuisset Archimedes, Cic.: sans Archimède (si Archimède n'avait pas existé). - ergo Dama nusquam est! Hor.: Dama n'est donc plus! - cogito, ergo sum: je pense, donc je suis. - dum ero: tant que je vivrai. - fuit Ilium, Virg.: c'en est fait de Troie (Troie a existé, Troie n'est plus). - flumen est Arar, quod in Rhodanum influit, Caes. B. G. 1: il y a une rivière, la Saône, qui se jette dans le Rhône. - est locus, Hesperiam quam mortales perhibebant, Enn. ap. Macr. S. 6: il y a un lieu que les mortels appelaient Hespérie. - homo nequissimus omnium qui sunt, qui fuerunt, qui futuri sunt! Cic. Fam. 11: l'homme le plus pervers qui soit, qui ait existé ou qui puisse jamais être. - Indus, qui est omnium fluminum maximus: l'Indus, qui est le plus grand de tous les fleuves. - turpitudo pejus est quam dolor, Cic.: la honte est pire que la douleur. [st1]2 [-] avec datif - être à, appartenir à. - est mihi liber: [un livre (quelconque) est à moi] = j'ai un livre. - sunt nobis mitia poma, Virg.: nous avons des fruits délicieux. - spes mihi erat: j'avais espoir. - mihi nomen est Marcus (Marco): [un nom est à moi, Marc]= je m'appelle Marc. - cui nomen Arethusa est, Cic.: (source) qui porte le nom d'Aréthuse. - Scipio, cui post Africano fuit cognomen, Liv. 25: Scipion, qu'on surnomma plus tard l'Africain. - paene tibi fuit Phronesium! Plaut.: Phronésion a failli être à toi ! [st1]3 [-] avec génitif - être (celui de...), être à, appartenir à; être du parti de. - haec domus patris mei est: [cette maison est (la maison) de mon père] = cette maison est celle de mon père (cette maison est la propriété de mon père). - hic liber Petri est: ce livre est à Pierre. - omnia hostium erant: tout était aux mains des ennemis. - totus Pompei erat: il était tout dévoué à Pompée. - esse suarum rerum, Liv.: s'attacher à ses intérêts. - meus, tuus, noster, vester au lieu du génitif. - hic liber meus est: ce livre est le mien, ce livre est à moi. - haec domus mea est: cette maison m'appartient. - totus tuus ego sum: je suis tout entier à toi. - divitiae meae sunt, tu es divitiarum, Sen.: les richesses m'appartiennent, et tu appartiens aux richesses. - esse Romae partis, esse Philippi, Liv.: être du parti de Rome, être du côté de Philippe. [st1]4 [-] avec génitif - être le propre de, être le rôle de, être le devoir, le droit, le privilège, le caractère de..., être du domaine de, être du ressort de. - regis est tueri cives: c'est le devoir d'un roi de protéger ses sujets. - extremae dementiae est...: c'est le comble de la folie (de). - meum, tuum... au lieu du génitif. - meum est loqui: c'est à moi de parler. [st1]5 [-] avec double datif (datif d'intérêt et datif de destination): [être à qqn qui est destiné à...]. - voir la grammaire. - hoc erit tibi dolori: **ce sera pour toi à douleur** = ce sera pour toi une cause de douleur. - esse omnibus odio: être haï de tous. - esse alicui dolori: être pour qqn une cause de chagrin. - alicui esse impedimento, Cic.: être un obstacle pour qqn. - quid tibi rei mecum est? Ter.: qu'ai-je à démêler avec toi? [st1]6 [-] avec génitif marquant la qualité ou la quantité. - egregiae indolis est: il est d'un excellent caractère (il a un excellent caractère). - nullius consilii sum: je suis un homme indécis. - Sulla gentis patriciae nobilis fuit, Sall. J. 95: Sylla était de famille noble. - somni brevissimi erat, Suet.: il dormait fort peu. - res est magni laboris: la chose demande de grands efforts. - classis erat centum navium: la flotte était de cent bateaux. [st1]7 [-] avec ablatif marquant la qualité. - esse ingenio pravo, Sall.: avoir une âme perverse. - esse bono animo, Cic.: avoir bon courage. - esse magnā gloriā, Cic.: jouir d'une haute considération. - tenuissimā valetudine esse, Caes.: être d'une santé très délicate. - esse capite raso, Cic.: avoir la tête rasée. - iracundiā summā esse: être très irrité. [st1]8 [-] être (dans un lieu), se trouver, séjourner, rester, demeurer; être (de telle ou telle manière); être (avec qqn, auprès de qqn); aller, arriver, venir. - sum Romae: je suis à Rome. - sum in foro: je suis au forum. - quid fuit in illis litteris? Cic.: qu'y avait-il dans cette lettre? - esse in publico: paraître en public. - esse in laxa toga, Tib. 2: porter une toge flottante. - esse in Tyriis, Ov.: avoir une robe de pourpre. - esse in aere alieno: être endetté. - esse in spe, Cic.: avoir de l'espoir. - esse in nummis multis, Cic.: être très riche. - esse in odio, Cic.: être haï. - fuit ad me sane diu, Cic. Att. 10, 4, 8: il resta longtemps avec moi. - esse libenter cum aliquo, Cic.: voir qqn avec plaisir. - qui ante fuerant ad Caesarem, Caes.: ceux qui d'abord étaient venus vers César. - quo die in Tusculanum essem futurus, Cic.: le jour où je devais arriver à ma maison de Tusculum. - fuisti apud Laecam illa nocte, Cic. Cat. 1: tu t'es rendu chez Léca cette nuit-là. [st1]9 [-] avec génitif de prix (qqf. avec ablatif de prix): être de (telle valeur), valoir coûter. - magni (s.-ent. pretii) esse: coûter beaucoup. - esse nihili: ne rien valoir. - magni erunt mihi tuae litterae, Cic. Fam. 15: ta lettre sera d'un grand prix pour moi. - mea mihi conscientia pluris est quam omnium sermo, Cic. Att. 12: ma conscience pour moi vaut plus que tous les discours. - mille sestertiis esse: coûter mille sesterces. - sextante sal et Romae et per totam Iialiam erat, Liv. 29: le sel coûtait un sextant à Rome comme dans l'Italie entière. [st1]10 [-] arriver, se produire, avoir lieu. - quid tibi est? Ter.: qu'as-tu? - (solis defectio) quae fuit regnante Romulo, Cic. Rep. 1: (éclipse) qui eut lieu sous le règne de Romulus. - ut est: comme il arrive. - est ut + subj. (est + inf.): il arrive que, il peut se faire que, on peut. - futurum rati ut...: persuadés qu'il arriverait que... - non est ut...: il n'est pas possible que...., il n'y a pas lieu de... - est ut velis, Ter.: il se trouve que tu veux. - quando fuit ut...? Cic.: quand est-il arrivé que...? quand a-t-on vu que...? - quando fuit ut quod licet non liceret? Cic. Cael.: quand a-t-on vu que ce qui est permis aujourd'hui a cessé de l'être? - in eo (res) est ut + subj.: les choses en sont au point que... (il va bientôt arriver que...). - prope est ut...: il va bientôt arriver que... - est (ita) ut dicis: c'est bien comme tu dis. - id quod erat, Liv.: ce qui était vrai (c'est ce qui se passait). - res erat eo loci, Cic.: l'affaire en était là. [st1]11 [-] avec adj. verbal au génitif - être de nature à, avoir pour but de, servir à, tendre à. - esse conservandae libertatis, Sall.: avoir pour but le maintien de la liberté. - esse dissolvendarum religionum, Liv.: être de nature à détruire le culte. - quae res evertendae rei publicae solebant esse, Cic.: ces faits tendaient ordinairement à ruiner l'Etat. [st1]12 [-] avec datif de destination ou de but; avec ad + acc. - esse solvendo aeri alieno: être en état de payer ses dettes, être solvable. - non esse solvendo: ne pas être en mesure de payer ses dettes, être insolvable. - esse vescendo: être bon à manger. - esse oneri ferendo, Liv.: être capable de porter une charge. - esse ad ornandum templum, Cic.: servir à la décoration du temple. - esse ad aliquid: être utile à qqch, servir à qqch. - esse ad alvum crudam, Cato. R. R. 125: être efficace pour les indigestions. - esui potuique esse, Dig.: être bon à manger et à boire. - esse argumento: être une preuve. - esse probro, Cic.: être déshonorant. - esse crimini, Cic.: être un grief. [st1]13 [-] avec une subordonnée (souvent avec verbe au subjonctif). - sunt qui + subj.: il y a des gens qui ([des gens tels qu'ils]), il y a des gens pour, il y a des gens capables de. - sunt qui sciant: il y a des gens qui savent. - erant sententiae quae castra Vari oppugnanda censerent, Caes. B. C. 2, 30: il y avait les avis de personnes qui pensaient qu'on devait assiéger le camp de Varus. - erat nemo in quem ea suspicio conveniret, Cic.: il n'y avait personne sur qui pût se porter un tel soupçon. - sunt qui + ind.: il y a des gens qui. - sunt qui quod sentiunt non audent dicere, Cic.: il y a des gens qui n'osent pas dire ce qu'ils pensent. - sunt quae omitti, Cic.: il y a des détails que j'ai oubliés. - sunt bestiae quaedam, in quibus inest aliquid simile virtutis, Cic. Fin. 5: il y a des bêtes qui ont en elles quelque chose de semblable à la vertu. - est ubi + subj.: il y a des cas où. - erit ubi te ulciscar, Plaut.: je trouverai l'occasion de te punir. - est quod: il y a une raison pour que, il y a lieu de. - est quod succenset tibi, Ter.: il a des raisons d'être irrité contre toi. - est quod referam ad consilium, Liv.: il faut que j'en réfère au conseil. - est quod dici possit: il y a une chose qu'on pourrait dire. - est quod differat, Cic.: il y a une différence. - est quod gaudeas, Cic.: tu as raison de te réjouir. - non est quod (non est cur, nihil est quod): il n'y a pas lieu de, il n'y a pas de raison de. - quid est quod: quelle raison y a-t-il de...? - quid erat quod querebatur? Cic.: quelle raison avait-il de se plaindre? - quid erat quod querebatur? Cic.: pourquoi se plaignait-il? quelle raison y avait-il qui expliquât ses plaintes? [st1]14 [-] esse ab aliquo: être du côté de qqn, être de son parti, être pour quelqu'un. - esse ab aliquo (esse pro aliquo): être partisan de qqn, être de l'avis de qqn. - a Phaedro esse, Cic. Att. 16: être disciple de Phèdre. - est a me hoc totum: tout cela est fait pour moi, tout cela est en ma faveur. - vide ne hoc totum sit a me, Cic.: prends bien garde que tout cela ne soit en ma faveur? - esne tu ab illo milite? Plaut.: es-tu esclave de ce soldat? - erat ab Aristotele, Cic.: c'était un Aristotélicien. [st1]15 [-] reposer sur, dépendre de, être du ressort de. - non est id in nobis: cela ne dépend pas de nous. - omnis spes est in aliquo: tout l'espoir repose sur qqn. - vivat an ille occidat, in dis est, Ov.: sa vie ou sa mort dépendent des dieux. [st1]16 [-] avec un infinitif - pouvoir. - cernere erat, Virg.: on voyait (on pouvait voir). [st1]17 [-] latinismes remarquables - bene est: cela va bien. - est recte apud matrem, Cic.: chez ma mère, tout va bien (ma mère se porte bien). - est ita (est vero): il en est ainsi, oui. - esto (sit ita sane): eh bien, soit! - id est (hoc est): à savoir, c'est-à-dire. - quid hoc rei est?: qu'est-ce à dire? - voir fore - esto. [ABCR]II - sum = eum; Enn. An. 98, cf. Fest. 298.* * *sum, esse, fui - voir l'article sum de Gaffiot. [ABCR]I - sum, esse, fŭi: - la conjugaison - formes arch.: esum = sum, Varr. L. 9, 199 ; essis = es, Acc. d. Non. 200, 30; escit = erit, XII T. d. Gell. 20, 1, 25; Lucr. 1, 619; escunt = erunt, Cic. Leg. 2, 60 --- parf. fuvimus, Enn. d. Cic de Or. 3, 168; fuveit, Cil 1, 1051 --- subj. prés. siem, sies, siet, sient, Plaut. Amp. 57; 924; 58 ; Lucr. 3, 101; Plaut. Amp. 209; etc. ; fuam, fuas, fuat, fuant, Plaut. Bac. 156; Andr. Tr. 21; Plaut. Amp. 985; Bac. 1033; etc. --- part. prés. ens, employé par Caes. selon Prisc. 18, 75. [st1]1 [-] être, exister (il y a); vivre, durer; qqf. au parf. avoir vécu, n'être plus; être (avec attribut). - si abest, nullus est, Plaut. Bacch. 2: séparé d'elle, il n'existe plus. - nisi fuisset Archimedes, Cic.: sans Archimède (si Archimède n'avait pas existé). - ergo Dama nusquam est! Hor.: Dama n'est donc plus! - cogito, ergo sum: je pense, donc je suis. - dum ero: tant que je vivrai. - fuit Ilium, Virg.: c'en est fait de Troie (Troie a existé, Troie n'est plus). - flumen est Arar, quod in Rhodanum influit, Caes. B. G. 1: il y a une rivière, la Saône, qui se jette dans le Rhône. - est locus, Hesperiam quam mortales perhibebant, Enn. ap. Macr. S. 6: il y a un lieu que les mortels appelaient Hespérie. - homo nequissimus omnium qui sunt, qui fuerunt, qui futuri sunt! Cic. Fam. 11: l'homme le plus pervers qui soit, qui ait existé ou qui puisse jamais être. - Indus, qui est omnium fluminum maximus: l'Indus, qui est le plus grand de tous les fleuves. - turpitudo pejus est quam dolor, Cic.: la honte est pire que la douleur. [st1]2 [-] avec datif - être à, appartenir à. - est mihi liber: [un livre (quelconque) est à moi] = j'ai un livre. - sunt nobis mitia poma, Virg.: nous avons des fruits délicieux. - spes mihi erat: j'avais espoir. - mihi nomen est Marcus (Marco): [un nom est à moi, Marc]= je m'appelle Marc. - cui nomen Arethusa est, Cic.: (source) qui porte le nom d'Aréthuse. - Scipio, cui post Africano fuit cognomen, Liv. 25: Scipion, qu'on surnomma plus tard l'Africain. - paene tibi fuit Phronesium! Plaut.: Phronésion a failli être à toi ! [st1]3 [-] avec génitif - être (celui de...), être à, appartenir à; être du parti de. - haec domus patris mei est: [cette maison est (la maison) de mon père] = cette maison est celle de mon père (cette maison est la propriété de mon père). - hic liber Petri est: ce livre est à Pierre. - omnia hostium erant: tout était aux mains des ennemis. - totus Pompei erat: il était tout dévoué à Pompée. - esse suarum rerum, Liv.: s'attacher à ses intérêts. - meus, tuus, noster, vester au lieu du génitif. - hic liber meus est: ce livre est le mien, ce livre est à moi. - haec domus mea est: cette maison m'appartient. - totus tuus ego sum: je suis tout entier à toi. - divitiae meae sunt, tu es divitiarum, Sen.: les richesses m'appartiennent, et tu appartiens aux richesses. - esse Romae partis, esse Philippi, Liv.: être du parti de Rome, être du côté de Philippe. [st1]4 [-] avec génitif - être le propre de, être le rôle de, être le devoir, le droit, le privilège, le caractère de..., être du domaine de, être du ressort de. - regis est tueri cives: c'est le devoir d'un roi de protéger ses sujets. - extremae dementiae est...: c'est le comble de la folie (de). - meum, tuum... au lieu du génitif. - meum est loqui: c'est à moi de parler. [st1]5 [-] avec double datif (datif d'intérêt et datif de destination): [être à qqn qui est destiné à...]. - voir la grammaire. - hoc erit tibi dolori: **ce sera pour toi à douleur** = ce sera pour toi une cause de douleur. - esse omnibus odio: être haï de tous. - esse alicui dolori: être pour qqn une cause de chagrin. - alicui esse impedimento, Cic.: être un obstacle pour qqn. - quid tibi rei mecum est? Ter.: qu'ai-je à démêler avec toi? [st1]6 [-] avec génitif marquant la qualité ou la quantité. - egregiae indolis est: il est d'un excellent caractère (il a un excellent caractère). - nullius consilii sum: je suis un homme indécis. - Sulla gentis patriciae nobilis fuit, Sall. J. 95: Sylla était de famille noble. - somni brevissimi erat, Suet.: il dormait fort peu. - res est magni laboris: la chose demande de grands efforts. - classis erat centum navium: la flotte était de cent bateaux. [st1]7 [-] avec ablatif marquant la qualité. - esse ingenio pravo, Sall.: avoir une âme perverse. - esse bono animo, Cic.: avoir bon courage. - esse magnā gloriā, Cic.: jouir d'une haute considération. - tenuissimā valetudine esse, Caes.: être d'une santé très délicate. - esse capite raso, Cic.: avoir la tête rasée. - iracundiā summā esse: être très irrité. [st1]8 [-] être (dans un lieu), se trouver, séjourner, rester, demeurer; être (de telle ou telle manière); être (avec qqn, auprès de qqn); aller, arriver, venir. - sum Romae: je suis à Rome. - sum in foro: je suis au forum. - quid fuit in illis litteris? Cic.: qu'y avait-il dans cette lettre? - esse in publico: paraître en public. - esse in laxa toga, Tib. 2: porter une toge flottante. - esse in Tyriis, Ov.: avoir une robe de pourpre. - esse in aere alieno: être endetté. - esse in spe, Cic.: avoir de l'espoir. - esse in nummis multis, Cic.: être très riche. - esse in odio, Cic.: être haï. - fuit ad me sane diu, Cic. Att. 10, 4, 8: il resta longtemps avec moi. - esse libenter cum aliquo, Cic.: voir qqn avec plaisir. - qui ante fuerant ad Caesarem, Caes.: ceux qui d'abord étaient venus vers César. - quo die in Tusculanum essem futurus, Cic.: le jour où je devais arriver à ma maison de Tusculum. - fuisti apud Laecam illa nocte, Cic. Cat. 1: tu t'es rendu chez Léca cette nuit-là. [st1]9 [-] avec génitif de prix (qqf. avec ablatif de prix): être de (telle valeur), valoir coûter. - magni (s.-ent. pretii) esse: coûter beaucoup. - esse nihili: ne rien valoir. - magni erunt mihi tuae litterae, Cic. Fam. 15: ta lettre sera d'un grand prix pour moi. - mea mihi conscientia pluris est quam omnium sermo, Cic. Att. 12: ma conscience pour moi vaut plus que tous les discours. - mille sestertiis esse: coûter mille sesterces. - sextante sal et Romae et per totam Iialiam erat, Liv. 29: le sel coûtait un sextant à Rome comme dans l'Italie entière. [st1]10 [-] arriver, se produire, avoir lieu. - quid tibi est? Ter.: qu'as-tu? - (solis defectio) quae fuit regnante Romulo, Cic. Rep. 1: (éclipse) qui eut lieu sous le règne de Romulus. - ut est: comme il arrive. - est ut + subj. (est + inf.): il arrive que, il peut se faire que, on peut. - futurum rati ut...: persuadés qu'il arriverait que... - non est ut...: il n'est pas possible que...., il n'y a pas lieu de... - est ut velis, Ter.: il se trouve que tu veux. - quando fuit ut...? Cic.: quand est-il arrivé que...? quand a-t-on vu que...? - quando fuit ut quod licet non liceret? Cic. Cael.: quand a-t-on vu que ce qui est permis aujourd'hui a cessé de l'être? - in eo (res) est ut + subj.: les choses en sont au point que... (il va bientôt arriver que...). - prope est ut...: il va bientôt arriver que... - est (ita) ut dicis: c'est bien comme tu dis. - id quod erat, Liv.: ce qui était vrai (c'est ce qui se passait). - res erat eo loci, Cic.: l'affaire en était là. [st1]11 [-] avec adj. verbal au génitif - être de nature à, avoir pour but de, servir à, tendre à. - esse conservandae libertatis, Sall.: avoir pour but le maintien de la liberté. - esse dissolvendarum religionum, Liv.: être de nature à détruire le culte. - quae res evertendae rei publicae solebant esse, Cic.: ces faits tendaient ordinairement à ruiner l'Etat. [st1]12 [-] avec datif de destination ou de but; avec ad + acc. - esse solvendo aeri alieno: être en état de payer ses dettes, être solvable. - non esse solvendo: ne pas être en mesure de payer ses dettes, être insolvable. - esse vescendo: être bon à manger. - esse oneri ferendo, Liv.: être capable de porter une charge. - esse ad ornandum templum, Cic.: servir à la décoration du temple. - esse ad aliquid: être utile à qqch, servir à qqch. - esse ad alvum crudam, Cato. R. R. 125: être efficace pour les indigestions. - esui potuique esse, Dig.: être bon à manger et à boire. - esse argumento: être une preuve. - esse probro, Cic.: être déshonorant. - esse crimini, Cic.: être un grief. [st1]13 [-] avec une subordonnée (souvent avec verbe au subjonctif). - sunt qui + subj.: il y a des gens qui ([des gens tels qu'ils]), il y a des gens pour, il y a des gens capables de. - sunt qui sciant: il y a des gens qui savent. - erant sententiae quae castra Vari oppugnanda censerent, Caes. B. C. 2, 30: il y avait les avis de personnes qui pensaient qu'on devait assiéger le camp de Varus. - erat nemo in quem ea suspicio conveniret, Cic.: il n'y avait personne sur qui pût se porter un tel soupçon. - sunt qui + ind.: il y a des gens qui. - sunt qui quod sentiunt non audent dicere, Cic.: il y a des gens qui n'osent pas dire ce qu'ils pensent. - sunt quae omitti, Cic.: il y a des détails que j'ai oubliés. - sunt bestiae quaedam, in quibus inest aliquid simile virtutis, Cic. Fin. 5: il y a des bêtes qui ont en elles quelque chose de semblable à la vertu. - est ubi + subj.: il y a des cas où. - erit ubi te ulciscar, Plaut.: je trouverai l'occasion de te punir. - est quod: il y a une raison pour que, il y a lieu de. - est quod succenset tibi, Ter.: il a des raisons d'être irrité contre toi. - est quod referam ad consilium, Liv.: il faut que j'en réfère au conseil. - est quod dici possit: il y a une chose qu'on pourrait dire. - est quod differat, Cic.: il y a une différence. - est quod gaudeas, Cic.: tu as raison de te réjouir. - non est quod (non est cur, nihil est quod): il n'y a pas lieu de, il n'y a pas de raison de. - quid est quod: quelle raison y a-t-il de...? - quid erat quod querebatur? Cic.: quelle raison avait-il de se plaindre? - quid erat quod querebatur? Cic.: pourquoi se plaignait-il? quelle raison y avait-il qui expliquât ses plaintes? [st1]14 [-] esse ab aliquo: être du côté de qqn, être de son parti, être pour quelqu'un. - esse ab aliquo (esse pro aliquo): être partisan de qqn, être de l'avis de qqn. - a Phaedro esse, Cic. Att. 16: être disciple de Phèdre. - est a me hoc totum: tout cela est fait pour moi, tout cela est en ma faveur. - vide ne hoc totum sit a me, Cic.: prends bien garde que tout cela ne soit en ma faveur? - esne tu ab illo milite? Plaut.: es-tu esclave de ce soldat? - erat ab Aristotele, Cic.: c'était un Aristotélicien. [st1]15 [-] reposer sur, dépendre de, être du ressort de. - non est id in nobis: cela ne dépend pas de nous. - omnis spes est in aliquo: tout l'espoir repose sur qqn. - vivat an ille occidat, in dis est, Ov.: sa vie ou sa mort dépendent des dieux. [st1]16 [-] avec un infinitif - pouvoir. - cernere erat, Virg.: on voyait (on pouvait voir). [st1]17 [-] latinismes remarquables - bene est: cela va bien. - est recte apud matrem, Cic.: chez ma mère, tout va bien (ma mère se porte bien). - est ita (est vero): il en est ainsi, oui. - esto (sit ita sane): eh bien, soit! - id est (hoc est): à savoir, c'est-à-dire. - quid hoc rei est?: qu'est-ce à dire? - voir fore - esto. [ABCR]II - sum = eum; Enn. An. 98, cf. Fest. 298.* * *Sum, es, est, Verbum substantiuum. Je suis, tu es, il est.\Sum, Genitiuo iungitur. Terent. Non esse horum te arbitror. Je pense que tu n'appartiens en rien à ceulx ci.\Est adolescens escae maxumae. Plaut. Il est grand mangeur.\Magni sunt oneris: quicquid imponas, vehunt. Plaut. Ils portent grands faiz.\Erit humanitatis vestrae, magnum eorum ciuium numerum calamitate prohibere. Cic. Ce sera à faire à vostre humanité de, etc.\Est miserorum, vt maleuolentes sint, atque inuideant bonis. Plaut. Ils ont de coustume.\Non est nostrum onus. Cic. Ce n'est pas nostre charge, Nous n'avons point charge de cela, Ce n'est pas à nous à faire.\Nihil aeque dissoluendae religionis est, quam, etc. Liu. Il n'est chose qui corrompe tant la religion, que de, etc.\Tanti eius apud se gratiam esse ostendit, vti et Reipublicae iniuriam, etc. Caes. Il monstra qu'il aimoit tant, et qu'il avoit tant de credit envers luy, que, etc.\Nunc vos aestimate, facta an dicta pluris sint. Sallust. Lesquels sont plus à estimer les faicts ou les dicts.\Argentum quanti est sumito. Terent. Autant qu'il vault.\Quod mihi plurimi est. Cic. Laquelle chose je prise ou estime fort.\Magni apud aliquem esse. Cic. Estre fort estimé d'aucun.\Emere denario, quod sit mille denarium. Cic. Qui vault mille deniers.\Quum in Sicilia sestertiis duobus tritici modius esset. Cic. Vallut.\Bona Sexti Roscii quae sunt sexagies. Cic. Qui vallent.\Ego sum domi meae. Cic. Je suis en ma maison.\Sum, Datiuo etiam iungitur, et significat habeo. Virgil. Sunt mihi bis septem praestanti corpore Nymphae. J'ay.\Est enim columbis ars, inter se blandiri. Plin. Elles ont cest art de, etc.\- mihi tu iam Eras mortuus, quia non te visitaui. Plaut. Il me sembloit à veoir que tu estois desja mort.\Duobus datiuis: Plaut. Est derisui omnibus. Chascun se mocque de luy.\Desiderio esse. Seneca. Estre desiré et regretté.\Esui potuique esse. Vlpia. Estre bon et ordonné pour boire et manger.\Hae pecuniae tibi fraudi esse debent. Cic. Te doibvent tourner à dommage.\Postrema tua pagina mihi magnae molestiae fuit. Cic. M'a fort fasché.\Datiuo et ablatiuo: Plautus, Nihil me poenitet iam quanto sumptu fuerim tibi. Quelle despense je t'ay faicte.\Si mihi tecum minus esset, quam est cum tuis omnibus, allegarem ad te illos a quibus, etc. Cic. Si j'estoye moins familier et privé de toy, que de touts les tiens, etc.\Est mihi melius. Cic. Je me porte mieulx.\Bene est mihi. Terent. Je suis bien aise et sans fascherie.\Amori esse, vel odio dicitur res aliqua. Cassius ad Ciceronem. Quand on l'aime, ou on la hait.\Quibus occidi patrem Sexti Roscii bono fuit. Cic. Leur a esté prouffitable, Qui en ont amendé.\Crimini esse alicui dicitur res aliqua. Cic. Quand on charge et accuse aucun de quelque cas, et luy met on sus.\Tuam a me alienationem ad ciues impios tibi gloriae fore putauisti. Cic. Que cela te tourneroit à gloire, Qu'ils te loueroyent de ce.\Ea ignominia accepta ad Patres inuidiae Menenio fuit. Liu. Menenius fut blasmé et hay des senateurs à cause de ce.\Melli esse dicitur res aliqua. Horat. Qui plaist moult.\Miraculo esse dicitur res aliqua. Plin. Quand on s'esmerveille de quelque chose.\Odio esse. Caesar. Estre hay.\Oneri ferendo esso. Liu. Estre suffisant pour porter quelque charge et fardeau.\Praesidio esse alicui. Caesar. Luy aider et secourir.\Quae signo sunt, omnia non mediocri quodam consilio naturam mundi administrari. Cic. Donnent à entendre.\Radix et folium Indis est maximo pretio. Plin. Est fort estimé des Indes.\Testimonio alicui esse. Plancus ad Ciceronem. Luy porter tesmoignage.\Vitio esse. Ouid. Estre reputé à vice, ou pour vice.\Quae ad bellum vsui erant. Caesar. Qui servoyent à la guerre.\Ab aliquo esse. Cic. Estre de son parti, et luy faire sa cause bonne.\Est ad lateris dolorem. Cato. Guarist du mal de costé, Guarist la douleur du costé.\Ad vrbem esse. Cic. Estre en la ville.\Ad eam partem quae est ad Herperiam. Caes. Qui est vers, ou Tend vers, etc.\Apud aliquem esse. Terent. Estre chez aucun.\Apud se esse. Terent. Estre chez soy.\Apud herum recte erat. Cic. Tout le monde se portoit bien chez mon maistre.\Apud matrem recte est. Cic. Ma mere se porte bien.\In amore atque deliciis alicui esse. Cicero. Estre fort aimé d'aucun. Vide AMOR.\Mihi erat in animo ire in Epirum. Cic. J'avoye en fantasie, J'avoye deliberé de, etc.\In armis esse. Caes. Estre en armes.\In bonis est. Cic. Il est aujourdhuy possesseur.\Est in commemoratione omnibus omnium flagitiorum. Cic. Il n'est meschanceté qu'il ne face, et dequoy on ne parle.\Cuius in ditione ac potestate sunt. Cic. Soubz la puissance duquel ils sont.\In exemplis est. Plin. Il est escript és exemples anciennes.\In expectando sunt. Gel. Ils attendent.\In gratia esse cum aliquo. Cic. Estre aimé de luy, Estre en sa grace, et avoir credit envers luy.\In incerto esse. Tacit. Estre incertain.\Propter quam in summa infamia sum. Terent. J'ay mauvais bruit et diffame.\In integro esse. Tacit. Estre en son entier.\In meis intimis est. Cic. Il est de mes grands amis et familiers.\Non poterimus vlla esse in inuidia spoliati opibus. Cic. Nous ne pourrons pas estre enviez.\In legationibus esse. Liu. Aller aux embassades.\In longum esse. Tacit. Durer long temps.\Nunc vero mihi in mentem fuit. Plaut. Il m'en souvient à ceste heure.\In metu esse. Terent. Avoir peur, Estre en crainte.\In mora alicui esse. Terent. Le retarder.\In noxia esse. Terent. Avoir failli, Estre en faulte.\In aliquo numero atque honore esse. Caes. Estre aucunement estimé.\In oculis hominibus esse. Cic. Estre aimé d'eulx.\In opere esse. Caesar. Estre à la besongne.\Sum in opinione. Quintil. J'ay opinion.\In pabulo esse dicitur res aliqua. Plin. Qui est bonne à manger.\In procuratione regni esse. Caesar. Avoir la charge et administration du Royaulme.\Quomodo sine aculeo fuci nascantur, in quaestione est. Plin. On demande comment, C'est une question.\Fuit illic in re praesenti. Plaut. Sur le lieu.\In rem communem est. Plautus. C'est pour le prouffit de l'un et de l'autre.\In ridiculo sumus ambo. Plaut. On se mocque de nous.\In ea est sententia. Quintil. Il est de ceste opinion.\In spe esse. Caesar. Estre fort esperé et attendu.\In spe esse. Cic. Esperer.\Multum sunt in venationibus. Caesar. Ils chassent fort souvent.\In vsu esse. Plin. Estre en usage.\Pro aliquo esse. Cic. Faire pour aucun.\Pro meliore fuit. Tacit. Ce a esté pour le mieulx.\Qua quisque sit lege, conditione, foedere, tenere debet. Cic. Quelles alliances et conditions un chascun d'eulx ha avec nous.\Esse summo honore. Cic. Estre en grand honneur.\Incredibili sum solicitudine de tua valetudine. Cicero. Je suis en merveilleux soulci comment tu te portes.\Sum, saepe aduerbiis iungitur: Terent. Vbi illic dies est complures, accersi iubet. Apres qu'il fut là plusieurs jours.\Sit vestra benignitas ad audiendum. Plautus. Plaise vous d'ouir, Rendez vous facile à nous vouloir escouter.\Es, pro Sis. vt, Bono animo es. Plaut. Ayes bon courage.\Moris est plerisque. Quintil. Plusieurs ont de coustume.\Argentum quod daturus iam fui. Terent. Que je te vouloye bailler.\Cuius a morte hic tertius et tricesimus est annus. Ci. Voyci la trentetroisieme annee qu'il est mort.\Est iam annus vt repulsam tulit. Cic. Il y a ja un an que, etc.\Horae duae fuerunt, Quintius ad vadimonium non venit. Cic. Deux heures se passerent.\- estne ipsus, an non est? is est, Certe is est, is profecto. Plaut. Est ce luy, ou non?\Est, responsiuum. Terent. Sed est Simo intus? D. est. Il y est.\Est mihi iter in Lemnum. Terent. Mon chemin s'addresse à Lemnos.\Est, in tertia tantum persona, Pro Conuenit. Valer. Maximus, Non est inter patrem et filium, vllius rei comparationem fieri. Il ne convient pas, Il n'affiert pas.\Quem deprecari esset, quum omnes essent sordidati? Cic. Qui eust on peu prier, veu que, etc.\- fuit quaedam anus Corinthia Hic. Terent. Il fut jadis une vieille.\Est genus hominum qui, etc. Terent. Il est une maniere de gents qui, etc.\Fuit quoddam tempus, quum in agris. Cic. Il a esté un temps que, etc. Un temps fut que, etc.\Fuere qui e thuris arbore vtrunque nasci mentirentur. Plin. Il y en a eu aucuns qui, etc.\Sunt qui volunt te conuentam. Plaut. Il y a quelques uns qui veulent parler à toy.\Est quod visam domum. Plautus. J'ay un peu à faire à la maison.\Est quod gaudeas, te in ista loca venisse, vbi aliquid sapere viderere. Cic. Tu has cause de te resjouir.\Quid ego ex te audio? MEN. hoc quod res est. Plaut. Ce qui est vray.\Erit vbi te vlciscar, si viuo. Plautus. Il viendra un temps que je me vengeray de toy.\Est vbi profecto damnum praestet facere, quam lucrum. Plaut. Il advient aucunesfois qu'il, etc. ou Il y a des affaires esquels, etc.\Est vero huic credendum Chreme. Terent. C'est bien un homme de croire, Dict par moquerie.\- sin est vt velis Manere illam apud te, dos hic maneat Demipho. Terent. S'il est ainsi que, etc.\Ero vt me voles. Plaut. Je feray ce que tu vouldras.\Caetera quae eius loci esse videbuntur. Cic. Qui te sembleront estre propres pour le lieu, et y convenir.\Vt in his locis potissimum sim. Cic. Que je m'arreste, ou demeure en ces lieux là.\Nisi prius a vobis impetrabo, vt hic sitis hodie. Cic. Que vous demouriez ici.\Non tam facile iis opitulari est. Cels. Il n'est pas possible de leur aider si facilement.\Esto, istud curabo. Plaut. Prens qu'ainsi soit que tu dis, Pose le cas qu'ainsi soit.\Esto barbari externique ritus inuenerint. Plin. Soit ainsi, Je suis content, Prenez que, etc.\Verum esto, alio loco de aratorum animo et iniuriis videro. Cic. Soit ainsi.\Quod si, vt es, cessabis, lacessam. Cic. Comme tu as accoustumé, Suyvant ton naturel.\Saepe est, quibus in rebus alius ne iratus quidem est, Quum de eadem causa est iracundus factus inimicissimus. Terent. Il advient souvent. -
3 Zeichen
Zeichen, I) Bild: signum (im allg.). – sidus (Sternbild). – das Z. des Siebengestirns, sidus Vergiliarum; sidus autumnale: unter dem Z. des Krebses geboren sein, in cancro natum esse. – II) Kennzeichen: A) im allg.: signum (z.B. amoris, doloris: u. occupationum mearum tibi signum sit librarii manus: u. quae signo sunt [zum Z. dienen] omnia m. Akku. Infin.). – significatio (Andeutung von etwas, z.B. neminem neglegendum esse, in quo aliqua significatio virtu. tis appareat). – indicium (Anzeige, die uns Kenntnis von etwas Unbekanntem verschafft, z.B. veneni [einer Vergiftung]: benevolentiae). – vestigium (Spur, z.B. avaritiae); im Plur. verb. indicia et vestigia (z.B. veneni). – nota (Merkmal, um etwas wiederzuerkennen etc. übh., z.B. Brandmal, Symptom einer Krankheit etc); von etwas, alle alcis rei – [2765] imago (bildliches Zeichen). – insigne (charakteristisches Zeichen). – stigma, ătis,n. (den Sklaven, Rekruten te. eingebranntes Zeichen, um ste kenntlich zu machen). – Zeichen der Bewunderung u. dgl., bl. durch den Plur. des Affekts, z.B. viele Zeichen der Bewunderung, multae admirationes: laute Zeichen der Bewunderung, clamores etadmirationes: Zeichen der Geneigtheit, der Zustimmung, studia. – das eigentümliche, charakteristische Zeichen einer Sache, proprium alcis rei: es ist das charakteristische Z. jmds. oder einer Sache, est proprium alcis od. alcis rei od. bl. est alcis od. alcis rei, z.B. es ist das Z. eines Weisen, ein Z. der Weisheit, est sapientis. – ein Z. geben, signum dare, zu etwas, alcis rei od. alqd faciendi; significare, ut etc.: sich (einander) Z. geben, significare inter se: mit der Hand ein Z. geben, manu significare, daß etc., ut etc.: durch Winken ein Z. geben, nutu significare, daß etc., ut etc.: mit den Fingern ein Z. geben, innuere digitis; concrepare digitis (mit den Fingern schnalzen): von der Mauer den Seinigen ein Z. geben, daß die Stadt genommen sei, suis capti oppidi signum ex muro tollere. – ein Z. an etwas machen, notam apponere ad alqd od. alci rei (ein Zeichen, Merkmal zu etwas setzen); notare alqd (ein Z. auf etwas machen, z.B. columnas cretā). – B) insbes.: a) Zeichenim Kriege: signum (im allg.). – classicum (das Signal mit dem Horne oder mit der Trompete, das Horn- oder Trompetensignal). – das Z. (zum Angriff) geben, signum dare: das Z. zum Angriff wird gegeben, canit signum od. classicum: das Z. zum Aufbruch geben, signum dare ad eundum; conc lamare vasa: es wurde das Z. zum Aufbruch gegeben, conclamatum est: das Z. zum Rückzug geben, signum receptui dare. – b) = ein Anzeichen, w. s.
-
4 littera
littera, ae, f. (lino), der Buchstabe, I) eig.: A littera, Cic., u. littera A, Vitr.: U et O litterae, Quint.: verba ac litterae legis, der B. des G. (Ggstz. sententia voluntasque), Cic. – nescius litterarum, der nicht schreiben kann, Varro: ignarus litterarum et carminum, Tac.: lenis appellatio litterarum, Cic.: litterarum ductus, Züge der B., Quint.: prima litterarum elementa, das ABC, Alphabet, Quint.: litterae figura, Plin.: litterarum formae, Cic., Quint. u. Tac.: Graecae litterae imago, quae delta dicitur, Mela (vgl. Delta, quod nomen a similitudine litterae accepit, Auct. b. Alex.): litterarum inventores, Tac.: miraculum litterarum (der B. = der Schreibkunst), Liv.: litterarum u. priscarum litterarum notae (Schriftzeichen), Cic.: litterarum nomina, Vib. Sequ.: litterarum nomina et contextus, Quint.: litterarum ordo, Plin. u. Suet.: series litterarum, Amm.: scientia litterarum, Schreibkunst, Paul. dig. 29, 2, 93. § 1 (vesch. von unten no. II, B, 2, c): litterarum simulacra, Sen.: homo trium litterarum, d.i. FUR, der Dieb, Plaut.: is (magister pastorum) sine litteris (ohne lesen u. schreiben zu können) idoneus non est, Varro. – litterae argenteae, Cic., aureae, Tac.: unius et viginti litterarum formae aureae, Cic.: littera (die Schriftzüge AI) communis pueroque viroque, Ov.: litterae cruentae, Cic.: eburneae litterarum formae, Quint.: littera finalis, Endbuchstabe, Macr.: funesta (die Schriftzüge der Totenklage AI), Ov.: litterae grandes, Unzial-, Versalbuchstaben, Cic.: littera Graeca, Cic. u.a.: quattuor atque viginti Graecae litterae, Aur. Vict.: litterae inanes (tote), Liv. 3, 56, 13 u. 33, 31, 2 (versch. von unten no. II, B, 2, b): lapidariae, Steinschrift, Lapidarschrift, Petron.: Latinae, Cic. u. Tac.: lepidae, Plaut.: littera longa, Plaut.: litterae maximae, Unzialbuchstaben, Cic.: minutae, Plaut. u. Cic.: minutulae, Vopisc., minutissimae, Suet.: littera quadrata, Unzialschrift, Petron.: litterae oblitteratae, Tac.: priscae, Cic. u. Liv.: littera salutaris (das A als Abkürzung von absolvo), Ggstz. littera tristis (das C als Abkürzung von condemno), Cic. Mil. 15: littera sanguinolenta, Ov.: litterae veterrimae Graecorum, Tac. – tres litteras adicere (sc. Latinis litteris), Tac.: obscenius concurrunt litterae, Cic.: Helvetiorum tabulae litteris Graecis confectae, Caes.: epistula Graecis conscripta litteris, Caes.: tabula conscripta litteris verbisque Graecis, Suet.: alqd litteris consignare od. custodire, etw. schriftlich aufzeichnen, Cic.: hinc liber non parum continet litterarum, ist schon ausführlich genug geworden, Cic.: eos versus in litteras dare, niederschreiben, Macr.: digerere in litteram, alphabetisch ordnen, Sen.: litteras discere, das Alphabet lernen, Plaut.: litterarum nomina et contextum prius quam formas discere, Quint.: apud alqm litteras discere, bei jmd. lesen lernen, Cic.: littera pro verbis, quam pes in pulvere duxit, Schriftzeichen, die der Fuß im St. zog, Ov.: reliquas gemmas per litterarum ordinem (in alphabetischer Ordnung) explicare, Plin.: nulla quae possit exstat littera Nasonis sanguinolenta legi, Ov.: ne illi sit cera, ubi facere possit litteras (schreiben könne), Plaut.: ne litteram quidem ullam focimus (habe geschrieben) nisi forensem, Cic.: ex se facere litteram longam (ein I), sich aufhängen, Plaut.: eius diei senatus consulta aureis litteris figere in curia, in goldener Schrift an der Kurie anbringen, Tac.: littera fundit se (zerfließt auf dem Papier), Plin.: haerere circa litterarum formas, noch beim Buchstabieren stehen, Quint.: rostro humi A litteram imprimere (v. Schwein), Cic.: litteras incīdere in lignum, Gell.: grandibus litteris nomen incīdere, Cic.: foedus litteris incīdere, Liv.: in basi statuarum maximis litteris incisum esse, Cic.: de alqa re littera nulla in eorum scriptis invenitur, Cic.: legere (lesen können) litteras minutulas, Vopisc.: alqd litteris mandare, niederschreiben, Cic. u. Caes.: ad me litteram numquam misit, Cic. (u. so ellipt., neque ullam litteram ad me, verst. misit, Cic.): alqm (= alcis vitam) in litteras mittere, jmds. Leben niederschreiben, Vopisc.: vellem nescirem litteras! u. quam vellem nescire litteras! o daß ich doch nicht schreiben könnte! Sen. de clem. 2, 1, 2 u. Suet. Ner. 10, 2 (versch. von unten no. II, B, 2, c): litteris parcere, das Papier schonen, Cic.: nullam litteram pupillo, nullam matri eius, nullam tutoribus reddidit, gab dafür keinen B., Cic.: vitam alcis in litteras referre, niederschreiben, Vopisc.: sedecim litterarum formas repperisse, Tac.: litteram nullam reliquisse (hinterlassen haben), Cic.: littera alia aliam scandit, Plaut.: scire litteras, die B. kennen = lesen od. schreiben können, Plaut. truc. 735. Cornif. rhet. 3, 30. Vitr. 1, 1, 4; dah. auch = die Buchführung verstehen, Cic. de rep. 5, 5 (versch. von unten no. II, B, 2, c): si unam litteram Graecam scisset (verstanden hätte), Cic. Verr. 4, 127: lapidarias litteras scire, die Lapidarschrift kennen, Petron. 58, 7: nullam litteram scripsisse (schriftlich aufgezeichnet haben, v. einem Dichter), Cic.: has (litteras) gallina scripsit, Plaut.: super (oben über der Tür) quadratā litterā scriptum CAVE CANEM, Petron.: lex vetusta est, priscis litteris verbisque scripta, Liv.: litterarum ductus sequi, Quint.: sonos vocis paucis litterarum notis terminare, auf nur w. B. beschränken = mit nur w. B. bezeichnen, Cic.: locum (eine Stelle aus einem Buche) ad litteras subicere, buchstäblich unten anführen, Ouint.: ut plerique in litteras tradunt, schriftlich überliefern, Spart.: in reliquis rebus Graecis litteris uti, Caes.: suis litteris perverse uti, von der Rechten zur Linken schreiben (von den Ägyptern), Mela.
II) meton.: A) Sing. littera, 1) die Schriftzüge, die Handschrift jmds., Alexidis manum amabam, quod tam prope accedebat ad similitudinem tuae litterae, weil sie deinen Schriftzügen so ganz ähnlich war, Cic. ad Att. 7, 2, 3.
2) poet. statt Plur. litterae, das Geschriebene, die Aufzeichnung, a) das Schreiben, der Brief, Ov. her. 3, 1; 5, 2; 6, 9; 12, 114; amor. 1, 12, 2; met. 9, 515 u.a. Tibull. 3, 2, 27. Mart. 10, 73, 1. Vgl. Neue-Wagener Formenl.3 1, 685. – b) eine Handschrift = eine Schuldverschreibung, ein Schuldschein, littera poscetur, Ov. art. am. 1, 428. – c) eine Grabschrift, in sepulchro si non urna, tamen iunget nos littera, Ov. met. 11, 706. – d) die Literaturrichtung, Ov. trist. 5, 3, 54.
B) Plur. litterae, das Geschriebene, 1) im allg., die schriftliche Aufzeichnung, quod parvae et rarae per eadem tempora litterae fuere, Liv. 6, 1, 2: rarae per ea tempora litterae erant, Liv. 7, 3, 6: eos, qui discunt, litteris confisos minus memoriae studere, Caes. b. G. 6, 14, 4 (versch. litteris confidere unten no. II, B, 2, c aus Vitr. 1, 1, 2): sed, quod litteris exstet (soweit die schr. Aufz. reicht), Pherecydes Syrius primus dixit animos esse hominum sempiternos, Cic. Tusc. 1, 38: sed propria legis et ea, quae scripta sunt, et ea, quae sine litteris (ohne geschrieben zu sein) aut gentium iure aut maiorum more retinentur, Cic. part. or. 130.
2) insbes.: a) die Schrift, das Schriftstück, der Aufsatz, das Dokument, die Urkunde, die Verfügung, der Kontrakt, meae litterae, Cic.: litterae divinae, sanctae, heilige Schrift, Bibel, Lact.: dass. litterae sacrae, Augustin.: Graecae de philosophia litterae, Cic.: priscae Graecorum litterae, Cic.: litterae ad sacra pertinentes, Ritualbücher, Lact.: litterae publicae (Urkunden), Cic.: litterae imperatorum, Schriftstücke, Dokumente, Tac.: hanc scientiam pluribus et illustrioribus litteris (Werke) explicare, Cic.: cedo mihi eiusdem praetoris litteras (Schriften, Protokolle) et rerum decretarum et frumenti imperati, Cic.: eos libros omnes litterasque deferre, Bücher u. Schriften (Weissagebücher, Gebetsformeln, Ritualbücher), Liv.: heres eius venit eo, ubi non modo res (das Vermögen) erat, sed ratio (Rechnungen) quoque omnis et omnes litterae (alle darauf bezüglichen Schriftstücke), Cic.: litteras (schriftliche Beweise) conquirere, Cic.: sanctae litterae docent (in der Bibel steht), m. folg. Acc. u. Infin., Lact.: quas ego litteras (Urkunden) obsignandas publico signo et deportandas (hierher bringen) curavi, Cic.: cum ab omnibus (civitatibus Siciliae) mandata, legatos, litteras (Urkunden) testimoniaque sumpsissem (angenommen hatte), Cic.: hic propter magnitudinem furti sunt, ut opinor, litterae factae, ist ein Kaufbrief (Kaufkontrakt) angefertigt worden, Cic.: litteras (das Ernennungsschreiben, Diplom) revocavit, Suet.
b) der Brief, das Schreiben, auch ein amtliches, der Bericht, der Erlaß, die Botschaft, Depesche, der Auftrag (vgl. epistula), litterae ab alqo, Caes.: litterae ad alqm, Cic.: litterae in (gegen) alqm, Tac. ann. 6, 9: ecce tuae litterae de Varrone, Cic. – nuntii litteraeque, litterae nuntiique, Caes. – litterae regis, Liv.: litterae Caesaris, Caes.: litterae grates agentes, Danksagungsschreiben, Tac.: litterae commendantium, Empfehlungsschreiben, Fronto: litterae paucorum versuum (Zeilen), Liv. – res dignae litteris nostris, die verdienen, daß ich sie dir mitteile, Cic.: ad litteras scribendas pigerrimus, Cael. in Cic. ep.: tempus mutum a litteris, Cic. – fasciculus litterarum, Cic.: libri (Faszikel) allatarum (angekommener) u. missarum (abgegangener) litterarum, Cic.: vicissitudo litterarum, Briefwechsel, Hieron. epist. 8 in. – tanta auctoritas litterarum, so wichtige Briefe, Cic.: brevitas tuarum litterarum, Cic.: tanta erat crebritas litterarum, Cic.: nullus delectus litterarum, Cic.: litterarum tuarum accuratissima diligentia, Cic.: exemplum (Abschrift) Caesaris litterarum, Cic.: humanitas litterarum tuarum, Cic.: inconstantia mearum litterarum, Cic.: inopia testium ac litterarum, Cic.: intermissio litterarum tuarum, Cic.: si intervallum longius erit mearum litterarum, Cic.: litterarum multitudine alci molestiorem esse, Cic.: litterarum neglegentia, Saumseligkeit im Briefschreiben, Cic.: prudentia litterarum tuarum valde mihi grata est, Cic.: iucundus est mihi sermo litterarum tuarum, Cic. – litterae acerbae, acerbissimae, Cic.: satis aculeatae, Cic.: amabiles, Cic.: antemeridianae, am Vormittag eingetroffene od. empfangene (Ggstz. postmeridianae od. vespertinae), Cic.: antiquiores litterae, von früherem Datum, Cic.: ardentes in alqm litterae, Cic.: litterae argutissimae, Cic.: atrocissimae (entsetzlicher), Cic.: breves, Cic.: commendaticiae, Empfehlungsschreiben, Cic. u. ICt.: binae continuae, Cic.: commendatoriae, Empfehlungsschreiben, Sidon.: consolatoriae, Trostschreiben, Cic.: contrariae, Erlasse, die Widersprüche enthalten, Cic.: crebrae, Cic.: crebrae Pompei, Caes.: crebriores litterae nuntiique, Caes.: litterae dignae Ap. Claudio, Cic.: disertae, mit rednerischer Kunst geschriebener, Cic.: domesticae, Familienbriefe, Cic. ep. ad Brut.: exitiales, Liv.: exspectatissimae, Cic.: falsae, Cic. u. Liv.: frigidae et inconstantes Lepidi, Cic.: gratissimae, Cic.: gratulatoriae, Glückwunsch, Augustin.: litterae tuae mirabiliter gratae sunt senatui, Cic.: litterae humanissimae, Cic.: litterae illitteratissimae, Cic.: improbissimae, Cic.: Bibuli impudentissimae, Cic.: inanes (inhaltleere), Cic. ep. 6, 22, 1 (versch. von oben no. I): incorruptae, Cic.: iniquae, Unbilligkeiten enthaltende Erlasse, Cic.: inusitatae, etwas Ungewöhnliches enthaltende Erlasse, Cic.: iucundae mihi tuae de Britannia litterae, Cic.: laureatae litterae, Siegesnachrichten, Liv. (vgl. laureatus): litterae in Antonium admodum lenes, Cic. ep. ad Brut.: litterae paulo liberiores, Cic.: matutinae, am Morgen eingetroffene od. empfangene, Cic.: minaces et acerbae, Cic.: mordacissimae, Hieron.: novae, Cic.: odiosae, Cic.: Annali pergratae litterae tuae fuerunt, Cic.: litterae plenae amoris et officii, Cic.: plenae humanitatis, officii, dignitatis, Cic.: litterae alcis plenissimae amoris, humanitatis, officii, diligentiae, Cic.: litterae pomeridianae (postmeridianae), am Nachmittag eingetroffene od. empfangene, Cic.: litterae proximae (der letzte), Cic.: rarae, Cic.: publicae (amtliches), Cic.: recentissimae, Cic.: litterae Caesaris refertae omni officio, diligentiā, suavitate, Cic.: litterae superiores (vorige), Cic.: stomachosiores, Cic.: suaves, Cic.: tumultuosiores (beunruhigendes), Suet.: tristes, Cic.: tuae et unae et alterae litterae, Cic.: litterae uberiores, uberrimae, Cic.: litterae magnificis verbis, rerum vacuae, Tac.: litterae vehementes, Cic.: verbosiores alcis litterae, Nep.: litterae vespertinae, am Abend eingetroffene od. erhaltene (Ggstz. antemeridianae), Cic.: tuae litterae iam nimis veteres sunt, Cic.: Cassii litterae victrices, Siegesberichte, Siegesbotschaften, Cic.: litterae a scriba vitiatae, Liv. – ab alqo litteras accipere, Cic.: litteras Romae accipere, Cic.: accepisse alcis litteras a. d. quintum Terminalia Laodiceae, Cic.: litterae, quas proxime acceperam, Cic.: litteras adiungere (beischließen), Cic.: litteras afferre (überbringen), zB. is qui litteras attulit, der Überbringer des Br., Cic.: litterae afferuntur, treffen ein, zB. nimium raro nobis abs te litterae afferuntur, Cic.: alci afferuntur ex Asia cotidie litterae, Cic.: litterae allatae ab urbe, Liv.: libri (Faszikel) allatarum litterarum (Ggstz. libri missarum litterarum), Cic.: litterae tuae mihi somnum attulerunt, Cic.: litteras aperire, Cic.: alqm crebris litteris appellare, Cic.: litteras approbare (als den seinigen anerkennen), Cic. ep. ad Brut.: quod antiquior dies (älteres Datum) in tuis fuisset ascripta litteris quam in Caesaris, Cic.: assentiri litteris regis, Cic.: crebro illius litterae ab aliis ad nos commeant, Cic.; vgl. cum litterae per milites commearent (übermittelt wurden), Tac.: litteris Labieni certiorem fieri m. folg. Acc. u. Infin., Caes.: cognoscere ex litteris, Cic., ex nuntiis litterisque, Caes.: per litteras tecum quam saepissime colloquor, Cic.: committere alqd litteris, Cic.: litteras temere committere non audere, Cic.: alci paulo liberiores litteras committere non audere, Cic.: litteras componere ad alqm, Tac. (vgl. litterae a Graccho compositae, Tac.): si sciant, quid litterarum et cuius generis conficiam, Cic.: hae litterae vehementer confirmabant (ermutigte) mentes oppidanorum, Auct. b. Hisp.: conquiescent litterae, nisi quid novi exstiterit, Cic.: dare litteras alci, einhändigen, zur Bestellung mitgeben, Cic.: ebenso dare alci litteras ad alqm (an jmd.), Cic.: aber dare litteras ad alqm, an jmd. ausfertigen, mit jmd. korrespondieren, an jmd. schreiben, Cic.: ebenso ad alqm accuratissimas litteras dare, Cic.: satis aculeatas ad Dolabellam litteras dedi, Cic.: u. nihil ad alqm dare litterarum, Cic.: inde has litteras postridie ante lucem dedi, Cic.: binas a te accepi litteras Corcyrae datas, Cic.: litterae datae Idibus Nov., mit dem Datum vom 13. Nov., Cic.: dedere alci litteras, einhändigen, zur Bestellung mitgeben, Cic.: litteras deferre ad alqm, Cic.: Leonidae litterae me non satis delectarunt, Cic.: vehementer delector tuis litteris, Cic.: describere alqd litteris, Cael. in Cic. ep.: desiderare alcis litteras, Cic.: elicere alcis litteras, Cic., alcis verbosiores litteras, Nep.: elicere alias ab alqo litteras, Cic.: exanimatus tuis litteris, Cic.: exarare litteras inter cenam, Cic. fr., ad alqm harum litterarum exemplum in codicillis, Cic.: litteras excĭdisse in via, seien unterwegs verloren gegangen, Cic.: alcis litteras exspectare, avide od. vehementer exspectare, cotidie exspectare, Cic.: statim extrudere (hinausjagen = in aller Eile abschicken) tabellarios litterasque ad Ciceronem, Cic. ep. ad Brut.: flagitare ab alqo promissa per litteras, Cic.: inde ad Antonium fratrem litteras facere (ausfertigen), Iustin. 27, 2, 6 (vgl. heri effeci epistulam ad Caesarem, Cic. ad Att. 13, 26, 2): gratulari alci litteris, Cic.: abs te proximas (letzten) litteras habebam Epheso a. d. V. Idus Sextil. datas, Cic.: impetrare alqd litteris paucorum versuum, Liv.: in ipsum discessum senatus incĭdisse credo meas litteras, Cic.: litterae incĭdunt in alienum, fallen in fremde Hand, Cic.: quantum ex tuis litteris intellegere potui, Cic.: litteras alcis intercipere, Cic. u.a.: litterae intereunt (gehen verloren), Cic.: invito eum per litteras, ut apud me deversetur, Cic.: alcis litteras legere, Cic., legisse libentissime, Cic.: aber legere (vorlesen) alci litteras, Tac.: tuae litterae planius loquebantur et uberius quam volgi sermo, Cic.: alci per litteras magnopere mandare, ne etc., Caes.: alci minari in litteris, Cic.: mittere alcis litteras ad alqm, Cic.: mittere ad alqm litteras, an jmd. einen Brief abgehen lassen = an jmd. schreiben, zB. confestim ad Caesarem, Caes.: domum ad se, Cic.: ad senatum populumque Rom. de rebus a se gestis, Liv.: Cn. Pompei litterae ad Hvpsaeum et Hypsaei ad Pompeium missae, Cic.: so auch litteras mittere (einen Brief schicken mit der Meldung, brieflich melden) m. folg. Acc. u. Infin., Auct. b. Hisp. 28, 2: litteras mittere ad alqm (den Auftrag schicken) mit folg. ut u. Konj., Hirt. b. G. 8, 6, 3 u.a. Caes. b. c. 1, 9, 3. Auct. b. Alex. 42, 5 u. 44, 2: ebenso litteras mittere alci, ut etc., Auct. b. Hisp. 4. § 4: u. litteras mittere ad alqm mit folg. bl. Konj., Caes. b. c. 3, 23, 3. Auct. b. Alex. 59, 3: litteras (schriftliche Aufforderung) nuntiosque ad alqm mittere mit folg. ne u. Konj., Caes. b. G. 1, 26, 6: queri apud alqm per litteras mit folg. Acc. u. Infin., Cic.: lex litteras iudicum signis obsignari iubet, Cic.: obstrepere alcis litteris, Cic.: litteras perferre, richtig bestellen, Caes.: ad me mihi exspectatissimae litterae perferuntur, Cic.: unis litteris totius aestatis res gestas perscribere, Cic.: praemisit mihi odiosas litteras hoc exemplo, Cic.: recitare alcis litteras, Cic.: recitatis litteris per (von) Xenarchum praetorem, Liv.: reddere alci litteras, einhändigen, Cic. u.a.: crebro regustare alcis litteras, Cic.: litteras Caesari remittit (er berichtet an C. zurück) m. folg. indir. Fragesatz, Caes. b. G. 5, 47, 5: requirere alcis litteras, einen Br. von jmd. verlangen, Cic. ep. ad Brut.: litteras resignare, Cic.: rescribere ad eas litteras, ad eas ei litteras nihil, Cic.: alcis litteris respondere, brevi respondere, Cic.: litterae eorum decretis decumanorum remotae sunt, sind beiseite geschafft worden, Cic.: litteras alcis scindere (zerreißen), Cic.: litterae falsae, signo adulterino T. Quinctii signatae, Liv.: non nihil significabant (enthielt leise Andeutungen) tuae litterae m. folg. Acc. u. Infin., Cic. ep. 2, 13, 2: scribere litteras, Caes., ad alqm, Cic.: extemplo scribere litteras Romam, Liv.: de alqo ad alqm humanissimas litteras scribere, Cic.: litterae tam accurate scriptae, Cic. ep. ad Brut.: moderate et benigne scriptas esse censentes litteras, Liv.: ita sunt litterae humaniter scriptae, Cic. fr.: litterae scriptae humanissime, Cic.: Vettius testatur litteris tuum impudentissimum furtum, Cic.: ad tuas venio litteras, ich komme nun auf deinen Br., Cic.: a te litterae non venerunt (sind angekommen), Cael. in Cic. ep.: dum tibi litterae meae veniant, Cic.: litterae Capuam ad Pompeium volare dicebantur, es hieß, ein Kurier mit einer Depesche sei nach K. zu P. geeilt, Cic. c) wissenschaftliche Kenntnisse od. Bildung, Wissenschaften, Gelehrsamkeit, wissenschaftliche Beschäftigung, wissenschaftliche Studien, Sprachstudium, Sprachwissenschaft, Literatur, litterarum cognitio et poëtarum, Cic.: litterarum scientia, Cic.: litterarum studium, Cic.: Graecarum litterarum doctor, Nep.: gymnasium litterarum, Sidon. epist. 1, 6, 2: civitas litterarum, Cassiod. var. 5, 22, 1. – litterae altiores, Plin.: communes (gewöhnliche w. K.), Cic.: domesticae, theoretische, wissensch. Bestrebungen (Ggstz. forenses artes, die praktischen auf dem Forum), Cic.: elementariae, Elementarkenntnisse, Capit.: Graecae, Latinae, Cic.: interiores, Cael. in Cic. ep.: interiores et reconditae, Cic.: oratoriae, Lact.: Graecorum penitissimae, Macr.: serviles, Sen.: vulgares, Cic. – cupidissimus litterarum, Nep.: litteris omnibus a pueritia deditus, Cic.: doctus Graecis litteris, Cic.: Graecis litteris eruditus, Cic.: eruditissimus et Graecis litteris et Latinis, Cic.: Graecarum litterarum expers od. rudis, Nep.: communium litterarum et politioris humanitatis expers, Cic.: ignarus etiam servilium litterarum, der nicht einmal so viel Wissenschaften kennt wie ein Sklave, Sen.: litteris elementariis et calculo imbutus, im Lesen u. Schreiben u. im Rechnen unterrichtet, Capit.: perfectus in litteris, wissenschaftlich ausgebildet, Cic.: in primis studiosus litterarum, Nep.: litteris tinctus, einen Anstrich von wissensch. Bildung besitzend, Cic.: alter litterator fuit, alter litteras sciens, ein wissensch. gebildeter Mann, ein wirklicher Gelehrter, Gell. – abdere se litteris od. in litteras, Cic.: abest historia litteris nostris (unserer Literatur), Cic.: abhorrere a litteris, ab humanitate, für einen wirklich durchgebildeten Menschen sich nicht ziemen, Cic.: litteras amare, Nep.: litterarum studium arripere, sich auf die Beschäftigung mit den Wissenschaften werfen, Nep.: litteris confidere, sich bloß auf wissensch. Studien stützen, Vitr. 1, 1, 2 (vgl. oben no. II, B, 1): se per litteras consolari, Cic.: sine litteris contendere, ohne wissensch. Studium sich bemühen, Vitr.: illae scilicet litterae conticuerunt forenses et senatoriae, Cic.: dare se huic etiam generi litterarum, Cic.: huic studio litterarum penitus se dedere, Cic.: dedere se litteris, Cic.: dedere se litteris sermonique Persarum, Nep.: dedere se ad litteras memoriasque veteres, Gell.: delectari in litteris, Cic.: Graecas litteras (das Griechische) in senectute didicisse, Cic.: in Bithynia oratorias litteras docere, Lact.: id litterae docent, das lernen wir durch die Sprachwissenschaft, Cic.: de Graecorum penitissimis litteris hanc historiam eruisse, Macr.: explicare alcis litteras, jmds. Studium betreiben, Cic.: philosophiam Latinis litteris illustrare, Cic.: litteris se involvere, Cic.: alqd Latinis litteris mandare, in die lat. Sprache od. Literatur übertragen, Cic. de fin. 1, 1. – nescire litteras, ohne gelehrte Kenntnisse (wissenschaftliche Bildung) sein, Cic. Brut. 259 (versch. von oben no. I): non eā re litteras quoque alias nescio, so bin ich doch deshalb sonst nicht ohne wissenschaftliche Bildung, Gell. 4, 1, 13: neque ullos versus neque ullas litteras nosse, irgend etwas Wissenschaftliches verstehen, Cic.: nunc mihi nihil libri, nihil litterae, nihil doctrina (Philosophie) prodest, Cic.: scire litteras, wissenschaftliche Kenntnisse besitzen, Cic. de fin. 2, 12 (versch. von oben no. I): u. so litterarum admodum nihil sciebat, wissenschaftl. Bildung besaß er gar nicht, Cic. Brut. 210: studere litteris, Cic.: aut litteris Graecis aut sermoni studere, Iustin.: erant in eo plurimae litterae nec eae vulgares, sed interiores quaedam et reconditae, Cic.: litteris sustentari et recreari, Cic.: omnia reliqua tempora litteris tribuere, Nep.: non nihil temporis tribuere litteris, Nep.: aut possem vivere, nisi in litteris viverem? Cic.: litteras vorare cum alqo, Cic. – / Die Schreibung littera gew. in den besten Hdschrn. u. in Inschrn. (zB. Corp. inscr. Lat. 4, 1891; 5, 532, 2, 1; 6, 1751. Edict. Diocl. 7, 66; vgl. Brambach Hilfsb. S. 46); doch auch litera, s. Fleckeisen im Rhein. Mus. 8, 229.
-
5 littera
littera, ae, f. (lino), der Buchstabe, I) eig.: A littera, Cic., u. littera A, Vitr.: U et O litterae, Quint.: verba ac litterae legis, der B. des G. (Ggstz. sententia voluntasque), Cic. – nescius litterarum, der nicht schreiben kann, Varro: ignarus litterarum et carminum, Tac.: lenis appellatio litterarum, Cic.: litterarum ductus, Züge der B., Quint.: prima litterarum elementa, das ABC, Alphabet, Quint.: litterae figura, Plin.: litterarum formae, Cic., Quint. u. Tac.: Graecae litterae imago, quae delta dicitur, Mela (vgl. Delta, quod nomen a similitudine litterae accepit, Auct. b. Alex.): litterarum inventores, Tac.: miraculum litterarum (der B. = der Schreibkunst), Liv.: litterarum u. priscarum litterarum notae (Schriftzeichen), Cic.: litterarum nomina, Vib. Sequ.: litterarum nomina et contextus, Quint.: litterarum ordo, Plin. u. Suet.: series litterarum, Amm.: scientia litterarum, Schreibkunst, Paul. dig. 29, 2, 93. § 1 (vesch. von unten no. II, B, 2, c): litterarum simulacra, Sen.: homo trium litterarum, d.i. FUR, der Dieb, Plaut.: is (magister pastorum) sine litteris (ohne lesen u. schreiben zu können) idoneus non est, Varro. – litterae argenteae, Cic., aureae, Tac.: unius et viginti litterarum formae aureae, Cic.: littera (die Schriftzüge AI) communis pueroque viroque, Ov.: litterae cruentae, Cic.: eburneae litterarum formae, Quint.: littera finalis, Endbuchstabe, Macr.: fu-————nesta (die Schriftzüge der Totenklage AI), Ov.: litterae grandes, Unzial-, Versalbuchstaben, Cic.: littera Graeca, Cic. u.a.: quattuor atque viginti Graecae litterae, Aur. Vict.: litterae inanes (tote), Liv. 3, 56, 13 u. 33, 31, 2 (versch. von unten no. II, B, 2, b): lapidariae, Steinschrift, Lapidarschrift, Petron.: Latinae, Cic. u. Tac.: lepidae, Plaut.: littera longa, Plaut.: litterae maximae, Unzialbuchstaben, Cic.: minutae, Plaut. u. Cic.: minutulae, Vopisc., minutissimae, Suet.: littera quadrata, Unzialschrift, Petron.: litterae oblitteratae, Tac.: priscae, Cic. u. Liv.: littera salutaris (das A als Abkürzung von absolvo), Ggstz. littera tristis (das C als Abkürzung von condemno), Cic. Mil. 15: littera sanguinolenta, Ov.: litterae veterrimae Graecorum, Tac. – tres litteras adicere (sc. Latinis litteris), Tac.: obscenius concurrunt litterae, Cic.: Helvetiorum tabulae litteris Graecis confectae, Caes.: epistula Graecis conscripta litteris, Caes.: tabula conscripta litteris verbisque Graecis, Suet.: alqd litteris consignare od. custodire, etw. schriftlich aufzeichnen, Cic.: hinc liber non parum continet litterarum, ist schon ausführlich genug geworden, Cic.: eos versus in litteras dare, niederschreiben, Macr.: digerere in litteram, alphabetisch ordnen, Sen.: litteras discere, das Alphabet lernen, Plaut.: litterarum nomina et contextum prius quam formas discere, Quint.: apud alqm litteras discere, bei jmd. lesen lernen, Cic.: litte-————ra pro verbis, quam pes in pulvere duxit, Schriftzeichen, die der Fuß im St. zog, Ov.: reliquas gemmas per litterarum ordinem (in alphabetischer Ordnung) explicare, Plin.: nulla quae possit exstat littera Nasonis sanguinolenta legi, Ov.: ne illi sit cera, ubi facere possit litteras (schreiben könne), Plaut.: ne litteram quidem ullam focimus (habe geschrieben) nisi forensem, Cic.: ex se facere litteram longam (ein I), sich aufhängen, Plaut.: eius diei senatus consulta aureis litteris figere in curia, in goldener Schrift an der Kurie anbringen, Tac.: littera fundit se (zerfließt auf dem Papier), Plin.: haerere circa litterarum formas, noch beim Buchstabieren stehen, Quint.: rostro humi A litteram imprimere (v. Schwein), Cic.: litteras incīdere in lignum, Gell.: grandibus litteris nomen incīdere, Cic.: foedus litteris incīdere, Liv.: in basi statuarum maximis litteris incisum esse, Cic.: de alqa re littera nulla in eorum scriptis invenitur, Cic.: legere (lesen können) litteras minutulas, Vopisc.: alqd litteris mandare, niederschreiben, Cic. u. Caes.: ad me litteram numquam misit, Cic. (u. so ellipt., neque ullam litteram ad me, verst. misit, Cic.): alqm (= alcis vitam) in litteras mittere, jmds. Leben niederschreiben, Vopisc.: vellem nescirem litteras! u. quam vellem nescire litteras! o daß ich doch nicht schreiben könnte! Sen. de clem. 2, 1, 2 u. Suet. Ner. 10, 2 (versch. von unten no. II, B, 2, c): litteris parcere,————das Papier schonen, Cic.: nullam litteram pupillo, nullam matri eius, nullam tutoribus reddidit, gab dafür keinen B., Cic.: vitam alcis in litteras referre, niederschreiben, Vopisc.: sedecim litterarum formas repperisse, Tac.: litteram nullam reliquisse (hinterlassen haben), Cic.: littera alia aliam scandit, Plaut.: scire litteras, die B. kennen = lesen od. schreiben können, Plaut. truc. 735. Cornif. rhet. 3, 30. Vitr. 1, 1, 4; dah. auch = die Buchführung verstehen, Cic. de rep. 5, 5 (versch. von unten no. II, B, 2, c): si unam litteram Graecam scisset (verstanden hätte), Cic. Verr. 4, 127: lapidarias litteras scire, die Lapidarschrift kennen, Petron. 58, 7: nullam litteram scripsisse (schriftlich aufgezeichnet haben, v. einem Dichter), Cic.: has (litteras) gallina scripsit, Plaut.: super (oben über der Tür) quadratā litterā scriptum CAVE CANEM, Petron.: lex vetusta est, priscis litteris verbisque scripta, Liv.: litterarum ductus sequi, Quint.: sonos vocis paucis litterarum notis terminare, auf nur w. B. beschränken = mit nur w. B. bezeichnen, Cic.: locum (eine Stelle aus einem Buche) ad litteras subicere, buchstäblich unten anführen, Ouint.: ut plerique in litteras tradunt, schriftlich überliefern, Spart.: in reliquis rebus Graecis litteris uti, Caes.: suis litteris perverse uti, von der Rechten zur Linken schreiben (von den Ägyptern), Mela.————Handschrift jmds., Alexidis manum amabam, quod tam prope accedebat ad similitudinem tuae litterae, weil sie deinen Schriftzügen so ganz ähnlich war, Cic. ad Att. 7, 2, 3.2) poet. statt Plur. litterae, das Geschriebene, die Aufzeichnung, a) das Schreiben, der Brief, Ov. her. 3, 1; 5, 2; 6, 9; 12, 114; amor. 1, 12, 2; met. 9, 515 u.a. Tibull. 3, 2, 27. Mart. 10, 73, 1. Vgl. Neue-Wagener Formenl.3 1, 685. – b) eine Handschrift = eine Schuldverschreibung, ein Schuldschein, littera poscetur, Ov. art. am. 1, 428. – c) eine Grabschrift, in sepulchro si non urna, tamen iunget nos littera, Ov. met. 11, 706. – d) die Literaturrichtung, Ov. trist. 5, 3, 54.B) Plur. litterae, das Geschriebene, 1) im allg., die schriftliche Aufzeichnung, quod parvae et rarae per eadem tempora litterae fuere, Liv. 6, 1, 2: rarae per ea tempora litterae erant, Liv. 7, 3, 6: eos, qui discunt, litteris confisos minus memoriae studere, Caes. b. G. 6, 14, 4 (versch. litteris confidere unten no. II, B, 2, c aus Vitr. 1, 1, 2): sed, quod litteris exstet (soweit die schr. Aufz. reicht), Pherecydes Syrius primus dixit animos esse hominum sempiternos, Cic. Tusc. 1, 38: sed propria legis et ea, quae scripta sunt, et ea, quae sine litteris (ohne geschrieben zu sein) aut gentium iure aut maiorum more retinentur, Cic. part. or. 130.————2) insbes.: a) die Schrift, das Schriftstück, der Aufsatz, das Dokument, die Urkunde, die Verfügung, der Kontrakt, meae litterae, Cic.: litterae divinae, sanctae, heilige Schrift, Bibel, Lact.: dass. litterae sacrae, Augustin.: Graecae de philosophia litterae, Cic.: priscae Graecorum litterae, Cic.: litterae ad sacra pertinentes, Ritualbücher, Lact.: litterae publicae (Urkunden), Cic.: litterae imperatorum, Schriftstücke, Dokumente, Tac.: hanc scientiam pluribus et illustrioribus litteris (Werke) explicare, Cic.: cedo mihi eiusdem praetoris litteras (Schriften, Protokolle) et rerum decretarum et frumenti imperati, Cic.: eos libros omnes litterasque deferre, Bücher u. Schriften (Weissagebücher, Gebetsformeln, Ritualbücher), Liv.: heres eius venit eo, ubi non modo res (das Vermögen) erat, sed ratio (Rechnungen) quoque omnis et omnes litterae (alle darauf bezüglichen Schriftstücke), Cic.: litteras (schriftliche Beweise) conquirere, Cic.: sanctae litterae docent (in der Bibel steht), m. folg. Acc. u. Infin., Lact.: quas ego litteras (Urkunden) obsignandas publico signo et deportandas (hierher bringen) curavi, Cic.: cum ab omnibus (civitatibus Siciliae) mandata, legatos, litteras (Urkunden) testimoniaque sumpsissem (angenommen hatte), Cic.: hic propter magnitudinem furti sunt, ut opinor, litterae factae, ist ein Kaufbrief (Kaufkontrakt) angefertigt worden, Cic.: litteras (das Ernennungsschreiben, Di-————plom) revocavit, Suet.b) der Brief, das Schreiben, auch ein amtliches, der Bericht, der Erlaß, die Botschaft, Depesche, der Auftrag (vgl. epistula), litterae ab alqo, Caes.: litterae ad alqm, Cic.: litterae in (gegen) alqm, Tac. ann. 6, 9: ecce tuae litterae de Varrone, Cic. – nuntii litteraeque, litterae nuntiique, Caes. – litterae regis, Liv.: litterae Caesaris, Caes.: litterae grates agentes, Danksagungsschreiben, Tac.: litterae commendantium, Empfehlungsschreiben, Fronto: litterae paucorum versuum (Zeilen), Liv. – res dignae litteris nostris, die verdienen, daß ich sie dir mitteile, Cic.: ad litteras scribendas pigerrimus, Cael. in Cic. ep.: tempus mutum a litteris, Cic. – fasciculus litterarum, Cic.: libri (Faszikel) allatarum (angekommener) u. missarum (abgegangener) litterarum, Cic.: vicissitudo litterarum, Briefwechsel, Hieron. epist. 8 in. – tanta auctoritas litterarum, so wichtige Briefe, Cic.: brevitas tuarum litterarum, Cic.: tanta erat crebritas litterarum, Cic.: nullus delectus litterarum, Cic.: litterarum tuarum accuratissima diligentia, Cic.: exemplum (Abschrift) Caesaris litterarum, Cic.: humanitas litterarum tuarum, Cic.: inconstantia mearum litterarum, Cic.: inopia testium ac litterarum, Cic.: intermissio litterarum tuarum, Cic.: si intervallum longius erit mearum litterarum, Cic.: litterarum multitudine alci molestiorem esse, Cic.: litterarum neglegentia,————Saumseligkeit im Briefschreiben, Cic.: prudentia litterarum tuarum valde mihi grata est, Cic.: iucundus est mihi sermo litterarum tuarum, Cic. – litterae acerbae, acerbissimae, Cic.: satis aculeatae, Cic.: amabiles, Cic.: antemeridianae, am Vormittag eingetroffene od. empfangene (Ggstz. postmeridianae od. vespertinae), Cic.: antiquiores litterae, von früherem Datum, Cic.: ardentes in alqm litterae, Cic.: litterae argutissimae, Cic.: atrocissimae (entsetzlicher), Cic.: breves, Cic.: commendaticiae, Empfehlungsschreiben, Cic. u. ICt.: binae continuae, Cic.: commendatoriae, Empfehlungsschreiben, Sidon.: consolatoriae, Trostschreiben, Cic.: contrariae, Erlasse, die Widersprüche enthalten, Cic.: crebrae, Cic.: crebrae Pompei, Caes.: crebriores litterae nuntiique, Caes.: litterae dignae Ap. Claudio, Cic.: disertae, mit rednerischer Kunst geschriebener, Cic.: domesticae, Familienbriefe, Cic. ep. ad Brut.: exitiales, Liv.: exspectatissimae, Cic.: falsae, Cic. u. Liv.: frigidae et inconstantes Lepidi, Cic.: gratissimae, Cic.: gratulatoriae, Glückwunsch, Augustin.: litterae tuae mirabiliter gratae sunt senatui, Cic.: litterae humanissimae, Cic.: litterae illitteratissimae, Cic.: improbissimae, Cic.: Bibuli impudentissimae, Cic.: inanes (inhaltleere), Cic. ep. 6, 22, 1 (versch. von oben no. I): incorruptae, Cic.: iniquae, Unbilligkeiten enthaltende Erlasse, Cic.: inusitatae, etwas Ungewöhnliches enthaltende Erlasse,————Cic.: iucundae mihi tuae de Britannia litterae, Cic.: laureatae litterae, Siegesnachrichten, Liv. (vgl. laureatus): litterae in Antonium admodum lenes, Cic. ep. ad Brut.: litterae paulo liberiores, Cic.: matutinae, am Morgen eingetroffene od. empfangene, Cic.: minaces et acerbae, Cic.: mordacissimae, Hieron.: novae, Cic.: odiosae, Cic.: Annali pergratae litterae tuae fuerunt, Cic.: litterae plenae amoris et officii, Cic.: plenae humanitatis, officii, dignitatis, Cic.: litterae alcis plenissimae amoris, humanitatis, officii, diligentiae, Cic.: litterae pomeridianae (postmeridianae), am Nachmittag eingetroffene od. empfangene, Cic.: litterae proximae (der letzte), Cic.: rarae, Cic.: publicae (amtliches), Cic.: recentissimae, Cic.: litterae Caesaris refertae omni officio, diligentiā, suavitate, Cic.: litterae superiores (vorige), Cic.: stomachosiores, Cic.: suaves, Cic.: tumultuosiores (beunruhigendes), Suet.: tristes, Cic.: tuae et unae et alterae litterae, Cic.: litterae uberiores, uberrimae, Cic.: litterae magnificis verbis, rerum vacuae, Tac.: litterae vehementes, Cic.: verbosiores alcis litterae, Nep.: litterae vespertinae, am Abend eingetroffene od. erhaltene (Ggstz. antemeridianae), Cic.: tuae litterae iam nimis veteres sunt, Cic.: Cassii litterae victrices, Siegesberichte, Siegesbotschaften, Cic.: litterae a scriba vitiatae, Liv. – ab alqo litteras accipere, Cic.: litteras Romae accipere, Cic.: accepisse alcis litteras a. d. quintum Terminalia————Laodiceae, Cic.: litterae, quas proxime acceperam, Cic.: litteras adiungere (beischließen), Cic.: litteras afferre (überbringen), zB. is qui litteras attulit, der Überbringer des Br., Cic.: litterae afferuntur, treffen ein, zB. nimium raro nobis abs te litterae afferuntur, Cic.: alci afferuntur ex Asia cotidie litterae, Cic.: litterae allatae ab urbe, Liv.: libri (Faszikel) allatarum litterarum (Ggstz. libri missarum litterarum), Cic.: litterae tuae mihi somnum attulerunt, Cic.: litteras aperire, Cic.: alqm crebris litteris appellare, Cic.: litteras approbare (als den seinigen anerkennen), Cic. ep. ad Brut.: quod antiquior dies (älteres Datum) in tuis fuisset ascripta litteris quam in Caesaris, Cic.: assentiri litteris regis, Cic.: crebro illius litterae ab aliis ad nos commeant, Cic.; vgl. cum litterae per milites commearent (übermittelt wurden), Tac.: litteris Labieni certiorem fieri m. folg. Acc. u. Infin., Caes.: cognoscere ex litteris, Cic., ex nuntiis litterisque, Caes.: per litteras tecum quam saepissime colloquor, Cic.: committere alqd litteris, Cic.: litteras temere committere non audere, Cic.: alci paulo liberiores litteras committere non audere, Cic.: litteras componere ad alqm, Tac. (vgl. litterae a Graccho compositae, Tac.): si sciant, quid litterarum et cuius generis conficiam, Cic.: hae litterae vehementer confirmabant (ermutigte) mentes oppidanorum, Auct. b. Hisp.: conquiescent litterae, nisi quid novi exstiterit, Cic.: dare litteras————alci, einhändigen, zur Bestellung mitgeben, Cic.: ebenso dare alci litteras ad alqm (an jmd.), Cic.: aber dare litteras ad alqm, an jmd. ausfertigen, mit jmd. korrespondieren, an jmd. schreiben, Cic.: ebenso ad alqm accuratissimas litteras dare, Cic.: satis aculeatas ad Dolabellam litteras dedi, Cic.: u. nihil ad alqm dare litterarum, Cic.: inde has litteras postridie ante lucem dedi, Cic.: binas a te accepi litteras Corcyrae datas, Cic.: litterae datae Idibus Nov., mit dem Datum vom 13. Nov., Cic.: dedere alci litteras, einhändigen, zur Bestellung mitgeben, Cic.: litteras deferre ad alqm, Cic.: Leonidae litterae me non satis delectarunt, Cic.: vehementer delector tuis litteris, Cic.: describere alqd litteris, Cael. in Cic. ep.: desiderare alcis litteras, Cic.: elicere alcis litteras, Cic., alcis verbosiores litteras, Nep.: elicere alias ab alqo litteras, Cic.: exanimatus tuis litteris, Cic.: exarare litteras inter cenam, Cic. fr., ad alqm harum litterarum exemplum in codicillis, Cic.: litteras excĭdisse in via, seien unterwegs verloren gegangen, Cic.: alcis litteras exspectare, avide od. vehementer exspectare, cotidie exspectare, Cic.: statim extrudere (hinausjagen = in aller Eile abschicken) tabellarios litterasque ad Ciceronem, Cic. ep. ad Brut.: flagitare ab alqo promissa per litteras, Cic.: inde ad Antonium fratrem litteras facere (ausfertigen), Iustin. 27, 2, 6 (vgl. heri effeci epistulam ad Caesarem, Cic. ad Att. 13, 26, 2): gratu-————lari alci litteris, Cic.: abs te proximas (letzten) litteras habebam Epheso a. d. V. Idus Sextil. datas, Cic.: impetrare alqd litteris paucorum versuum, Liv.: in ipsum discessum senatus incĭdisse credo meas litteras, Cic.: litterae incĭdunt in alienum, fallen in fremde Hand, Cic.: quantum ex tuis litteris intellegere potui, Cic.: litteras alcis intercipere, Cic. u.a.: litterae intereunt (gehen verloren), Cic.: invito eum per litteras, ut apud me deversetur, Cic.: alcis litteras legere, Cic., legisse libentissime, Cic.: aber legere (vorlesen) alci litteras, Tac.: tuae litterae planius loquebantur et uberius quam volgi sermo, Cic.: alci per litteras magnopere mandare, ne etc., Caes.: alci minari in litteris, Cic.: mittere alcis litteras ad alqm, Cic.: mittere ad alqm litteras, an jmd. einen Brief abgehen lassen = an jmd. schreiben, zB. confestim ad Caesarem, Caes.: domum ad se, Cic.: ad senatum populumque Rom. de rebus a se gestis, Liv.: Cn. Pompei litterae ad Hvpsaeum et Hypsaei ad Pompeium missae, Cic.: so auch litteras mittere (einen Brief schicken mit der Meldung, brieflich melden) m. folg. Acc. u. Infin., Auct. b. Hisp. 28, 2: litteras mittere ad alqm (den Auftrag schicken) mit folg. ut u. Konj., Hirt. b. G. 8, 6, 3 u.a. Caes. b. c. 1, 9, 3. Auct. b. Alex. 42, 5 u. 44, 2: ebenso litteras mittere alci, ut etc., Auct. b. Hisp. 4. § 4: u. litteras mittere ad alqm mit folg. bl. Konj., Caes. b. c. 3, 23, 3. Auct. b. Alex. 59, 3: litte-————ras (schriftliche Aufforderung) nuntiosque ad alqm mittere mit folg. ne u. Konj., Caes. b. G. 1, 26, 6: queri apud alqm per litteras mit folg. Acc. u. Infin., Cic.: lex litteras iudicum signis obsignari iubet, Cic.: obstrepere alcis litteris, Cic.: litteras perferre, richtig bestellen, Caes.: ad me mihi exspectatissimae litterae perferuntur, Cic.: unis litteris totius aestatis res gestas perscribere, Cic.: praemisit mihi odiosas litteras hoc exemplo, Cic.: recitare alcis litteras, Cic.: recitatis litteris per (von) Xenarchum praetorem, Liv.: reddere alci litteras, einhändigen, Cic. u.a.: crebro regustare alcis litteras, Cic.: litteras Caesari remittit (er berichtet an C. zurück) m. folg. indir. Fragesatz, Caes. b. G. 5, 47, 5: requirere alcis litteras, einen Br. von jmd. verlangen, Cic. ep. ad Brut.: litteras resignare, Cic.: rescribere ad eas litteras, ad eas ei litteras nihil, Cic.: alcis litteris respondere, brevi respondere, Cic.: litterae eorum decretis decumanorum remotae sunt, sind beiseite geschafft worden, Cic.: litteras alcis scindere (zerreißen), Cic.: litterae falsae, signo adulterino T. Quinctii signatae, Liv.: non nihil significabant (enthielt leise Andeutungen) tuae litterae m. folg. Acc. u. Infin., Cic. ep. 2, 13, 2: scribere litteras, Caes., ad alqm, Cic.: extemplo scribere litteras Romam, Liv.: de alqo ad alqm humanissimas litteras scribere, Cic.: litterae tam accurate scriptae, Cic. ep. ad Brut.: moderate et benigne scriptas esse censentes litteras, Liv.:————ita sunt litterae humaniter scriptae, Cic. fr.: litterae scriptae humanissime, Cic.: Vettius testatur litteris tuum impudentissimum furtum, Cic.: ad tuas venio litteras, ich komme nun auf deinen Br., Cic.: a te litterae non venerunt (sind angekommen), Cael. in Cic. ep.: dum tibi litterae meae veniant, Cic.: litterae Capuam ad Pompeium volare dicebantur, es hieß, ein Kurier mit einer Depesche sei nach K. zu P. geeilt, Cic. c) wissenschaftliche Kenntnisse od. Bildung, Wissenschaften, Gelehrsamkeit, wissenschaftliche Beschäftigung, wissenschaftliche Studien, Sprachstudium, Sprachwissenschaft, Literatur, litterarum cognitio et poëtarum, Cic.: litterarum scientia, Cic.: litterarum studium, Cic.: Graecarum litterarum doctor, Nep.: gymnasium litterarum, Sidon. epist. 1, 6, 2: civitas litterarum, Cassiod. var. 5, 22, 1. – litterae altiores, Plin.: communes (gewöhnliche w. K.), Cic.: domesticae, theoretische, wissensch. Bestrebungen (Ggstz. forenses artes, die praktischen auf dem Forum), Cic.: elementariae, Elementarkenntnisse, Capit.: Graecae, Latinae, Cic.: interiores, Cael. in Cic. ep.: interiores et reconditae, Cic.: oratoriae, Lact.: Graecorum penitissimae, Macr.: serviles, Sen.: vulgares, Cic. – cupidissimus litterarum, Nep.: litteris omnibus a pueritia deditus, Cic.: doctus Graecis litteris, Cic.: Graecis litteris eruditus, Cic.: eruditissimus et Graecis litteris et Latinis, Cic.: Graecarum litte-————rarum expers od. rudis, Nep.: communium litterarum et politioris humanitatis expers, Cic.: ignarus etiam servilium litterarum, der nicht einmal so viel Wissenschaften kennt wie ein Sklave, Sen.: litteris elementariis et calculo imbutus, im Lesen u. Schreiben u. im Rechnen unterrichtet, Capit.: perfectus in litteris, wissenschaftlich ausgebildet, Cic.: in primis studiosus litterarum, Nep.: litteris tinctus, einen Anstrich von wissensch. Bildung besitzend, Cic.: alter litterator fuit, alter litteras sciens, ein wissensch. gebildeter Mann, ein wirklicher Gelehrter, Gell. – abdere se litteris od. in litteras, Cic.: abest historia litteris nostris (unserer Literatur), Cic.: abhorrere a litteris, ab humanitate, für einen wirklich durchgebildeten Menschen sich nicht ziemen, Cic.: litteras amare, Nep.: litterarum studium arripere, sich auf die Beschäftigung mit den Wissenschaften werfen, Nep.: litteris confidere, sich bloß auf wissensch. Studien stützen, Vitr. 1, 1, 2 (vgl. oben no. II, B, 1): se per litteras consolari, Cic.: sine litteris contendere, ohne wissensch. Studium sich bemühen, Vitr.: illae scilicet litterae conticuerunt forenses et senatoriae, Cic.: dare se huic etiam generi litterarum, Cic.: huic studio litterarum penitus se dedere, Cic.: dedere se litteris, Cic.: dedere se litteris sermonique Persarum, Nep.: dedere se ad litteras memoriasque veteres, Gell.: delectari in litteris, Cic.: Graecas litteras (das Griechische) in se-————nectute didicisse, Cic.: in Bithynia oratorias litteras docere, Lact.: id litterae docent, das lernen wir durch die Sprachwissenschaft, Cic.: de Graecorum penitissimis litteris hanc historiam eruisse, Macr.: explicare alcis litteras, jmds. Studium betreiben, Cic.: philosophiam Latinis litteris illustrare, Cic.: litteris se involvere, Cic.: alqd Latinis litteris mandare, in die lat. Sprache od. Literatur übertragen, Cic. de fin. 1, 1. – nescire litteras, ohne gelehrte Kenntnisse (wissenschaftliche Bildung) sein, Cic. Brut. 259 (versch. von oben no. I): non eā re litteras quoque alias nescio, so bin ich doch deshalb sonst nicht ohne wissenschaftliche Bildung, Gell. 4, 1, 13: neque ullos versus neque ullas litteras nosse, irgend etwas Wissenschaftliches verstehen, Cic.: nunc mihi nihil libri, nihil litterae, nihil doctrina (Philosophie) prodest, Cic.: scire litteras, wissenschaftliche Kenntnisse besitzen, Cic. de fin. 2, 12 (versch. von oben no. I): u. so litterarum admodum nihil sciebat, wissenschaftl. Bildung besaß er gar nicht, Cic. Brut. 210: studere litteris, Cic.: aut litteris Graecis aut sermoni studere, Iustin.: erant in eo plurimae litterae nec eae vulgares, sed interiores quaedam et reconditae, Cic.: litteris sustentari et recreari, Cic.: omnia reliqua tempora litteris tribuere, Nep.: non nihil temporis tribuere litteris, Nep.: aut possem vivere, nisi in litteris viverem? Cic.: litteras vorare cum alqo, Cic. – ⇒ Die Schreibung————littera gew. in den besten Hdschrn. u. in Inschrn. (zB. Corp. inscr. Lat. 4, 1891; 5, 532, 2, 1; 6, 1751. Edict. Diocl. 7, 66; vgl. Brambach Hilfsb. S. 46); doch auch litera, s. Fleckeisen im Rhein. Mus. 8, 229. -
6 signum
sīgnum, ī, n. (altlat. seignom), das Zeichen, Abzeichen, Kennzeichen, Merkmal u. dgl., I) im allg., verb. signa et notae locorum, Cic.: signum sanguinis, id est signum crucis, quā (Christus) sanguinem fudit, in sua fronte conscribere, Lact.: imponere fronti immortale signum (crucis), Lact.: liminibus suis de sanguine agni candidi signum imponere, Lact.: ponere signa novis praeceptis, die neuen L. sich anmerken, niederschreiben, Hor.: crucis signum impingere in labiis, das Kr. machen, Hieron.: signum imprimere pecori, Verg.: iaculo mihi vulnera fecit; signa vides, Ov.: signa pedum sequi, den Spuren, Ov.: u. so bl. signa sequi, Verg. – oculis mihi signum dedit, ne se appellarem, Plaut.: deos gallis signum dedisse cantandi, Cic – parva dare mutato signa calore, Spuren inneren Grames auf dem Gesichte tragen, Prop. – quae assolent signa esse ad salutem, Ter.: signa doloris ostendere, Cic.: signa timoris mittere (äußern), Caes.
II) insbes.: A) als milit. t. t.: 1) das Abzeichen der Heeresabteilungen, das Feldzeichen, das Banner, die Fahne, a) der größeren Heeresabteilungen, der Legionen usw.: signa militaria, Caes. u. Plin.: signa legionum fulgentia, Liv.: signa amittere, Caes.: signa relinquere, fahnenflüchtig werden, Sall.; und ähnlich ab signis discedere, Caes. u.a.: signa ferre, aufbrechen, Caes.: ebenso signa movere, Liv., signa movere e castris, Liv., u. signa tollere, Auct. b. Alex. u. Vell. (vgl. signis militaribus effossis, quae tolli non poterant, Liv. epit.): signa convelli iubere, Befehl zum Aufbruch erteilen, Liv. – signa inferre, zum Angriff anrücken, angreifen, absol., Caes., portae, Liv., in hostes, Caes., adversus Faliscos, contra Veientem, Liv. – signa convertere, kehrtmachen = eine Schwenkung machen, Caes. u. Liv.: conversa signa inferre, mit einer Frontveränderung angreifen, Caes.: signa conferre, α) im guten Sinne, die F. zusammennehmen, sie (an einem Orte, Punkte) vereinigen, Caes. u. Liv.: ad alqm, zu jmd. stoßen, Liv. – β) im üblen Sinne, handgemein werden, cum Alexandrinis, Cic.: cum hoste Liv.: in laevum cornu, Liv.: u. dah. collatis signis certare od. dimicare, ein förmliches Treffen liefern, Liv.: collatis signis superare hostem, in einem förml. Tr., Cic. – sub signis ducere legionem, in Reih' u. Glied, geordnet, Cic.: ebenso sub signis urbem intrare, Liv.: quingenti Pannonii, nondum sub signis, eine ungeordnete Schar, Tac. – übtr., signa conferre, sich in einen Streit einlassen, Cic. ad Att. 7, 5, 5: infestis signis inferuntur Galli in Fonteium, Cic. Font. 34. – b) der einzelnen Kohorten u. Manipeln (Ggstz. aquila, das Hauptlegionszeichen): s. militaria... aquila, Cic. Cat. 2, 13. – dah. übtr. wie unser Fähnlein = kleine Heeresabteilung, signa et ordines (und Manipeln) od. signa ordinesque, Liv. (s. M. Müller Anh. II zu Liv. 2, 59, 7): octo cohortes... reliqua signa, Sall.: terror primo Latinorum signa turbavit, Liv.: signa ordinesque turbarunt, Liv. – 2) das vom Feldherrn gegebene Zeichen, Signal, der Befehl, a) durch eine auf dem Feldherrnzelte aufgesteckte rote Fahne (vexillum), s. pugnae proponere, Liv.: s. simul itineris pugnaeque proponere, Liv.: signum pugnae dare, Iustin. – b) mit der Tuba usw., s. tubā dare, Caes.: dare s. proelii committendi, recipiendi, Caes.: s. proelii exposcere, Caes.: s. canere, Sall.; vgl. ea signa, quae receptui canunt, Cic. – c) das Losungswort, die Parole (vgl. Nipperd. Tac. ann. 13, 2 u. Heräus Tac. hist. 1, 38, 9 u. 3, 73, 17), consuerat signum petenti ›Priapum‹ aut ›Venerem‹ dare, die Parole Priapus od. Venus, Suet. Cal. 56, 2: cedo signum, Plaut.: it bello tessera s., Verg.: signum militiae petenti tribuno Optimae matris dedit, Tac.: u. so signum excubanti tribuno dedit Optimam matrem, Suet.: signo Felicitatis dato, Auct. b. Afr. – übtr., tu illam (virtutem) iubes signum petere, sich das Losungswort geben lassen (= einem Höheren untergeordnet sein), Sen. de ben. 4, 2. § 2. – B) das vom Prätor od. Konsul beim Wettrennen im Zirkus mit einer Flagge (mappa) gegebene Zeichen zum Auslaufen der Rennwagen, signum mittendis quadrigis dare, Liv. 8, 40, 3: signum mittere, Enn. ann. 84. – C) das Kennzeichen des Zukünftigen, Wahrzeichen, Vorzeichen, s. se obicit, Cic.: medici signa habent ex venis, Cic. – D) das Zeichen = der Beweis, signa rerum, sachliche Beweise (Ggstz. argumenta, Gründe), Quint.: de ea re signa atque argumenta paucis verbis eloquar, Plaut.: haec utrum abundantis an egentis signa sunt? Cic.: hoc signi erit, ubi calx cocta erit, summos lapides coctos esse oportebit, Cato: hoc est signi, ubi primum poterit, se illinc subducet scio, Ter.: u. so hoc signi est u. id signi est (erit) mit folg. Acc. u. Infin., Cornif. rhet. u. Cic. (s. Halm Cic. Rosc. Am. 83): u. signum est m. folg. Acc. u. Infin., magnum hoc quoque signum est dominam esse extra noxiam, Ter.: quod est signum nullam umquam inter eos querimoniam intercessisse, Nep.: quae signa sunt omnia (lauter Beweise, daß) non mediocri quodam consilio naturam mundi administrari, Cic. – E) das durch Kunst gearbeitete Bild, Bildnis, die Figur, die Bildsäule ( das Standbild), bes. einer Gottheit, signa ahena, Lucr.: s. aëneum, marmoreum, eburneum, Cic.: formatum marmore, Ov.: pictum, Plaut.: palla signis auroque rigens, Verg.: pictores et ii qui signa fabricantur (Bildhauer), Cic. – dah.: a) das Bild im Petschaft, das Siegel, s. notum, imago avi, Cic.: s. adulterinum, Liv.: s. lagoenae laesum, Hor.: signa integra, Cic.: sub signo habere, unter Siegel haben, Cic.: sub signo claustrisque, Cic. – b) dasSternbild, Gestirn, signorum ortus et obitus, Cic.: signa omnia stellaeque, Cic.: s. leonis, Cic.: brumale s., Zeichen des Steinbocks, Cic.: s. pluviale capellae, Ov.: astrorum micantium splendentia signa, Lact.: nox caelo diffundere signa parabat, Hor. – F) der Beiname, Spitzname, Capit. Gord. 4, 8. Vopisc. Aurel. 6, 2. Corp. inscr. Lat. 8, 4411. Vgl. Mommsen im Hermes 1, 158. Anm.
-
7 signum
sīgnum, ī, n. (altlat. seignom), das Zeichen, Abzeichen, Kennzeichen, Merkmal u. dgl., I) im allg., verb. signa et notae locorum, Cic.: signum sanguinis, id est signum crucis, quā (Christus) sanguinem fudit, in sua fronte conscribere, Lact.: imponere fronti immortale signum (crucis), Lact.: liminibus suis de sanguine agni candidi signum imponere, Lact.: ponere signa novis praeceptis, die neuen L. sich anmerken, niederschreiben, Hor.: crucis signum impingere in labiis, das Kr. machen, Hieron.: signum imprimere pecori, Verg.: iaculo mihi vulnera fecit; signa vides, Ov.: signa pedum sequi, den Spuren, Ov.: u. so bl. signa sequi, Verg. – oculis mihi signum dedit, ne se appellarem, Plaut.: deos gallis signum dedisse cantandi, Cic – parva dare mutato signa calore, Spuren inneren Grames auf dem Gesichte tragen, Prop. – quae assolent signa esse ad salutem, Ter.: signa doloris ostendere, Cic.: signa timoris mittere (äußern), Caes.II) insbes.: A) als milit. t. t.: 1) das Abzeichen der Heeresabteilungen, das Feldzeichen, das Banner, die Fahne, a) der größeren Heeresabteilungen, der Legionen usw.: signa militaria, Caes. u. Plin.: signa legionum fulgentia, Liv.: signa amittere, Caes.: signa relinquere, fahnenflüchtig werden, Sall.; und ähnlich ab signis discedere, Caes. u.a.: signa ferre, aufbre-————chen, Caes.: ebenso signa movere, Liv., signa movere e castris, Liv., u. signa tollere, Auct. b. Alex. u. Vell. (vgl. signis militaribus effossis, quae tolli non poterant, Liv. epit.): signa convelli iubere, Befehl zum Aufbruch erteilen, Liv. – signa inferre, zum Angriff anrücken, angreifen, absol., Caes., portae, Liv., in hostes, Caes., adversus Faliscos, contra Veientem, Liv. – signa convertere, kehrtmachen = eine Schwenkung machen, Caes. u. Liv.: conversa signa inferre, mit einer Frontveränderung angreifen, Caes.: signa conferre, α) im guten Sinne, die F. zusammennehmen, sie (an einem Orte, Punkte) vereinigen, Caes. u. Liv.: ad alqm, zu jmd. stoßen, Liv. – β) im üblen Sinne, handgemein werden, cum Alexandrinis, Cic.: cum hoste Liv.: in laevum cornu, Liv.: u. dah. collatis signis certare od. dimicare, ein förmliches Treffen liefern, Liv.: collatis signis superare hostem, in einem förml. Tr., Cic. – sub signis ducere legionem, in Reih' u. Glied, geordnet, Cic.: ebenso sub signis urbem intrare, Liv.: quingenti Pannonii, nondum sub signis, eine ungeordnete Schar, Tac. – übtr., signa conferre, sich in einen Streit einlassen, Cic. ad Att. 7, 5, 5: infestis signis inferuntur Galli in Fonteium, Cic. Font. 34. – b) der einzelnen Kohorten u. Manipeln (Ggstz. aquila, das Hauptlegionszeichen): s. militaria... aquila, Cic. Cat. 2, 13. – dah. übtr. wie unser Fähnlein = kleine Heeresabteilung, signa et ordines (und————Manipeln) od. signa ordinesque, Liv. (s. M. Müller Anh. II zu Liv. 2, 59, 7): octo cohortes... reliqua signa, Sall.: terror primo Latinorum signa turbavit, Liv.: signa ordinesque turbarunt, Liv. – 2) das vom Feldherrn gegebene Zeichen, Signal, der Befehl, a) durch eine auf dem Feldherrnzelte aufgesteckte rote Fahne (vexillum), s. pugnae proponere, Liv.: s. simul itineris pugnaeque proponere, Liv.: signum pugnae dare, Iustin. – b) mit der Tuba usw., s. tubā dare, Caes.: dare s. proelii committendi, recipiendi, Caes.: s. proelii exposcere, Caes.: s. canere, Sall.; vgl. ea signa, quae receptui canunt, Cic. – c) das Losungswort, die Parole (vgl. Nipperd. Tac. ann. 13, 2 u. Heräus Tac. hist. 1, 38, 9 u. 3, 73, 17), consuerat signum petenti ›Priapum‹ aut ›Venerem‹ dare, die Parole Priapus od. Venus, Suet. Cal. 56, 2: cedo signum, Plaut.: it bello tessera s., Verg.: signum militiae petenti tribuno Optimae matris dedit, Tac.: u. so signum excubanti tribuno dedit Optimam matrem, Suet.: signo Felicitatis dato, Auct. b. Afr. – übtr., tu illam (virtutem) iubes signum petere, sich das Losungswort geben lassen (= einem Höheren untergeordnet sein), Sen. de ben. 4, 2. § 2. – B) das vom Prätor od. Konsul beim Wettrennen im Zirkus mit einer Flagge (mappa) gegebene Zeichen zum Auslaufen der Rennwagen, signum mittendis quadrigis dare, Liv. 8, 40, 3: signum mittere, Enn. ann. 84. – C)————das Kennzeichen des Zukünftigen, Wahrzeichen, Vorzeichen, s. se obicit, Cic.: medici signa habent ex venis, Cic. – D) das Zeichen = der Beweis, signa rerum, sachliche Beweise (Ggstz. argumenta, Gründe), Quint.: de ea re signa atque argumenta paucis verbis eloquar, Plaut.: haec utrum abundantis an egentis signa sunt? Cic.: hoc signi erit, ubi calx cocta erit, summos lapides coctos esse oportebit, Cato: hoc est signi, ubi primum poterit, se illinc subducet scio, Ter.: u. so hoc signi est u. id signi est (erit) mit folg. Acc. u. Infin., Cornif. rhet. u. Cic. (s. Halm Cic. Rosc. Am. 83): u. signum est m. folg. Acc. u. Infin., magnum hoc quoque signum est dominam esse extra noxiam, Ter.: quod est signum nullam umquam inter eos querimoniam intercessisse, Nep.: quae signa sunt omnia (lauter Beweise, daß) non mediocri quodam consilio naturam mundi administrari, Cic. – E) das durch Kunst gearbeitete Bild, Bildnis, die Figur, die Bildsäule ( das Standbild), bes. einer Gottheit, signa ahena, Lucr.: s. aëneum, marmoreum, eburneum, Cic.: formatum marmore, Ov.: pictum, Plaut.: palla signis auroque rigens, Verg.: pictores et ii qui signa fabricantur (Bildhauer), Cic. – dah.: a) das Bild im Petschaft, das Siegel, s. notum, imago avi, Cic.: s. adulterinum, Liv.: s. lagoenae laesum, Hor.: signa integra, Cic.: sub signo habere, unter Siegel haben, Cic.: sub signo claustrisque, Cic. – b) das————Sternbild, Gestirn, signorum ortus et obitus, Cic.: signa omnia stellaeque, Cic.: s. leonis, Cic.: brumale s., Zeichen des Steinbocks, Cic.: s. pluviale capellae, Ov.: astrorum micantium splendentia signa, Lact.: nox caelo diffundere signa parabat, Hor. – F) der Beiname, Spitzname, Capit. Gord. 4, 8. Vopisc. Aurel. 6, 2. Corp. inscr. Lat. 8, 4411. Vgl. Mommsen im Hermes 1, 158. Anm. -
8 consto
cōn-sto, stitī, stātūrus, āre, wörtl. beihinstehen = stille (da-) stehen, I) eig.: a) v. Pers.: constant, conserunt sermones inter sese, Plaut. Curc. 290. – u. v. Soldaten = haltmachen, multitudinem procul hostium constare viderunt, Sisenn. hist. 4. fr. 58 ( bei Non. 273, 4). – b) v. Wasser, in fossis sicubi aqua constat aut aliquid aquae obstat, id emittere oportet, Cato r. r. 155 (156), 2. – II) übtr.: A) im allg.: 1) Platz gegriffen haben, d.i. bestehen, teils = eingetreten sein, stattfinden, vorhanden sein, unde omnis rerum nunc constet summa creata, Lucr.: severa silentia noctis undique cum constent, Lucr.: inter se quia nexus principiorum dissimiles constant, Lucr. – teils = aus etw. bestehen, m. ex u. (nur bei Lucr.) de u. Abl., auch m. bl. Abl., ex animo constamus et corpore, Cic.: simplex (ius) e dulci constat olivo, Hor.: ea tanta est urbs, ut ex quattuor urbibus maximis constare dicatur, Cic.: muri ex sacellis sepulcrisque constant, Nep.: illa phalanx immobilior et unius generis, Romana acies distinctior, ex pluribus partibus constans, Liv.: u. (v. Abstr.) eloquentia ex bene dicendi scientia constat, Cic.: eloquentia constat ex verbis et ex sententiis, Cic.: quattuor partibus constat argumentatio, Cic.: virtus, quae constat ex hominibus tuendis, Cic. – semper partus duplici de semine constat, Lucr. – quicquid auro argentoque constaret, Suet.: non vides quam multorum vocibus chorus constet? Sen. – teils = in etw. seine Grundlage haben, d.i. in etw. bestehen, auf etw. sich gründen, beruhen, m. in u. Abl. u. m. bl. Abl., omnis eius pecuniae reditus constabat in Epiroticis et urbanis possessionibus, Nep.: u. (v. Abstr.) monuit eius diei victoriam in earum cohortium virtute constare, Caes.: paene in eo (darauf) summam victoriae constare, Caes.: omnium ordinum partes (Benehmen) in misericordia constitisse, Caes.: domus amoenitas non aedificio, sed silvā constabat, Nep.: exiguo tempore magnoque casu totius exercitus salus constitit, Caes.
2) als t. t. der Geschäftsspr., zustehen kommen = kosten (in der höhern Prosa gew. stare), bei Ang. wem? m. Dat.; immer m. Ang. um welchen Preis? α) durch Abl.: parvo constat fames, magno fastidium, Sen.: magno tibi constat, Plin. ep.: tanto tibi deliciae et feminae constant, Plin.: nihil aliud nullo impendio constat, Plin.: unae quadrigae Romae constiterunt sestertiis quadringentis milibus, Varr.: c. sestertio centiens, Suet.: turris octingentis talentis constitit, Plin.: centenis milibus sibi constare singulos servos, Sen.: uni mitellita quadragies sestertio constitit, alteri pluris aliquanto rosaria, Suet. – u. im Bilde, odia constantia magno, Ov.: edocet quanto detrimento et quot virorum fortium morte necesse sit constare victoriam, Caes. – β) durch Genet.: ambulatiuncula prope dimidio minoris constabit isto loco, Cic.: eo pervenit luxuria, ut etiam fictilia pluris constent, quam murrina, Plin.: interrogare, quanti funus et pompa constet, Suet.: u. (im Bilde) quanti mihi constitit, ne malus filius viderer, Ps. Quint. decl.: tanti constat, ut sis disertissimus, Plin. ep.: ne pluris remedium quam periculum constet, Sen.: liber mihi constat decussis, Stat. – γ) durch super m. Akk.: fori area super sestertium milies constitit, Suet. Caes. 26, 2. – δ) durch Advv.: c. carius, Lucil. fr. u. Sen.: carissime, Sen.: vilissime, Col.: gratis, Sen. ep. 104, 34. Augustin. serm. 385, 6: u. (im Bilde) cave, ne gratis hic tibi constet amor, Ov. am. 1, 8, 72.
B) prägn., in fester Stellung verbleiben, der Haltung, Bewegung, Richtung (Lage) nach, a) in gleicher phys. Haltung verbleiben, eine feste-, unveränderte Haltung behalten od. gewinnen, nicht wanken noch weichen, fest-, unverändert bleiben, a) als milit. t. t., v. Schlachtlinie u. Kampf, priusquam totis viribus fulta constaret hostium acies, Liv.: postquam nullo loco constabat acies, als ihre Linie allenthalben ins Wanken kam, Liv.: nec pugna illis constare nec fuga explicari sine magna caede potuit, Liv. – b) v. Sprache, Miene, Gesichtsfarbe, Besinnung, Fassung (Mut), si tentantur pedes, lingua non constat (die Z. lallt), quid est etc., Sen.: primo adeo perturbavit ea vox regem, ut non color, non vultus ei constaret, sich ihm F. u. M. verwandelten, Liv.: non animus nobis, non color constat, verlieren die Fassung u. verfärben uns, Liv.: Vitruvio nec sana constare mens (V. behielt weder volle Besinnung genug), nec etc., Liv.: mens non constitit mihi, Sen. rhet. – m. in u. Abl., constitit in nulla qui fuit ante color, Ov. art. am. 1, 120. – v. d. Pers. selbst, eine feste Haltung bewahren, Fassung behalten, m. Abl., non mentibus solum concipere, sed ne auribus quidem atque oculis satis constare poterant, sie konnten es nicht nur nicht begreifen, sondern sie trauten nicht einmal mehr recht ihren eigenen Augen u. Ohren, Liv. 5, 42, 3. – u. (Ggstz. iacēre) nec malum (esse), quo aut oppressus iaceas aut, ne opprimare, mente vix constes, kaum Besinnung od. Fassung genug behältst, Cic.
b) in gleichmäßigem Gange verbleiben, in guter Ordnung sich befinden, postquam cuncta videt caelo constare sereno, Verg.: neque suppletis constabat flamma lucernis, Prop. – v. phys. Zuständen, dum constabit sanitas, Phaedr.: valetudo ei neque corporis neque animi constitit, Suet.: si sibi pudicitia constaret, wenn sie ihre K. bewahrt hätte, Suet. – v. zeitl. u. abstr. Zuständen, si spatia temporum, si personarum dignitates, consiliorum rationes, locorum opportunitates constabunt, gehörig beobachtet werden, Cornif. rhet. 1, 16. – u. insbes. als t. t. der Geschäftsspr., ratio constat, die Rechnung ist in Ordnung, sie stimmt, auri ratio constat, Cic.: quibus ratio impensarum constaret, Suet. – oft im Bilde (s. Döring Plin. ep. 1, 5, 16. Korte Plin. ep. 2, 4, 4. Schwarz Plin. pan. 38, 4), eam consuetudinem esse imperandi, ut non aliter ratio constet, quam si uni reddatur, Tac.: scietis constare nobis silentii nostri rationem, daß ich zu schweigen alle Ursache habe, Plin. ep.: mihi et tentandi aliquid et quiescendi illo auctore ratio constabit, ich werde mit Sicherheit einen Schritt in der Sache tun oder nicht tun, Plin. ep.: m. in u. Abl., in te vero facile ratio constabit (verst. liberalitati), etiamsi modum excesserit, bei dir hat sie (die Freigebigkeit) einen vernünftigen Grund, wenn sie auch usw., Val. Max.
c) im unveränderten Fortgange verbleiben, (unverändert, unversehrt) fortbestehen, bestehen, nullum est genus rerum, quod avulsum a ceteris per se ipsum constare possit, Cic.: quae per constructionem lapidum et marmoreas moles constant (noch besteht, errichtet steht), non propagant longam diem, Sen. ad Polyb. 18 (37), 2: si ipsa mens constare potest corpore vacans, Cic.: u. m. Ang. wie? durch Adi., sic ut usque ad alterum R litterae constarent integrae (unverändert, unversehrt), reliquae omnes essent in litura, Cic.: cum sint huc forsitan illa, haec translata illuc, summā tamen omnia constant, Ov. – bes. v. Zahl u. Maß, uti numerus legionum constare videretur, Caes.: ego postulabam, ut tribus sententiis constaret suus numerus, Plin. ep.: nostrae autem cenae ut apparatus et impendii, sic temporis modus constet, Plin. ep.
d) in gleicher Willens- oder Meinungsrichtung verbleiben, α) v. der Denk- u. Handlungsweise, sich gleich (treu) bleiben, fest-, unwandelbar-, standhaft sein, nec animum (Gesinnung) eius satis constare visum, Liv.: utrimque constitit fides, Liv.: unius legionis eam seditionem, ceteris exercitibus constare fidem, Tac. – m. in u. Abl., ut ei fides sua in coniuge proscripto constaret, um ihre Treue gegen den geächteten Gatten standhaft zu bewahren, Val. Max.: u. m. in (gegen) u. Akk., quorum semper in rem publicam singulare constiterat officium, Auct. b. Afr. – u. constare sibi od. alci rei, in seinen Äußerungen, Ansichten, Urteilen, Grundsätzen fest bleiben, sich gleich-, sich treu bleiben, konsequent bleiben (Ggstz. titubare, claudicare u. dgl.), sic fit, ut aut constent sibi (testes) aut etc., Quint.: reliqui sibi constiterunt, Cic.: me constare mihi scis, Hor.: c. sibi et rei iudicatae, Cic.: c. humanitati suae, Cic. – m. in u. Abl., qui in rebus contrariis parum sibi constent, Cic.: ut constare in vitae perpetuitate possimus nobismet ipsis nec in ullo officio claudicare, Cic.: in Oppianico sibi (iudices) constare et superioribus consentire iudiciis debuerunt, Cic.: u. (ohne sibi) qua in sententia si constare voluissent, Cic. ep. 1, 9, 14. – β) v. Entschlusse, fest stehen, animo constat sententia, Verg. Aen. 5, 748: cum constitit consilium, als ich zu einem festen Entschlusse gekommen war, Cic. ad Att. 8, 11, 1. – alci constat, es steht jmdm. fest = es ist jmd. fest entschlossen, m. folg. Infin., mihi quidem constat nec meam contumeliam nec meorum ferre, Anton. bei Cic. Phil. 13, 42. – od. m. folg. indir. Fragesatz, neque satis Bruto vel tribunis militum constabat, quid agerent aut quam rationem pugnae insisterent, Caes. b. G. 3, 14, 3. – γ v. der Ansicht, Überzeugung, fest stehen, gewiß sein, αα) bei einzelnen od. bei einer bestimmten Klasse, m. Dat. pers. od. m. inter u. Akk. Plur. od. m. Dativ animo (animis) od. m. apud animum, zB. quae cum constent, Cic. Tusc. 1, 40: eorum, quae constant, exempla ponemus, horum, quae dubia sunt, exempla afferemus, Cic. de inv. 1, 68: quod nihil nobis constat, Caes. b. G. 7, 5, 6. – m. folg. Infin. od. Acc. u. Infin., quod omnibus constabat hiemari in Gallia oportere, Caes.: ac mihi multa agitanti constabat paucorum civium virtutem cuncta patravisse, Sall.: cum inter augures constet imparem numerum esse debere, Liv.: inter Hasdrubalem alterum et Magonem constabat beneficiis Scipionis occupatos omnium animos publice privatimque esse, H. u. M. stimmten ganz darin überein, daß usw., Liv.: constat inter omnes, qui de eo memoriae prodiderunt, nihil eo fuisse excellentius, Nep. – m. folg. indir. Fragesatz quod, cur per eos dies a Fidenis afuissent, parum constabat, Liv.: nam neque quo signo coirent inter se, neque utrum castra peterent an longiorem intenderent fugam, territis constare poterat, Liv.: probarentne tantum flagitium, an decretum consulis subverterent, parum constabat (verst. patribus), Sall.: etsi non satis mihi constiterat, cum aliquane animi mei molestia an potius libenter te Athenis visurus essem, Cic.: mihi plane non satis constat, utrum sit melius, Cic.: ut nihil ei constet, quid agas, Cic.: neque satis constabat animis,... laudarent vituperarentne, Liv.: nec satis certum apud animum constare poterat, utrum... an etc., Liv. – u. parenthet. ohne Ang. dessen, was feststeht, ut saepe inter homines sapientissimos constare vidi, Cic. – ββ) bei allen, in der allgem. Annahme, in der öffentl. Meinung (in der Tradition, Volkssage) feststehen, gewiß sein, allgemein bekannt sein, sich (allgemeine) Anerkennung od. Geltung erworben haben (s. M. Müller Liv. 1, 1. § 1), oft m. dem Zusatz inter omnes, zB. antiquissimi fere sunt, quorum quidem scripta constent, Pericles atque Alcibiades, Cic.: constare res incipit ex illo tempore, quo etc., es trat erst völlige Gewißheit ein, Liv.: circumspiciendus rhetor Latinus, cuius scholae severitas, pudor, in primis castitas constet, Plin. ep.: haec propositio indiget approbationis; non enim perspicua est neque constat inter omnes, Cic. – m. folg. Acc. u. Infin., sane moleste Pompeium id ferre constabat, Cic.: illa maleficia, quae in illo constat esse, Cic.: servi, quos ab iis dilectos constabat, Caes.: satis constat Troiā captā in ceteros saevitum esse Troianos, Liv.: perspicuum sit constetque inter omnes, eos esse deos, quos etc., Cic. – m. folg. quod (daß), apud omnes constat, quod, si rerum potitus fuisset, omnia correcturus fuerit, quae etc., Spart. Pesc. Nig. 12, 2. – m. de u. Abl., cum de Magio constet, Cic.: si prius de innocentia nostra constiterit, Quint. (vgl. Bünem. Lact. 5, 1, 5): de facto constat, de animo (Absicht) quaeri potest, Quint.: u. zugl. m. in u. Abl., omnia, in quibus de facto constat, Quint. – ganz absol., quid porro quaerendum est? factumne sit? at constat, Cic.: Nympho, antequam plane constitit, condemnatur, Cic.
e) dem Inhalte nach feststehen, sich gleichbleiben, übereinstimmen, constat idem omnibus sermo, alle führen die gleiche Rede, Liv. 9, 2, 3. – m. cum u. Abl., contrariam sententiam aut nullam esse, aut non constare cum superioribus et inferioribus sententiis, Cornif. rhet.: adhuc quae dicta sunt arbitror mihi constare cum ceteris artis scriptoribus, Cornif. rhet.: considerabit, constetne oratio aut cum re aut ipsa secum, Cic. – / Partiz. Fut. constātūrus, Sen. de clem. 1, 19, 2. Plin. 18, 30. Lucan. 2, 17. Mart. 10, 41, 5. Lact. de opif. dei 7. § 11.
-
9 consto
cōn-sto, stitī, stātūrus, āre, wörtl. beihinstehen = stille (da-) stehen, I) eig.: a) v. Pers.: constant, conserunt sermones inter sese, Plaut. Curc. 290. – u. v. Soldaten = haltmachen, multitudinem procul hostium constare viderunt, Sisenn. hist. 4. fr. 58 ( bei Non. 273, 4). – b) v. Wasser, in fossis sicubi aqua constat aut aliquid aquae obstat, id emittere oportet, Cato r. r. 155 (156), 2. – II) übtr.: A) im allg.: 1) Platz gegriffen haben, d.i. bestehen, teils = eingetreten sein, stattfinden, vorhanden sein, unde omnis rerum nunc constet summa creata, Lucr.: severa silentia noctis undique cum constent, Lucr.: inter se quia nexus principiorum dissimiles constant, Lucr. – teils = aus etw. bestehen, m. ex u. (nur bei Lucr.) de u. Abl., auch m. bl. Abl., ex animo constamus et corpore, Cic.: simplex (ius) e dulci constat olivo, Hor.: ea tanta est urbs, ut ex quattuor urbibus maximis constare dicatur, Cic.: muri ex sacellis sepulcrisque constant, Nep.: illa phalanx immobilior et unius generis, Romana acies distinctior, ex pluribus partibus constans, Liv.: u. (v. Abstr.) eloquentia ex bene dicendi scientia constat, Cic.: eloquentia constat ex verbis et ex sententiis, Cic.: quattuor partibus constat argumentatio, Cic.: virtus, quae constat ex hominibus tuendis, Cic. – semper partus duplici de semine constat, Lucr. – quicquid auro argentoque constaret, Suet.: non vides quam————multorum vocibus chorus constet? Sen. – teils = in etw. seine Grundlage haben, d.i. in etw. bestehen, auf etw. sich gründen, beruhen, m. in u. Abl. u. m. bl. Abl., omnis eius pecuniae reditus constabat in Epiroticis et urbanis possessionibus, Nep.: u. (v. Abstr.) monuit eius diei victoriam in earum cohortium virtute constare, Caes.: paene in eo (darauf) summam victoriae constare, Caes.: omnium ordinum partes (Benehmen) in misericordia constitisse, Caes.: domus amoenitas non aedificio, sed silvā constabat, Nep.: exiguo tempore magnoque casu totius exercitus salus constitit, Caes.2) als t. t. der Geschäftsspr., zustehen kommen = kosten (in der höhern Prosa gew. stare), bei Ang. wem? m. Dat.; immer m. Ang. um welchen Preis? α) durch Abl.: parvo constat fames, magno fastidium, Sen.: magno tibi constat, Plin. ep.: tanto tibi deliciae et feminae constant, Plin.: nihil aliud nullo impendio constat, Plin.: unae quadrigae Romae constiterunt sestertiis quadringentis milibus, Varr.: c. sestertio centiens, Suet.: turris octingentis talentis constitit, Plin.: centenis milibus sibi constare singulos servos, Sen.: uni mitellita quadragies sestertio constitit, alteri pluris aliquanto rosaria, Suet. – u. im Bilde, odia constantia magno, Ov.: edocet quanto detrimento et quot virorum fortium morte necesse sit constare victoriam, Caes. – β) durch Genet.: ambulatiuncula prope dimi-————dio minoris constabit isto loco, Cic.: eo pervenit luxuria, ut etiam fictilia pluris constent, quam murrina, Plin.: interrogare, quanti funus et pompa constet, Suet.: u. (im Bilde) quanti mihi constitit, ne malus filius viderer, Ps. Quint. decl.: tanti constat, ut sis disertissimus, Plin. ep.: ne pluris remedium quam periculum constet, Sen.: liber mihi constat decussis, Stat. – γ) durch super m. Akk.: fori area super sestertium milies constitit, Suet. Caes. 26, 2. – δ) durch Advv.: c. carius, Lucil. fr. u. Sen.: carissime, Sen.: vilissime, Col.: gratis, Sen. ep. 104, 34. Augustin. serm. 385, 6: u. (im Bilde) cave, ne gratis hic tibi constet amor, Ov. am. 1, 8, 72.B) prägn., in fester Stellung verbleiben, der Haltung, Bewegung, Richtung (Lage) nach, a) in gleicher phys. Haltung verbleiben, eine feste-, unveränderte Haltung behalten od. gewinnen, nicht wanken noch weichen, fest-, unverändert bleiben, a) als milit. t. t., v. Schlachtlinie u. Kampf, priusquam totis viribus fulta constaret hostium acies, Liv.: postquam nullo loco constabat acies, als ihre Linie allenthalben ins Wanken kam, Liv.: nec pugna illis constare nec fuga explicari sine magna caede potuit, Liv. – b) v. Sprache, Miene, Gesichtsfarbe, Besinnung, Fassung (Mut), si tentantur pedes, lingua non constat (die Z. lallt), quid est etc., Sen.: primo adeo perturbavit ea vox regem, ut non color, non vultus ei————constaret, sich ihm F. u. M. verwandelten, Liv.: non animus nobis, non color constat, verlieren die Fassung u. verfärben uns, Liv.: Vitruvio nec sana constare mens (V. behielt weder volle Besinnung genug), nec etc., Liv.: mens non constitit mihi, Sen. rhet. – m. in u. Abl., constitit in nulla qui fuit ante color, Ov. art. am. 1, 120. – v. d. Pers. selbst, eine feste Haltung bewahren, Fassung behalten, m. Abl., non mentibus solum concipere, sed ne auribus quidem atque oculis satis constare poterant, sie konnten es nicht nur nicht begreifen, sondern sie trauten nicht einmal mehr recht ihren eigenen Augen u. Ohren, Liv. 5, 42, 3. – u. (Ggstz. iacēre) nec malum (esse), quo aut oppressus iaceas aut, ne opprimare, mente vix constes, kaum Besinnung od. Fassung genug behältst, Cic.b) in gleichmäßigem Gange verbleiben, in guter Ordnung sich befinden, postquam cuncta videt caelo constare sereno, Verg.: neque suppletis constabat flamma lucernis, Prop. – v. phys. Zuständen, dum constabit sanitas, Phaedr.: valetudo ei neque corporis neque animi constitit, Suet.: si sibi pudicitia constaret, wenn sie ihre K. bewahrt hätte, Suet. – v. zeitl. u. abstr. Zuständen, si spatia temporum, si personarum dignitates, consiliorum rationes, locorum opportunitates constabunt, gehörig beobachtet werden, Cornif. rhet. 1, 16. – u. insbes. als t. t. der Geschäftsspr.,————ratio constat, die Rechnung ist in Ordnung, sie stimmt, auri ratio constat, Cic.: quibus ratio impensarum constaret, Suet. – oft im Bilde (s. Döring Plin. ep. 1, 5, 16. Korte Plin. ep. 2, 4, 4. Schwarz Plin. pan. 38, 4), eam consuetudinem esse imperandi, ut non aliter ratio constet, quam si uni reddatur, Tac.: scietis constare nobis silentii nostri rationem, daß ich zu schweigen alle Ursache habe, Plin. ep.: mihi et tentandi aliquid et quiescendi illo auctore ratio constabit, ich werde mit Sicherheit einen Schritt in der Sache tun oder nicht tun, Plin. ep.: m. in u. Abl., in te vero facile ratio constabit (verst. liberalitati), etiamsi modum excesserit, bei dir hat sie (die Freigebigkeit) einen vernünftigen Grund, wenn sie auch usw., Val. Max.c) im unveränderten Fortgange verbleiben, (unverändert, unversehrt) fortbestehen, bestehen, nullum est genus rerum, quod avulsum a ceteris per se ipsum constare possit, Cic.: quae per constructionem lapidum et marmoreas moles constant (noch besteht, errichtet steht), non propagant longam diem, Sen. ad Polyb. 18 (37), 2: si ipsa mens constare potest corpore vacans, Cic.: u. m. Ang. wie? durch Adi., sic ut usque ad alterum R litterae constarent integrae (unverändert, unversehrt), reliquae omnes essent in litura, Cic.: cum sint huc forsitan illa, haec translata illuc, summā tamen omnia constant, Ov. – bes. v. Zahl u.————Maß, uti numerus legionum constare videretur, Caes.: ego postulabam, ut tribus sententiis constaret suus numerus, Plin. ep.: nostrae autem cenae ut apparatus et impendii, sic temporis modus constet, Plin. ep.d) in gleicher Willens- oder Meinungsrichtung verbleiben, α) v. der Denk- u. Handlungsweise, sich gleich (treu) bleiben, fest-, unwandelbar-, standhaft sein, nec animum (Gesinnung) eius satis constare visum, Liv.: utrimque constitit fides, Liv.: unius legionis eam seditionem, ceteris exercitibus constare fidem, Tac. – m. in u. Abl., ut ei fides sua in coniuge proscripto constaret, um ihre Treue gegen den geächteten Gatten standhaft zu bewahren, Val. Max.: u. m. in (gegen) u. Akk., quorum semper in rem publicam singulare constiterat officium, Auct. b. Afr. – u. constare sibi od. alci rei, in seinen Äußerungen, Ansichten, Urteilen, Grundsätzen fest bleiben, sich gleich-, sich treu bleiben, konsequent bleiben (Ggstz. titubare, claudicare u. dgl.), sic fit, ut aut constent sibi (testes) aut etc., Quint.: reliqui sibi constiterunt, Cic.: me constare mihi scis, Hor.: c. sibi et rei iudicatae, Cic.: c. humanitati suae, Cic. – m. in u. Abl., qui in rebus contrariis parum sibi constent, Cic.: ut constare in vitae perpetuitate possimus nobismet ipsis nec in ullo officio claudicare, Cic.: in Oppianico sibi (iudices) constare et superioribus consentire iudiciis debuerunt, Cic.: u. (ohne sibi) qua in sententia si————constare voluissent, Cic. ep. 1, 9, 14. – β) v. Entschlusse, fest stehen, animo constat sententia, Verg. Aen. 5, 748: cum constitit consilium, als ich zu einem festen Entschlusse gekommen war, Cic. ad Att. 8, 11, 1. – alci constat, es steht jmdm. fest = es ist jmd. fest entschlossen, m. folg. Infin., mihi quidem constat nec meam contumeliam nec meorum ferre, Anton. bei Cic. Phil. 13, 42. – od. m. folg. indir. Fragesatz, neque satis Bruto vel tribunis militum constabat, quid agerent aut quam rationem pugnae insisterent, Caes. b. G. 3, 14, 3. – γ v. der Ansicht, Überzeugung, fest stehen, gewiß sein, αα) bei einzelnen od. bei einer bestimmten Klasse, m. Dat. pers. od. m. inter u. Akk. Plur. od. m. Dativ animo (animis) od. m. apud animum, zB. quae cum constent, Cic. Tusc. 1, 40: eorum, quae constant, exempla ponemus, horum, quae dubia sunt, exempla afferemus, Cic. de inv. 1, 68: quod nihil nobis constat, Caes. b. G. 7, 5, 6. – m. folg. Infin. od. Acc. u. Infin., quod omnibus constabat hiemari in Gallia oportere, Caes.: ac mihi multa agitanti constabat paucorum civium virtutem cuncta patravisse, Sall.: cum inter augures constet imparem numerum esse debere, Liv.: inter Hasdrubalem alterum et Magonem constabat beneficiis Scipionis occupatos omnium animos publice privatimque esse, H. u. M. stimmten ganz darin überein, daß usw., Liv.: constat inter omnes, qui de eo————memoriae prodiderunt, nihil eo fuisse excellentius, Nep. – m. folg. indir. Fragesatz quod, cur per eos dies a Fidenis afuissent, parum constabat, Liv.: nam neque quo signo coirent inter se, neque utrum castra peterent an longiorem intenderent fugam, territis constare poterat, Liv.: probarentne tantum flagitium, an decretum consulis subverterent, parum constabat (verst. patribus), Sall.: etsi non satis mihi constiterat, cum aliquane animi mei molestia an potius libenter te Athenis visurus essem, Cic.: mihi plane non satis constat, utrum sit melius, Cic.: ut nihil ei constet, quid agas, Cic.: neque satis constabat animis,... laudarent vituperarentne, Liv.: nec satis certum apud animum constare poterat, utrum... an etc., Liv. – u. parenthet. ohne Ang. dessen, was feststeht, ut saepe inter homines sapientissimos constare vidi, Cic. – ββ) bei allen, in der allgem. Annahme, in der öffentl. Meinung (in der Tradition, Volkssage) feststehen, gewiß sein, allgemein bekannt sein, sich (allgemeine) Anerkennung od. Geltung erworben haben (s. M. Müller Liv. 1, 1. § 1), oft m. dem Zusatz inter omnes, zB. antiquissimi fere sunt, quorum quidem scripta constent, Pericles atque Alcibiades, Cic.: constare res incipit ex illo tempore, quo etc., es trat erst völlige Gewißheit ein, Liv.: circumspiciendus rhetor Latinus, cuius scholae severitas, pudor, in primis castitas constet, Plin. ep.: haec propositio indiget approbationis; non————enim perspicua est neque constat inter omnes, Cic. – m. folg. Acc. u. Infin., sane moleste Pompeium id ferre constabat, Cic.: illa maleficia, quae in illo constat esse, Cic.: servi, quos ab iis dilectos constabat, Caes.: satis constat Troiā captā in ceteros saevitum esse Troianos, Liv.: perspicuum sit constetque inter omnes, eos esse deos, quos etc., Cic. – m. folg. quod (daß), apud omnes constat, quod, si rerum potitus fuisset, omnia correcturus fuerit, quae etc., Spart. Pesc. Nig. 12, 2. – m. de u. Abl., cum de Magio constet, Cic.: si prius de innocentia nostra constiterit, Quint. (vgl. Bünem. Lact. 5, 1, 5): de facto constat, de animo (Absicht) quaeri potest, Quint.: u. zugl. m. in u. Abl., omnia, in quibus de facto constat, Quint. – ganz absol., quid porro quaerendum est? factumne sit? at constat, Cic.: Nympho, antequam plane constitit, condemnatur, Cic.e) dem Inhalte nach feststehen, sich gleichbleiben, übereinstimmen, constat idem omnibus sermo, alle führen die gleiche Rede, Liv. 9, 2, 3. – m. cum u. Abl., contrariam sententiam aut nullam esse, aut non constare cum superioribus et inferioribus sententiis, Cornif. rhet.: adhuc quae dicta sunt arbitror mihi constare cum ceteris artis scriptoribus, Cornif. rhet.: considerabit, constetne oratio aut cum re aut ipsa secum, Cic. – ⇒ Partiz. Fut. constātūrus, Sen. de clem. 1, 19, 2. Plin. 18, 30. Lucan. 2, 17. Mart. 10,————41, 5. Lact. de opif. dei 7. § 11. -
10 designo
dē-sīgno, āvī, ātum, āre, etwas (gleichs. abgrenzend, im Abrisse u. dgl.) bezeichnen, abgrenzen, angeben, I) eig.: a) übh.: urbem aratro, Verg.: oppidum sulco, Tac.: fines templo Iovis, Liv. – mediam vulnere frontem, zeichnen, Stat. – b) durch ein Zeichen mit der Hand usw. bezeichnen, bestimmen, alqm digito, auf jmd. hinweisen, Ov.: notare et d. alqm oculis ad caedem, Cic.: alci locum, anweisen (im Theater), Vitr. – c) prägn., zeichnend (stickend, webend) im Umriß darstellen, nachbilden, d. ventorum singulorum imagines exsculptas, Vitr.: duo trigona in quadrato lineā diagonio, Vitr.: Maeonis elusam imagine tauri Europam, Ov. – II) übtr.: A) im allg., bezeichnen, andeuten, haec verbis designata, Cic.: affectus velut primis lineis designantur, Quint.: hāc oratione Dumnorigem designari, hingedeutet, gezielt, Caes.: alqm notā ignaviae, Liv.: nimiam luxuriam et victoriae fiduciam, Caes. – B) insbes.: 1) etwas Ausgezeichnetes zutage fördern, im üblen Sinne etw. anstellen, anrichten, anstiften (vgl. Schmid Hor. ep. 1, 5, 16), quae designata sunt et facta nequiter, Plaut.: modo quid designavit! Ter.: quasi contra fas sanctae religionis designasset aliquid, Apul. – 2) mit dem Nbbgr. der Anordnung, etw. einrichten, anordnen, verb. constituere et designare, Cic.: designare et conficere, entwerfen u. ausführen, Cic. – 3) als publiz. t. t., a) jmd. zu einem Amte bestimmen, gew. im Aktiv m. dopp. Acc., im Passiv m. dopp. Nom., Mamertinum consulem, Amm. 21, 12, 25: fratrem sibi participem in imperio, Capit. Anton. phil. 7, 5: codicillis alqm praetorem extra ordinem, Suet. Cal. 18, 2: ut ii decemviratum habeant, quos plebs designaverit, Cic. de lege agr. 2, 26: oft im Passiv, D. Iunius Silanus, quod eo tempore consul designatus erat, Sall.: quod in epistula tua scriptum erat me iam arbitrari designatum esse, Cic.: u. im Abl. absol., nobis consulibus designatis, Cic.: eodem tribuno plebis et inimico consule (zum K.) designato, Cic. – bes. designatus, designiert, erklärt, als Bezeichnung des zu einem Amte Gewählten bis zu seinem Amtsantritt consul, Cic.: tribunus plebis, Cic.: quaestor, Vell.: dah. übtr. von einem noch nicht geborenen Kinde, designatus rei publicae civis, künftiger Bürger, Cic. Clu. 32. – b) jmdm. ein Amt bestimmen, Cn. Pompeio consulatus primus cum M. Crasso designatus est, Gell. 14, 7, 1.
-
11 subsigno
sub-sīgno, āvī, ātum, āre, I) unten verzeichnen, unten hinsetzen, notas, Plin.: Ciceronis sententiam, Plin. – II) übtr.: 1) verzeichnen, in das Buch eintragen, praedia apud aerarium, Cic. Flacc. 80. – 2) durch eine unterschriebene und besiegelte Urkunde, also urkundlich verpfänden, a) eig.: iugera tria pro amico ad aerarium, Parid. epit. Val. Max. 4, 4, 7 Kempf.: praedia, Inscr.: res pro cautela litis, Cod. Iust.: facultates eorum, quae subsignatae sunt fisco, ICt. – b) übtr., verbürgen, gleichs. Brief und Siegel auf etwas geben, fidem pro moribus alcis, Plin. ep.: id iam nunc apud te subsigno, Plin. ep.
-
12 designo
dē-sīgno, āvī, ātum, āre, etwas (gleichs. abgrenzend, im Abrisse u. dgl.) bezeichnen, abgrenzen, angeben, I) eig.: a) übh.: urbem aratro, Verg.: oppidum sulco, Tac.: fines templo Iovis, Liv. – mediam vulnere frontem, zeichnen, Stat. – b) durch ein Zeichen mit der Hand usw. bezeichnen, bestimmen, alqm digito, auf jmd. hinweisen, Ov.: notare et d. alqm oculis ad caedem, Cic.: alci locum, anweisen (im Theater), Vitr. – c) prägn., zeichnend (stickend, webend) im Umriß darstellen, nachbilden, d. ventorum singulorum imagines exsculptas, Vitr.: duo trigona in quadrato lineā diagonio, Vitr.: Maeonis elusam imagine tauri Europam, Ov. – II) übtr.: A) im allg., bezeichnen, andeuten, haec verbis designata, Cic.: affectus velut primis lineis designantur, Quint.: hāc oratione Dumnorigem designari, hingedeutet, gezielt, Caes.: alqm notā ignaviae, Liv.: nimiam luxuriam et victoriae fiduciam, Caes. – B) insbes.: 1) etwas Ausgezeichnetes zutage fördern, im üblen Sinne etw. anstellen, anrichten, anstiften (vgl. Schmid Hor. ep. 1, 5, 16), quae designata sunt et facta nequiter, Plaut.: modo quid designavit! Ter.: quasi contra fas sanctae religionis designasset aliquid, Apul. – 2) mit dem Nbbgr. der Anordnung, etw. einrichten, anordnen, verb. constituere et designare, Cic.: designare et conficere, entwerfen u. ausführen, Cic. – 3) als publiz. t.————t., a) jmd. zu einem Amte bestimmen, gew. im Aktiv m. dopp. Acc., im Passiv m. dopp. Nom., Mamertinum consulem, Amm. 21, 12, 25: fratrem sibi participem in imperio, Capit. Anton. phil. 7, 5: codicillis alqm praetorem extra ordinem, Suet. Cal. 18, 2: ut ii decemviratum habeant, quos plebs designaverit, Cic. de lege agr. 2, 26: oft im Passiv, D. Iunius Silanus, quod eo tempore consul designatus erat, Sall.: quod in epistula tua scriptum erat me iam arbitrari designatum esse, Cic.: u. im Abl. absol., nobis consulibus designatis, Cic.: eodem tribuno plebis et inimico consule (zum K.) designato, Cic. – bes. designatus, designiert, erklärt, als Bezeichnung des zu einem Amte Gewählten bis zu seinem Amtsantritt consul, Cic.: tribunus plebis, Cic.: quaestor, Vell.: dah. übtr. von einem noch nicht geborenen Kinde, designatus rei publicae civis, künftiger Bürger, Cic. Clu. 32. – b) jmdm. ein Amt bestimmen, Cn. Pompeio consulatus primus cum M. Crasso designatus est, Gell. 14, 7, 1. -
13 subsigno
sub-sīgno, āvī, ātum, āre, I) unten verzeichnen, unten hinsetzen, notas, Plin.: Ciceronis sententiam, Plin. – II) übtr.: 1) verzeichnen, in das Buch eintragen, praedia apud aerarium, Cic. Flacc. 80. – 2) durch eine unterschriebene und besiegelte Urkunde, also urkundlich verpfänden, a) eig.: iugera tria pro amico ad aerarium, Parid. epit. Val. Max. 4, 4, 7 Kempf.: praedia, Inscr.: res pro cautela litis, Cod. Iust.: facultates eorum, quae subsignatae sunt fisco, ICt. – b) übtr., verbürgen, gleichs. Brief und Siegel auf etwas geben, fidem pro moribus alcis, Plin. ep.: id iam nunc apud te subsigno, Plin. ep.Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > subsigno
-
14 subsigno
sub-signo, āvi, ātum, 1, v. a., to mark or write beneath, to undersign, subscribe (mostly post - Aug.; syn. subscribo).I.Lit.:II.traditas notas subsignabimus Catonis maxime verbis,
Plin. 18, 6, 7, § 33:Ciceronis sententiam ipsius verbis,
id. 18, 25, 61, § 228:subsignatum dicitur quod ab aliquo subscriptum est,
Dig. 50, 16, 39; cf.:adhuc subsignare dicimus pro subscribere,
Fest. p. 281 Müll.—Transf.* A. B.To pledge by signing:III.PRAEDIA,
Inscr. Grut. 207, 1 and 3:res pro cautelā litis,
Cod. Just. 5, 37, 28 med.:facultates eorum, quae subsignatae sunt fisco,
Dig. 50, 6, 5.—Trop., to pledge; to engage, warrant:aliquid apud aliquem,
Plin. Ep. 10, 3, 4:id jam nunc apud te subsigno,
id. ib. 3, 1, 12. -
15 sua
sŭus, a, um (old form sos, sa, sum; dat. plur. sis, Enn. ap. Fest. p. 301 Mull.; acc. sas. id. ib. p. 325 ib.; cf. Paul. ex Fest. p. 47; Schol. Pers. 1, 108; sing. sam for suam, Fest. p. 47 Mull.;I.so for suo, C. I. L. 5, 2007. In ante-class. verse su- with the following vowel freq. forms one syllable,
Plaut. Merc. 1, 1, 48; id. Ps. 1, 3, 5; Ter. And. 1, 1, 68; Lucr. 1, 1022; v. Neue, Formenl. 2, 189 sqq.), pron. poss., 3 d pers. [root SVA-; Sanscr. sva, own; cf. sui; Gr. seWo-, whence sphe, etc., and he; cf. heos], of or belonging to himself, herself, etc.; his own, her own, etc.; his, her, its, their; one ' s; hers, theirs.Ordinary possessive use his, etc. (cf. the similar use of the pers. pron. sui, q. v.).A.With antecedent in the same sentence.1.The antecedent a subject-nominative, expressed or understood.(α).His:(β).Caesar copias suas divisit,
Caes. B. C. 3, 97:ille in sua sententia perseverat,
id. ib. 1, 72:tantam habebat suarum rerum fiduciam,
id. ib. 2, 37:cum sceleris sui socios Romae reliquisset,
Cic. Cat. 3, 1, 3:cur ego non ignoscam si anteposuit suam salutem meae?
id. Pis. 32, 79; id. Phil. 2, 18, 45; id. Mil. 10, 27; id. Fam. 15, 14, 1:Hanno praefecturam ejus (i.e. Muttinis) filio suo (Hannonis) dedit,
Liv. 26, 40, 7:imperat princeps civibus suis,
Sen. Clem. 1, 16, 2:nemo rem suam emit,
id. Ben. 7, 4, 8.—Her:(γ).mea Glycerium suos parentes repperit,
Ter. And. 5, 6, 5:utinam haec ignoraret suum patrem,
id. Phorm. 5, 6, 34:si nunc facere volt era officium suom,
Plaut. Cas. 2, 8, 72:ne eadem mulier cum suo conjuge honestissimum adulescentem oppressisse videatur,
Cic. Cael. 32, 78:si omnibus suis copiis excellentem virum res publica armasset,
id. Phil. 13, 16, 32.—Its:(δ).omne animal, simul et ortum est, et se ipsum et omnes partes suas diligit,
Cic. Fin. 2, 11, 33:cum mea domus ardore suo deflagrationem Italiae toti minaretur,
id. Planc. 40, 95.—Their: (legiones) si consulem suum reliquerunt, vituperandae sunt Cic. Phil. 5, 2, 4:2.mittent aliquem de suo numero,
id. ib. 11, 10, 25:rationem illi sententiae suae non fere reddebant,
id. Tusc. 1, 17, 38:qui agellos suos redimere a piratis solebant,
id. Verr. 2, 3, 37, § 85:edicunt ut ad suum vestitum senatores redirent,
id. Sest. 14, 32:suis finibus eos prohibent,
Caes. B. G. 1, 1: Allobrogibus sese persuasuros existimabant ut per suos (Allobrogum) fines eos (Helvetios) ire paterentur, id. id. 1, 6;and distributively: ac naves onerariae LXIII. in portu expugnatae, quaedam cum suis oneribus, frumento, armis, aere, etc.,
some with their several cargoes, Liv. 26, 47, 9.—With a subject-clause as antecedent:3.id sua sponte apparebat tuta celeribus consiliis praepositurum,
was selfevident, Liv. 22, 38, 13:ad id quod sua sponte satis collectum animorum erat, indignitate etiam Romani accendebantur,
id. 3, 62, 1:secutum tamen sua sponte est ut vilior ob ea regi Hannibal et suspectior fieret,
id. 35, 14, 4. —With subject-acc. as antecedent:4.hanc dicam Athenis advenisse cum aliquo amatore suo, Plant. Mil. 2, 2, 86: doceo gratissimum esse in sua tribu Plancium,
Cic. Planc. 19, 47:cupio eum suae causae confidere,
id. Sest. 64, 135:suspicari debuit (Milo), eum (Clodium) ad villam suam (Clodii) deversurum,
id. Mil. 19, 51: Medeam praedicant in fuga fratris sui membra dissipavisse, id. Imp. Pomp. 9, 22:(dixit) Caesarem pro sua dignitate debere et studium et iracundiam suam reipublicae dimittere,
Caes. B. C. 1, 8.—With object-acc. as antecedent.(α).Suus being an adjunct of the subject (generally rendered in Engl. by a pass. constr.):(β).hunc pater suus de templo deduxit,
he was taken from the temple by his father, Cic. Inv. 2, 17, 52:hunc sui cives e civitate ejecerunt,
id. Sest. 68, 142:Alexandrum uxor sua... occidit,
id. Inv. 2, 49, 144:illum ulciscentur mores sui,
id. Att. 9, 12, 2:quodsi quem natura sua... forte deficiet,
id. Or. 1, 14:utrumque regem sua multitudo consalutaverat,
Liv. 1, 7, 1:quas (urbes) sua virtus ac dii juvent, magnas sibi opes facere,
id. 1, 9, 3; 1, 7, 15; 6, 33, 5:quos nec sua conscientia impulerit, nec, etc.,
id. 26, 33, 3; 25, 14, 7:consulem C. Marium servus suus interemit,
Val. Max. 6, 8, 2:quis non Vedium Pollionem pejus oderat quam servi sui?
Sen. Clem. 1, 18, 2:sera dies sit qua illum gens sua caelo adserat,
id. Cons. Poll. 12 (31), 5.—With the antecedent understood from the principal sentence:ita forma simili pueri ut mater sua internoscere (sc. eos) non posset,
Plaut. Men. prol. 19; and with suus as adjunct both of the subject and of the antecedent: jubet salvere suos vir uxorem suam, id. merc. 4, 3, 11. —With impers. verbs:(γ).sunt homines, quos libidinis infamiaeque suae neque pudeat neque taedeat,
Cic. Verr. 1, 12, 35:video fore ut inimicos tuos poeniteat intemperantiae suae,
id. Fam. 3, 10, 1:si Caesarem beneficii sui poeniteret,
id. Lig. 10, 29; so id. Agr. 2, 11, 26:jam ne nobilitatis quidem suae plebejos poenitere,
Liv. 10, 7, 8:militem jam minus virtutis poenitere suae,
id. 22, 12, 10.—As adjunct of other members of the sentence:5.ad parentes suos ducas Silenium,
Plaut. Cist. 2, 3, 86. nam is illius filiam conicit in navem clam matrem suam (i.e. filiae), id. Mil. 2, 1, 34:eosdem ad quaestoris sui aut imperatoris, aut commilitonum suorum pericula impulistis,
Cic. Phil. 13, 17, 34:totum enim ex sua patria sustulisti,
id. Verr. 2, 5, 49, § 127; id. Or. 3, 32, 126: quem (Hammonium) tibi etiam suo nomine ( on his own account) commendo... itaque peto a te ut ejus procuratorem et ipsum suo nomine diligas, id. Fam. 13, 21, 2:Caesar Fabium in sua remittit hiberna,
Caes. B. G. 5, 33; id. B. C. 3, 24:introire ad Ciceronem, et domi suae imparatum confodere,
Sall. C. 28, 1:suis flammis delete Fidenas,
i. e. the flames kindled by the Fidenates, Liv. 4, 33, 5:suo igni involvit hostes,
Tac. A. 14, 30:quid Caesarem in sua fata inmisit?
Sen. Ep. 94, 65; id. Q. N. 1, praef. 7; cf.with antecedent supplied from preceding sentence: non destiti rogare et petere (sc. Brutum) mea causa, suadere et hortari sua,
Cic. Att. 6, 2, 7.—With dat. as antecedent.(α).As adjunct of subject (cf. 4. supra):(β).suus rex reginae placet,
a queen likes her own king, Plaut. Stich. 1, 2, 76:ei nunc alia ducenda'st domum, sua cognata Lemniensis,
id. Cist. 1, 1, 101:Autronio nonne sodales, non collegae sui... defuerunt?
Cic. Sull. 2, 7:si ceteris facta sua recte prosunt,
id. Cat. 3, 12, 27:cui non magistri sui atque doctores, cui non... locus ipse... in mente versetur?
id. Planc. 33, 81:haec omnia plane... Siculis erepta sunt: primum suae leges, etc.,
id. Verr. 2, 2, 13, § 33:Romanis multitudo sua auxit animum,
Liv. 21, 50, 4:sicuti populo Romano sua fortuna labet,
id. 42, 50, 7:Lanuvinis sacra sua reddita,
id. 8, 14, 2:vilitas sua illis detrahit pretium,
Sen. Ben. 4, 29, 2:nemo est cui felicitas sua satisfaciat,
id. Ep. 115, 17:labor illi suus restitutus est,
id. Brev. Vit. 20, 3:magnitudo sua singulis constat,
id. Q. N. 1, 1, 10:tantum sapienti sua, quantum Dec omnis aetas patet,
id. Ep. 53, 11. —With antecedent supplied from principal sentence: mater quod suasit sua Adulescens mulier fecit, i.e. ei,
Ter. Hec. 4, 4, 38.—Of other words:6.regique Thebano regnum stabilivit suum,
Plaut. Am. 1, 1, 40:mittam hodie huic suo die natali malam rem magnam,
id. Ps. 1, 3, 5:ego Metello non irascor, neque ei suam vacationem eripio,
Cic. Verr. 2, 2, 68, § 164:desinant insidiari domui suae consuli,
id. Cat. 1, 13, 32:quibus ea res honori fuerit a suis civibus,
id. Mil. 35, 96: Scipio suas res Syracusanis restituit, Liv. [p. 1824] 29, 1, 17:nos non suas (leges Lacedaemoniis arbitror) ademisse, sed nostras leges dedisse,
id. 39, 37, 6:Graccho et Tuditano provinciae Lucani et Galliae cum suis exercitibus prorogatae,
id. 25, 3, 5.—With gen., abl., or object of a prep. as antecedent:7.nec illius animi aciem praestringit splendor sui nominis,
Cic. Rab. Post. 16, 43:nolite a sacris patriis Junonis Sospitae domesticum et suum consulem avellere,
id. Mur. 41, 90:quamvis tu magna mihi scripseris de Bruti adventu ad suas legiones,
id. Att. 14, 13, 12:suae legis ad scriptum ipsam quoque sententiam adjungere,
the meaning of their law to which they refer, id. Inv. 2, 49, 147:cum ambitio alterius suam primum apud eos majestatem solvisset,
Liv. 22, 42, 12:nunc causam instituendorum ludorum ab origine sua repetam,
Val. Max. 2, 4, 4:Jubam in regno suo non locorum notitia adjuvet, non popularium pro rege suo virtus,
Sen. Ep. 71, 10; id. Ben. 7, 6, 3; id. Clem. 1, 3, 4.—Esp. with cujusque as antecedent:in qua deliberatione ad suam cujusque naturam consilium est omne revocandum,
Cic. Off. 1, 33, 119 (v. II. D. 2. infra).— Abl.:operam dare ut sua lex ipso scripto videatur niti,
Cic. Inv. 2, 49, 147 (cf. supra):(Caesar reperiebat) ad Galbam propter justitiam prudentiamque suam totius belli summam deferri,
Caes. B. G. 2, 4:credere, ad suum concilium a Jove deos advocari,
Sen. Q. N. 2, 42, 1.—With predic. nom. as antecedent:8.sapientissimi artis suae professores sunt a quibus et propria studia verecunde et aliena callide administrantur,
Val. Max. 8, 12, 1.—With appositive noun.(α).With gram. subject as antecedent:(β).hoc Anaximandro, populari ac sodali suo, non persuasit,
Cic. Ac. 2, 37, 118:vidit fortissimum virum, inimicissimum suum,
id. Mil. 9, 25:(hic) fuit in Creta contubernalis Saturnini, propinqui sui,
id. Planc. 11, 27:ut non per L. Crassum, adfinem suum... causam illam defenderit,
id. Balb. 21, 49:ne cum hoc T. Broccho, avunculo, ne cum ejus filio, consobrino suo, ne nobiscum vivat,
id. Lig. 4, 11:Caesar mittit ad eum A. Clodium, suum atque illius familiarem,
Caes. B. C. 3, 57.—With object as antecedent:(γ).Dicaearchum cum Aristoxeno, aequali et condiscipulo suo, omittamus,
Cic. Tusc. 1, 18, 41:tres fratres optimos, non solum sibi ipsos, neque nobis, necessariis suis, sed etiam rei publicae condonavit,
id. Lig. 12, 36:Varroni, quem, sui generis hominem,... vulgus extrahere ad consulatum nitebatur,
Liv. 22, 34, 2.—With appositive noun as antecedent:9.si P. Scipionem, clarissimum virum, majorumque suorum simillimum res publica tenere potuisset,
Cic. Phil. 13, 14, 29:M. Fabi Ambusti, potentis viri cum inter sui corporis homines, tum ad plebem, etc.,
Liv. 6, 34, 5:C. vero Fabricii, et Q. Aemilii Papi, principum saeculi sui, domibus argentum fuisse confitear oportet,
Val. Max. 4, 4, 3.—In participial clauses.(α).The antecedent being the logical subject of the participle, and other than the principal subject:(β).credamus igitur Panaetio, a Platone suo dissentienti ( = qui dissentiebat),
Cic. Tusc. 1, 32, 79:ea Sex. Roscium, expulsum ex suis bonis, recepit domum,
id. Rosc. Am. 10, 27:diffidentemque rebus suis confirmavit,
id. Imp. Pomp. 9, 23:Dejotarum ad me venientem cum omnibus copiis suis, certiorem feci, etc.,
id. Fam. 15, 4, 7; id. Cat. 4, 9, 18: si hominis et suis et populi Romani ornamentis amplissimi ( being greatly distinguished) causam repudiassem, id. Mur. 4, 8:stupentes tribunos et suam jam vicem magis anxios quam, etc., liberavit consensus populi Romani,
Liv. 8, 35, 1; 22, 42, 8:manet in folio scripta querela suo ( = quam scripsit),
Ov. F. 5, 224; cf. in abl. absol.:et ipsis (hostibus) regressis in castra sua,
Liv. 22, 60, 9:quibus (speculis) si unum ostenderis hominem, populus adparet, unaquaque parte faciem exprimente sua,
Sen. Q. N. 1, 5, 5.—The logical subject of the participle, being also the principal subject:(γ).sic a suis legionibus condemnatus irrupit in Galliam,
Cic. Phil. 10, 10, 21:hunc agrum patres nostri, acceptum a majoribus suis ( = quem acceperant), perdiderunt,
id. Agr. 2, 31, 84:ut in suis ordinibus dispositi dispersos adorirentur,
Caes. B. C. 3, 92: Appius, odium in se aliorum suo in eos metiens odio, haud ignaro, inquit, imminet fortuna, Liv. 3, 54, 3:ipsa capit Condita in pharetra ( = quae condiderat) tela minora sua,
Ov. F. 2, 326; cf. in abl. absol.:Sopater, expositis suis difficultatibus ( = cum exposuisset, etc.): Timarchidem... perducit,
Cic. Verr. 2, 2, 28, § 69:Caesar, primum suo deinde omnium ex conspectu remotis equis, etc.,
Caes. B. G. 1, 25:Campani, audita sua pariter sociorumque clade, legatos ad Hannibalem miserunt,
Liv. 25, 15, 1:(Appius) deposito suo magistratu... domum est reductus,
id. 4, 24, 7; 3, 35, 9; 9, 10, 13; 9, 41, 9.—The antecedent being the principal subject, not the logical subject of the participle:10.M. Papirius dicitur Gallo, barbam suam (i.e. Papirii) permulcenti,... iram movisse,
Liv. 5, 41, 9: cum Gracchus, verecundia deserendi socios, implorantis fidem suam populique Romani, substitisset. id. 23, 36, 8; cf. in abl. absol.:si sine maximo dedecore, tam impeditis suis rebus, potuisset emori,
Cic. Rab. Post. 10, 29; id. Mil. 14, 38; id. Planc. 21, 51; id. Clu. 14, 42:ita (consul) proelio uno accidit Vestinorum res, haudquaquam tamen incruento milite suo (consulis),
Liv. 8, 29, 12; cf.with antecedent to be supplied: Campani, cum, robore juventutis suae acciso, nulla (sc. eis) propinqua spes esset, etc.,
id. 7, 29, 7.—In gerund. construction. ( a) With subject as antecedent:(β).mihi ipsa Roma ad complectendum conservatorem suum progredi visa est,
Cic. Pis. 22, 52.—With object, the logical subjects of the gerund as antecedent:(γ).cur iis persequendi juris sui... adimis potestatem?
Cic. Div. in Caecil. 6, 21:si senatui doloris sui de me declarandi potestas esset erepta,
id. Sest. 23, 51:nec tribunis plebis (spatium datur) sui periculi deprecandi,
Caes. B. C. 1, 5.—With antecedent dependent on the gerund:11.eamque rem illi putant a suum cuique tribuendo appellatam,
Cic. Leg. 1, 6, 19.—As adjunct of a noun dependent on a subjectinf., with its logical subject as antecedent:B. 1.magnum Miloni fuit, conficere illam pestem nulla sua invidia?
Cic. Mil. 15, 40:neque enim fuit Gabinii, remittere tantum de suo nec regis, imponere tantum plus suis,
his claim, id. Rab. Post. 11, 31:Piso, cui fructum pietatis suae neque ex me neque a populo Romano ferre licuit,
id. Sest. 31, 68:ei cujus magis intersit, vel sua, vel rei publicae causa vivere,
id. Off. 3, 23, 90:sapientis est consilium explicare suum de maximis rebus,
id. Or. 2, 81, 333; id. Mil. 15, 41.—With logical subject understood:totam Italiam suis colonis ut complere (sc. eis) liceat, permittitur,
Cic. Agr. 2, 13, 34:maximum (sc. eis) solacium erit, propinquorum eodem monumento declarari, et virtutem suorum, et populi Romani pietatem,
id. Phil. 14, 13, 35.Dependent on subject-inff.:2.ejusdem animi est, posteris suis amplitudinem nobis quam non acceperit tradere, et memoriam prope intermortuam generis sui, virtute renovare,
Cic. Mur. 7, 16:siquidem atrocius est, patriae parentem quam suum occidere,
id. Phil. 2, 13, 31:miliens perire est melius quam in sua civitate sine armorum praesidio non posse vivere,
id. ib. 2, 44, 112: quanto est honestius, alienis injuriis quam suis commoveri, one ' s own, id. Verr. 2, 3, 72, § 169:contentum suis rebus esse maximae sunt certissimaeque divitiae,
id. Par. 6, 51:ut non liceat sui commodi causa nocere alteri,
id. Off. 3, 5, 23:detrahere de altero sui commodi causa,
id. ib. 3, 5, 24:suis exemplis melius est uti,
Auct. Her. 4, 1, 2:levius est sua decreta tollere quam aliorum,
Liv. 3, 21. 5; 39, 5, 2;29, 37, 11: satius est vitae suae rationes quam frumenti publici nosse,
Sen. Brev. Vit. 18, 3:quanto satius est sua mala exstinguere quam aliena posteris tradere?
id. Q. N. 3, praef. 5:cum initia beneficiorum suorum spectare, tum etiam exitus decet,
id. Ben. 2, 14, 2; 3, 1, 5:Romani nominis gloriae, non suae, composuisse illa decuit,
Plin. 1, prooem. § 16.—With 1 st pers. plur., as indef. antecedent: cum possimus ab Ennio sumere... exemplum, videtur esse arrogantia illa relinquere, et ad sua devenire, to one ' s own = to our own, Auct. Her. 4, 1, 2.—Without a subject-inf.:C.omnia torquenda sunt ad commodum suae causae... sua diligenter narrando,
Cic. Inv. 1, 21, 30: ut in ceteris habenda ratio non sua (al. sui) solum, sed etiam aliorum, id. Off. 1, 39, 139:erat Dareo mite ac tractabile ingenium, nisi suam naturam plerumque fortuna corrumperet (suam not referring to Dareo),
Curt. 3, 2, 17 MSS. (Foss, mansuetam). — With 1 st pers. plur., as indef. antecedent (cf. 1. supra):non erit ista amicitia sed mercatura quaedam utilitatum suarum,
Cic. N. D. 1, 44, 122; cf.: pro suo possidere, II. A. 2. a. g; and Cic. Off. 2, 21, 73, II. A. 2. b. a; cf. also II. B. 1. a; II. B. 5. c.; II. B. 7. b.; II. C. 8. b. b infra.With antec. in a previous sentence. Here ejus, eorum, earum are used for his, her, their, unless the clause is oblique in regard to the antecedent, i. e. the antecedent is conceived as the author of the statement.1.In clauses dependent on a verbum sentiendi or dicendi, expressed or understood, referring to the grammatical or logical subject of the verb.a.In infinitive clauses:b.(Clodius) Caesaris potentiam suam potentiam esse dicebat,
Cic. Mil. 32, 88:(Caelius) a sua (causa) putat ejus (i.e. Ascitii) esse sejunctam,
id. Cael. 10, 24:ipsos certo scio non negare ad haec bona Chrysogonum accessisse impulsu suo (referring to ipsos),
id. Rosc. Am. 37, 107:hostes viderunt,... suorum tormentorum usum spatio propinquitatis interire,
Caes. B. C. 2, 16:docent, sui judicii rem non esse,
id. ib. 1, 13.—The reference of suus may be ambiguous, esp. if an infinitive is dependent on another:hoc Verrem dicere ajebant, te... opera sua consulem factum, i.e. Verris, though grammatically it might refer to the subj. of aiebant,
Cic. Verr. 1, 10, 29:(Ariovistus) dixit neminem secum sine sua pernicie contendisse,
Caes. B. G. 1, 36; cf. the context with, in all, eleven reflexive pronouns referring to four different antecedents (populus Romanus, Ariovistus, Caesar, nemo); cf.also: occurrebat ei, mancam praeturam suam futuram consule Milone,
Cic. Mil. 9, 25; 32, 88; Liv. 3, 42, 2.—Suus in a clause dependent on inf.:c.scio equidem, ut, qui argentum afferret atque expressam imaginem suam (i.e. militis) huc ad nos, cum eo ajebat velle mitti mulierem,
Plaut. Ps. 2, 2, 55:isti bonorum emptores arbitrantur, vos hic sedere qui excipiatis eos qui de suis (i.e. emptorum) manibus effugerint,
Cic. Rosc. Am. 52, 151:Siculi venisse tempus ajebant ut commoda sua defenderem,
id. Div. in Caecil. 1, 3:ut tunc tandem sentiret recuperanda esse quae prius sua culpa amissa forent,
Liv. 44, 8, 4. —Ambiguous: velle Pompejum se Caesari purgatum, ne ea quae reipublicae causa egerit (Pompejus) in suam (i.e. Caesaris) contumeliam vertat (where suam might be referred to Pompejus),
Caes. B. C. 1, 8.—In oblique clauses introduced by ut or ne, or clauses subordinate to such:d.Cassius constituit ut ludi absente te fierent suo nomine,
Cic. Att. 15, 11, 2:postulat ut ad hanc suam praedam tam nefariam adjutores vos profiteamini,
id. Rosc. Am. 2, 6:Nasidius eos magnopere hortatur ut rursus cum Bruti classe, additis suis (i.e. Nasidii) auxiliis confligant,
Caes. B. C. 2, 3:(regem) denuntiasse sibi ut triduo regni sui decederent finibus,
Liv. 42, 25, 12:Sabinae mulieres, hinc patres, hinc viros orantes, ne parricidio macularent partus suos (i.e. mulierum),
id. 1, 13, 2:Patron praecepit suis ut arma induerent, ad omne imperium suum parati,
Curt. 5, 11, 1.—With reflex. pron., referring to a different antecedent:ad hanc (Laidem) Demosthenes clanculum adit, et ut sibi copiam sui faceret, petit,
Gell. 1, 8, 5. —In subordinate clauses introduced by quin or quod:e.(Dejotarus) non recusat quin id suum facinus judices,
Cic. Deiot. 15, 43; so id. ib. 4, 15;16, 45: parietes hujus curiae tibi gratias agere gestiunt, quod futura sit illa auctoritas in his majorum suorum et suis sedibus,
id. Marcell. 3, 10:quidni gauderet quod iram suam nemo sentiret?
Sen. Troad. 3, 13:querenti quod uxor sua e fico se suspendisset,
Quint. 6, 3, 88;and with intentional ambiguity: cum Proculejus quereretur de filio quod is mortem suam expectaret,
id. 9, 3, 68. —In interrogative clauses:2.si, quod officii sui sit, non occurrit animo, nihil umquam omnino aget,
Cic. Ac. 2, 8, 25:ut non auderet iterum dicere quot milia fundus suus abesset ab urbe,
id. Caecin. 10, [p. 1825] 28:donec sciat unisquisque quid sui, quid alieni sit,
Liv. 6, 27, 8:rex ignarus, quae cum Hannibale legatis suis convenisset, quaeque legati ejus ad se allaturi fuissent,
id. 23, 39, 2:postquam animadvertit quantus agminis sui terror esset,
id. 43, 19, 5. —In a virtually oblique clause.a.In final clause, introduced by ut, ne, or rel., referring to the subject of the purpose:b.me a portu praemisit domum, ut haec nuntiem uxori suae,
Plaut. Am. 1, 1, 41:quasi Appius ille Caecus viam muniverit, non qua populus uteretur, sed ubi impune sui posteri latrocinarentur, i. e. Appii,
Cic. Mil. 7, 17:quae gens ad Caesarem legatos mise. rat, ut suis omnibus facultatibus uteretur,
Caes. B. C. 3, 80:inde castra movent, ne qua vis sociis suis ab Romano exercitu inferri possit,
Liv. 43, 23, 5:(Romani) Albam a fundamentis proruerunt, ne memoria originum suarum exstaret,
id. 26, 13, 16:oppidani nuntios Romam, qui certiorem de suo casu senatum facerent, misere,
id. 6, 33, 7; cf.:tanto intervallo ab hostibus consedit, ut nec adventus suus propinquitate nimia nosci posset, et, etc.,
Liv. 10, 20, 7:Datames locum delegit talem ut non multum obesse multitudo hostium suae paucitati posset,
Nep. Dat. 7, 3:quid si gubernator a diis procellas petat ut gratior ars sua periculo fiat?
Sen. Ben. 6, 25, 4. —In other dependent clauses represented as conceived by an antecedent in the principal sentence:D.Sulla, si sibi suus pudor ac dignitas non prodesset, nullum auxilium requisivit ( = negavit se defendi velle, si, etc.),
Cic. Sull. 5, 15:Paetus omnes libros quos frater suus reliquisset mihi donavit ( = dixit se donare libros quos, etc.),
id. Att. 2, 1, 12:non enim a te emit, sed, priusquam tu suum sibi venderes, ipse possedit ( = potitus est, ne, etc.),
id. Phil. 2, 37, 96:Africanus, si sua res ageretur, testimonium non diceret,
id. Rosc. Am. 36, 3:ille ipse (Pompejus) proposuit epistulam illam, in qua est Pro tuis rebus gestis amplissimis. Amplioribusne quam suis, quam Africani?
id. Att. 8, 9, 2:spiritus dabat (Manlio) quod... vinculorum suorum invidiam dictator fugisset,
Liv. 6, 18, 4:(Numa) Camenis eum lucum sacravit, quod earum ibi concilia cum conjuge sua Egeria essent,
id. 1, 21, 3:adulescens deos omnis invocare ad gratiam illi pro se referendam, quoniam sibi nequaquam satis facultatis pro suo animo atque illius erga se esset,
id. 26, 50, 4 (cf. D. 1. a. infra).In the place of ejus.1.In clauses virtually oblique, but with indicative, being conceived by the antecedent (hence suus, not ejus), but asserted as fact by the author (hence indicative, not subjunctive):2.Cicero tibi mandat ut Aristodemo idem respondeas, quod de fratre suo (Ciceronis) respondisti,
Cic. Att. 2, 7, 4:oriundi ab Sabinis, ne, quia post Tatii mortem ab sua parte non erat regnatum, imperium amitterent, sui corporis creari regem volebant,
Liv. 1, 17, 2:C. Caesar villam pulcherrimam, quia mater sua aliquando in illa custodita erat, diruit,
Sen. Ira, 3, 21, 5:Philemonem, a manu servum, qui necem suam per venenum inimicis promiserat, non gravius quam simplici morte punivit,
Suet. Caes. 74; cf.:quomodo excandescunt si quid e juba sua decisum est,
Sen. Brev. Vit. 12, 3.—To avoid ambiguity:3.petunt rationes illius (Catilinae) ut orbetur consilio res publica, ut minuatur contra suum (i.e. Catilinae) furorem imperatorum copia (instead of ejus, which might be referred to res publica),
Cic. Mur. 39, 83:equites a cornibus positos, cum jam pelleretur media peditum suorum acies, incurrisse ab lateribus ferunt,
Liv. 1, 37, 3.—Colloquially and in epistolary style suus is used emphatically instead of ejus, with the meaning own, peculiar: deinde ille actutum subferret suus servus poenas Sosia, his own slave (opp. Mercury, who personates Sosias), Plaut. Am. 3, 4, 19: mira erant in civitatibus ipsorum furta Graecorum quae magistratus sui fecerant, their own magistrates ( = ipsorum), Cic. Att. 6, 2, 5:4.in quibus (litteris Bruti) unum alienum summa sua prudentia (est), ut spectem ludos suos,
his peculiar prudence, id. ib. 15, 26, 1; so,quod quidem ille (Nero) decernebat, quorumdam dolo ad omina sui exitus vertebatur,
Tac. A. 16, 24; cf. II. A. 1. b and g; II. A. 2. a. b; II. B. 3.—Without particular emphasis (mostly ante- and post-class. and poet.):II.tum erit tempestiva cum semen suum maturum erit,
Cato, R. R. 31:vitis si macra erit, sarmenta sua concidito minute,
id. ib. 37:qui sic purgatus erit, diuturna valetudine utatur, neque ullus morbus veniet, nisi sua culpa,
id. ib. 157:Cimon in eandem invidiam incidit quam pater suus,
Nep. Cim. 3, 1:id qua ratione consecutus sit (Lysander) latet. Non enim virtute sui exercitus factum est, etc.,
id. Lys. 1, 2:ipse sub Esquiliis, ubi erat regia sua, Concidit,
Ov. F. 6, 601:quodque suus conjux riguo collegerat horto, Truncat olus foliis,
id. M. 8, 646; so id. ib. 15, 819.In partic.A.As substt.1.sui, suorum, m., his, their (etc.) friends, soldiers, fellow-beings, equals, adherents, followers, partisans, posterity, slaves, family, etc., of persons in any near connection with the antecedent.(α).(Corresp. to the regular usage, I. A. B. C.) Cupio abducere ut reddam (i.e. eam) suis, to her family, friends, Ter. Eun. 1, 2, 77; cf. id. ib. 1, 2, 66:(β).cum animus societatem caritatis coierit cum suis, omnesque natura conjunctos suos duxerit,
fellow-beings, Cic. Leg. 1, 23, 60:mulier ingeniosa praecepit suis omnia Caelio pollicerentur,
her slaves, id. Cael. 25, 62:quo facilius et nostras domos obire, et ipse a suis coli possit,
his friends, id. ib. 7, 18:qua gratiam beneficii vestri cum suorum laude conjungant,
their family, id. Agr. 2, 1, 1:vellem hanc contemptionem pecuniae suis reliquisset,
to his posterity, id. Phil. 3, 6, 16:cum divisurum se urbem palam suis polliceretur,
his partisans, id. ib. 13, 9, 19:Caesar, cohortatus suos, proelium commisit,
Caes. B. G. 1, 25; so,Curio exercitum reduxit, suis omnibus praeter Fabium incolumibus,
id. B. C. 2, 35:Caesar receptui suorum timens,
id. ib. 3, 46:certior ab suis factus est, praeclusas esse portas,
id. ib. 2, 20:omnium suorum consensu, Curio bellum ducere parabat,
id. ib. 2, 37: so,Pompejus suorum omnium hortatu statuerat proelio decertare,
id. ib. 3, 86:Caesar Brundisium ad suos severius scripsit,
to his officers, id. ib. 3, 25:naviculam conscendit cum paucis suis,
a few of his followers, id. ib. 3, 104:multum cum suis consiliandi causa secreto praeter consuetudinem loqueretur,
id. ib. 1, 19:nupsit Melino, adulescenti inprimis inter suos et honesto et nobili,
his equals, associates, Cic. Clu. 5, 11:rex raptim a suis in equum impositus fugit,
his suite, Liv. 41, 4, 7:subsidio suorum proelium restituere,
comrades, id. 21, 52, 10:feras bestias... ad opem suis ferendam avertas,
their young, id. 26, 13, 12:abstulit sibi in suos potestatem,
his slaves, Sen. Ira, 3, 12, 6:Besso et Nabarzani nuntiaverant sui regem... interemptum esse,
their fellow - conspirators, Curt. 5, 12, 14. — Very rarely sing.:ut bona mens suis omnibus fuerit. Si quem libido abripuit, illorum eum, cum quibus conjuravit, non suum judicet esse,
Liv. 39, 16, 5.—Irregular use (acc. to I. D.): sui = ejus amici, etc. (freq.;(γ).the absolute use of ejus in this sense being inadmissible): quasi vero quisquam dormiat? ne sui quidem hoc velint, non modo ipse (sui = ejus amici, liberi),
Cic. Tusc. 1, 38, 92:is (annus) ejus omnem spem... morte pervertit. Fuit hoc luctuosum suis, acerbum patriae, etc.,
id. Or. 3, 2, 8:quadrigas, quia per suos ( = ipsius milites) agendae erant, in prima acie locaverat rex,
Liv. 37, 41, 8:auctoritatem Pisistrati qui inter suos ( = ejus cives) maxima erat,
id. 37, 12:quo cum multitudine adversariorum sui superarentur, ipse fuit superior, etc.,
Nep. Hann. 8, 4; v. g.—Without antecedent (cf. I. B. supra): quoties necesse est fallere aut falli a suis, by one ' s friends, Sen. Phoen. 493.—(δ).Sing.: sŭa, suae. f., a sweetheart, mistress (rare): illam suam suas res sibi habere jussit. Cic. Phil. 2, 28. 69:2. a.cedo quid hic faciet sua?
Ter. Heaut. 2, 3, 92.—Sing.(α).Lit.:(β).nec suom adimerem alteri,
his property, his own, Plaut. Trin. 2, 2, 38 (34):nunc si ille salvos revenit, reddam suom sibi (v. D. 3. a. infra),
id. ib. 1, 2, 119:illum studeo quam facillime ad suum pervenire,
Cic. Fam. 13, 26, 4:populi Romani hanc esse consuetudinem ut socios sui nihil deperdere velit,
Caes. B. G. 1, 43; cf. Cic. Rab. Post. 11, 3, I. A. 11. supra:nec donare illi de suo dicimur,
Sen. Ben. 7, 4, 2; so esp. with quisque; v. infra — Hence, de suo = per se, or sua sponte;(stellae) quae per igneos tractus labentia inde splendorem trahant caloremque, non de suo clara,
Sen. Q. N. 7, 1, 6. —Trop.:(γ).meum mihi placebat, illi suum (of a literary essay),
Cic. Att. 14, 20, 3: suom quemque decet, his own manners, etc., Plaut. Stich. 5, 4, 11; so, expendere oportet quid quisque habeat sui ( what peculiarities) nec velle experiri quam se aliena deceant;id enim maxime quemque decet quod est cujusque maxime suum,
Cic. Off. 1, 31, 113.—Jurid. term: aliquid pro suo possidere, to possess in the belief of one ' s legal right:b.pro suo possessio tale est, cum dominium nobis acquiri putamus. Et ea causa possidemus ex qua acquiritur, et praeterea pro suo,
Dig. 41, 10, 1;so without an antecedent, and referring to a first person: item re donata, pro donato et pro suo possideo,
ib. 41, 10, 1; v. the whole tit. ib. 42, 10 (Pro suo); cf. ib. 23, 3, 67; cf. C., infra fin.;similarly: usucapere pro suo = acquire dominion by a possession pro suo, Fragm. Vat. 111: res pro suo, quod justam causam possidendi habet, usucapit,
id. ib. 260; Dig. 41, 3, 27. —Plur.(α).One ' s property:(β).Roscius tibi omnia sua praeter animam tradidit,
Cic. Rosc. Am. 50, 146:qui etiam hostibus externis victis sua saepissime reddiderunt,
id. Agr. 1, 6, 19:tu autem vicinis tuis Massiliensibus sua reddis,
id. Att. 14, 14, 6:Remi legatos miserunt qui dicerent se suaque omnia in fidem atque potestatem populi Romani permittere,
Caes. B. G. 2, 3, 2; 1, 11, 2; 2, 13, 2:ipsi milites alveos informes quibus se suaque transveherent, faciebant,
their baggage, Liv. 21, 26, 9:docere eos qui sua permisere fortunae,
Sen. Q. N. 3, praef. 7; so without an antecedent, one ' s own property (cf. I. B. 2. supra):hanc ob causam maxime ut sua tenerentur res publicae constitutae sunt,
Cic. Off. 2, 21, 73;rarely = eorum res: quod vero etiam sua reddiderint (i.e. Gallis),
Liv. 39, 55, 3. —One ' s own affairs:B.aliena ut melius videant et dijudicent Quam sua,
Ter. Heaut. 3, 1, 96:cognoscunt... immobile agmen et sua quemque molientem,
Liv. 10, 20, 8:omnia ei hostium non secus quam sua nota erant,
id. 22, 41, 5:aliena cum suis perdidit,
Sen. Ben. 7, 16, 3.— Absol., referring to a noun fem.: sua (finxit) C. Cassius ( = suas persuasiones; cf.the context),
Quint. 6, 3, 90.Predicative uses: suum esse, facere, fieri, putare, etc., like a gen. poss., to be, etc., the property, or under the dominion, control, power of the antecedent.1.Of property in things.(α).Corporeal:(γ).scripsit causam dicere Prius aurum quare sit suum,
Ter. Eun. prol. 11:nihil erat cujusquam quod non hoc anno suum fore putabat (Clodius),
Cic. Mil. 32, 87:quia suum cujusque fit, eorum quae natura fuerant communia quod cuique obtigit, id quisque teneat,
id. Off. 1, 7, 21:Juba suam esse praedicans praedam,
Caes. B. C. 3, 84:gratum sibi populum facturum, si omnes res Neapolitanorum suas duxissent,
Liv. 22, 32, 8: libros esse dicimus Ciceronis;eosdem Dorus librarius suos vocat,
Sen. Ben. 7, 6, 1:cum enim istarum personarum nihil suum esse possit,
since these persons can own nothing, Gai. Inst. 2, 96; cf. Dig. 1, 7, 15 pr.—Virtually predicative:referas ad eos qui suam rem nullam habent ( = rem quae sua sit),
nothing of their own, Cic. Phil. 2, 6, 15:qui in potestate nostra est, nihil suum habere potest,
Gai. Inst. 2, 84. — ( b) Of literary works:quae convenere in Andriam ex Perinthia Fatetur transtulisse, atque usum pro suis ( = quasi sua essent),
Ter. And. prol. 14:potest autem... quae tum audiet... ingenue pro suis dicere,
his own thoughts, Quint. 12, 3, 3.—Of a country or people:(δ).suum facere = suae dicionis facere: commemorat ut (Caesar) magnam partem Italiae beneficio atque auctoritate eorum suam fecerit,
Caes. B. C. 2, 32:in quam (Asiam) jam ex parte suam fecerit,
Liv. 44, 24, 4:crudelissima ac superbissima gens sua omnia suique arbitrii facit,
id. 21, 44, 5.—Trop.:2.omnia sua putavit quae vos vestra esse velletis,
Cic. Phil. 11, 12, 27:non meminit, illum exercitum senatus populique Romani esse, non suum,
id. ib. 13, 6, 4: [p. 1826] probavit, non rempublicam suam esse, sed se reipublicae, Sen. Clem. 1, 19, 8;so of incorporeal things: hi si velint scire quam brevis eorum vita sit, cogitent ex quota parte sua sit,
how much of it is their own, id. Brev. Vit. 19, 3; so, suum facere, to appropriate:prudentis est, id quod in quoque optimum est, si possit, suum facere,
Quint. 10, 2, 26:quaeremus quomodo animus (hanc virtutem) usu suam faciat,
Sen. Clem. 1, 3, 1.—Of persons.(α).Under a master ' s or father ' s control:(β).ut lege caverent, ne quis quem civitatis mutandae causa suum faceret, neve alienaret,
make any one his slave, Liv. 41, 8, 12: quid eam tum? suamne esse ajebat, his daughter, i.e. in his power? Ter. And. 5, 4, 29:eduxit mater pro sua ( = quasi sua esset),
id. Eun. 1, 2, 76.—Reflexively = sui juris, independent, one ' s own master or mistress, not subject to another ' s control, under one ' s own control (v. sui juris, infra):(γ).ancilla, quae mea fuit hodie, sua nunc est,
Plaut. Pers. 4, 3, 3.—Of moral power over others: suus = devoted to one:(δ).hice hoc munere arbitrantur Suam Thaidem esse,
Ter. Eun. 2, 2, 38:eos hic fecit suos Paulo sumptu,
id. Ad. 5, 4, 21:sed istunc exora, ut (mulierem) suam esse adsimulet,
to be friendly to him, id. Heaut. 2, 3, 117:cum Antonio sic agens ut perspiciat, si in eo negotio nobis satisfecerit, totum me futurum suum,
Cic. Att. 14, 1 a, 2:Alpheus... utebatur populo sane suo,
devoted to him, id. Quint. 7, 29.— Poet.: vota suos habuere deos, the vows (inst. of the persons uttering them) had the gods on their side, Ov. M. 4, 373. —Of power over one's self, etc.:3.nam qui sciet ubi quidque positum sit, quaque eo veniat, is poterit eruere, semperque esse in disputando suus,
self-possessed, Cic. Fin. 4, 4, 10:inaestimabile bonum est suum fieri,
selfcontrol, Sen. Ep. 75, 18:(furiosus) qui suus non est,
Dig. 42, 4, 7, § 9:vix sua, vix sanae virgo Niseia compos Mentis erat,
Ov. M. 8, 35. —Suum est, as impers. predicate: = ejus est, characteristic of, peculiar to one (very rare):C.dixit antea, sed suum illud est, nihil ut affirmet,
Cic. Tusc. 1, 42, 99.Attributive usages, almost always (except in Seneca) with suus before its noun.1.The property, relations, affairs, etc., of one opposed to those of another, own.a.Opposition expressed:b.nihil de suo casu, multa de vestro querebatur,
Cic. Balb. 8, 21:sua sibi propiora pericula quam mea loquebantur,
id. Sest. 18, 40:suasque et imperatoris laudes canentes,
Liv. 45, 38, 12:damnatione collegae et sua,
id. 22, 35, 3:Senecae fratris morte pavidum et pro sua incolumitate pavidum,
Tac. A. 14, 73:velut pro Vitellio conquerentes suum dolorem proferebant,
id. H. 3, 37;opp. alienus: ut suo potius tempore mercatorem admitterent, quam celerius alieno,
at a time convenient to themselves, Varr. R. R. 3, 16, 11. —Without antecedent, opp. externus:(Platoni) duo placet esse motus, unum suum, alterum externum, esse autem divinius quod ipsum ex se sua sponte moveatur, etc.,
Cic. N. D. 2, 12, 32. —Implied:c.voluptatem suis se finibus tenere jubeamus,
within the limits assigned to it, Cic. Fin. 3, 1, 1:cum vobis immortale monumentum suis paene manibus senatus... exstruxerit,
id. Phil. 14, 12, 33:superiores (amnes) in Italia, hic (Rhodanus) trans Alpes, hospitales suas tantum, nec largiores quam intulere aquas vehentes,
Plin. 2, 103, 106, § 224: colligitur aqua ex imbribus;ex suo fonte nativa est,
Sen. Q. N. 3, 3:pennas ambo non habuere suas (non suas = alienas),
Ov. Tr. 3, 4, 24. —In particular phrases. ( a) Sua sponte and suo Marte, of one ' s own accord, by one ' s self, without the suggestion, influence, aid, etc., of others:(β).Caesar bellum contra Antonium sua sponte suscepit,
Cic. Phil. 8, 2, 5:sua sponte ad Caesarem in jus adierunt,
Caes. B. C. 1, 87.—So of things, = per se, by or of itself, for itself, for its own sake:jus et omne honestum sua sponte expetendum (cf. in the context: per se igitur jus est expetendum),
Cic. Leg. 1, 18, 48: justitium sua sponte inceptum priusquam indiceretur, by itself, i. e. without a decree, Liv. 9, 7, 8; so,sortes sua sponte attenuatas,
id. 22, 1, 11 (cf. id. 22, 38, 13; 35, 14, 4, I. A. 2., supra): rex enim ipse, sua sponte, nullis commentariis Caesaris, simul atque audivit ejus interitum suo Marte res suas recuperavit, Cic. Phil. 2, 37, 95.—Suus locus, in milit. lang., one ' s own ground, position, or lines:(γ).restitit suo loco Romana acies (opp. to the advance of the enemy),
Liv. 22, 16, 2.—So figuratively:et staturas suo loco leges,
Sen. Ben. 2, 20, 2:aciem instruxit primum suis locis, pauloque a castris Pompeji longius,
Caes. B. C. 3, 84 (cf.: suo loco, 7. b. g, infra).—For suo jure v. 3. infra.—(δ).Sua Venus = one's own Venus, i. e. good luck (v. Venus): ille non est mihi par virtutibus, nec officiis;2.sed habuit suam Venerem,
Sen. Ben. 2, 28, 2. —Of private relations (opp. to public):3.ut in suis rebus, ita in re publica luxuriosus nepos,
Cic. Agr. 2, 18, 48:deinde ut communibus pro communibus utatur, privatis ut suis,
id. Off. 1, 7, 20:quod oppidum Labienus sua pecunia exaedificaverat,
Caes. B. C. 1, 15:militibus agros ex suis possessionibus pollicetur,
i. e. his private property, id. ib. 1, 17; Sen. Ben. 7, 6, 3. —Of just rights or claims:4.imperatori senatuique honos suus redditus,
due to them, Liv. 3, 10, 3:neque inpedimento fuit, quominus religionibus suus tenor suaque observatio redderetur,
Val. Max. 1, 1, 8:quibus omnibus debetur suus decor,
Quint. 11, 1, 41. —So distributively: is mensibus suis dimisit legionem,
in the month in which each soldier was entitled to his discharge, Liv. 40, 41, 8. — Esp.: suo jure (so, meo, nostro, tuo, etc., jure), by his own right:Tullus Hostilius qui suo jure in porta nomen inscripsit,
Cic. Phil. 13, 12, 26:earum rerum hic A. Licinius fructum a me repetere prope suo jure debet,
id. Arch. 1, 1; id. Marcell. 2, 6; id. Phil. 2, 25, 62; id. Balb. 8, 21:numquam illum res publica suo jure esset ulta,
by its unquestionable right, id. Mil. 33, 88. —Of that to which one is exclusively devoted:5. a.huic quaestioni suum diem dabimus,
a day for its exclusive discussion, Sen. Ep. 94, 52:homini autem suum bonum ratio est,
his exclusive good, id. ib. 76, 10:in majorem me quaestionem vocas, cui suus locus, suus dies dandus est,
id. Q. N. 2, 46, 1. —With proprius: mentio inlata apud senatum est, rem suo proprio magistratu egere,
that the business needed a particular officer exclusively for itself, Liv. 4, 8, 4:et Hannibalem suo proprio occupandum bello,
id. 27, 38, 7; cf.:dissupasset hostes, ni suo proprio eum proelio equites Volscorum exceptum tenuissent,
in which they alone fought, id. 3, 70, 4:mare habet suas venas quibus impletur,
by which it alone is fed, Sen. Q. N. 3, 14, 3. —Of persons, devoted to one, friendly, dear:b.Milone occiso (Clodius) habuisset suos consules,
after his own heart, Cic. Mil. 33, 89:collegit ipse se contra suum Clodium,
his dear Clodius, id. Pis. 12, 27 (cf.: suum facere, habere, II. B. 2. g).—Of things, favorable.(α).Of place: neque Jugurtham nisi... suo loco pugnam facere, on his own ground, i. e. chosen by him, favorable, Sall. J. 61, 1:(β).hic magna auxilia expectabant et suis locis bellum in hiemem ducere cogitabant,
Caes. B. C. 1, 61; cf.:numquam nostris locis laboravimus,
Liv. 9, 19, 15.—Of time:c.cum Perseus suo maxime tempore et alieno hostibus incipere bellum posset,
Liv. 42, 43, 3; v. 7. b, infra. —Of circumstances: sua occasio, a favorable opportunity; sometimes without antecedent:6.neque occasioni tuae desis, neque suam occasionem hosti des,
Liv. 22, 39, 21:tantum abfuit ut ex incommodo alieno sua occasio peteretur,
id. 4, 58, 2:aestuque suo Locros trajecit,
a favorable tide, id. 23, 41, 11:ignoranti quem portum petat nullus suus ventus est,
Sen. Ep. 71, 3:orba suis essent etiamnunc lintea ventis,
Ov. M. 13, 195:aut ille Ventis iturus non suis,
Hor. Epod. 9, 30. —Of persons or things, peculiar, particular:7.quae est ei (animo) natura? Propria, puto, et sua,
Cic. Tusc. 1, 29, 70:omnis enim motus animi suum quendam a natura habet vultum,
id. de Or. 3, 57, 316:geometrae et musici... more quodam loquuntur suo. Ipsae rhetorum artes verbis in docendo quasi privatis utuntur ac suis,
id. Fin. 3, 1, 4:sensus omnis habet suum finem,
its peculiar limits, Quint. 9, 4, 61: animus cum suum ambitum complevit et finibus se suis cinxit, consummatum est summum bonum, Sen. Vit. Beat. 9, 3: est etiam in nominibus ( nouns) diverso collocatis sua gratia, their peculiar elegance, Quint. 9, 3, 86:ibi non bello aperto, sed suis artibus, fraude et insidiis, est paene circumventus,
Liv. 21, 34, 1:nec Hannibalem fefellit, suis se artibus peti,
id. 22, 16, 5:adversus hostem non virtute tantum, sed suis (i. e. hostis) etiam pugnare consiliis oportebat,
Flor. 2, 6, 26:liberam Minucii temeritatem se suo modo expleturum,
Liv. 22, 28, 2:equites ovantes sui moris carmine,
id. 10, 26, 11:exsultans cum sui moris tripudiis,
id. 21, 42, 3:tripudiantes suo more,
id. 23, 26, 9.—So, suo Marte, referring to the style of fighting peculiar to the different arms:equitem suo alienoque Marte pugnare,
that the cavalry were fighting both in their own style and in that of the other arms, Liv. 3, 62, 9; cf.: suo Marte, 1, c. a, supra.—And distributively ( = suus quisque):suos autem haec operum genera ut auctores, sic etiam amatores habent,
Quint. 12, 10, 2:illa vero fatidica fulmina ex alto et ex suis venire sideribus,
Plin. 2, 43, 43, § 113; cf.:quae quidem planiora suis exemplis reddentur,
Val. Max. 3, 4 prooem.—Proper, right.a.Referring to one's ordinary or normal condition:b. (α).quod certe non fecisset, si suum numerum naves habuissent,
their regular complement, Cic. Verr. 2, 5, 51, § 133. — So poet.:flecte ratem! numerum non habet illa suum,
its full number, Ov. H. 10, 36:novus exercitus consulibus est decretus: binae legiones cum suo equitatu,
Liv. 40, 36, 6:cum suo justo equitatu,
id. 21, 17, 8:totam (disciplinam) in suum statum redegit,
Val. Max. 2, 7, 2:tranquilla mente et vultu suo,
with the ordinary expression of his face, Sen. Clem. 2, 6, 2:media pars aeris ab his (ignibus) submota, in frigore suo manet. Natura enim aeris gelida est,
id. Q. N. 2, 10, 4:cornuaque in patriis non sua vidit aquis,
not natural to her, Ov. H. 14, 90. —So, non suus, of ingrafted branches and their fruit: miraturque (arbos) novas frondis et non sua poma,
Verg. G. 2, 82. —The regular time ( = stato tempore):(β).signum quod semper tempore exoritur suo,
Plaut. Rud. prol. 4:cum et recte et suo tempore pepererit,
Ter. Hec. 4, 1, 16: aestas suo tempore incanduit...;tam solstitium quam aequinoctium suos dies retulit,
Sen. Q. N. 3, 16, 3:omnes venti vicibus suis spirant majore ex parte,
Plin. 2, 47, 48, § 128. —The right or proper time:(γ).salictum suo tempore caedito,
Cato, R. R. 33:cessit e vita suo magis quam suorum civium tempore,
the right time for himself, Cic. Brut. 1, 4; so,exstingui homini suo tempore optabile est,
id. Sen. 23, 85:Scandilius dicit se suo tempore rediturum,
id. Verr. 2, 3, 60, § 139:si Ardeates sua tempora exspectare velint,
Liv. 4, 7, 6:Chrysippus dicit, illum... opperiri debere suum tempus, ad quod velut dato signo prosiliat,
Sen. Ben. 2, 25, 3:quam multi exercitus tempore suo victorem hostem pepulerunt!
Liv. 44, 39, 4. — Without antecedent: sed suo tempore totius sceleris hujus fons aperietur. Cic. Phil. 14, 6, 15; cf.:de ordine laudis, etc., praecipiemus suo tempore,
Quint. 2, 4, 21. —Suo loco = at the proper place:(δ).quae erant prudentiae propria suo loco dicta sunt,
Cic. Off. 1, 40, 143:quod reddetur suo loco,
Quint. 11, 1, 16:ut suo loco dicetur,
Plin. 2, 90, 102, § 221:inscripta quae suis locis reddam,
id. 1, prooem. § 27; Sen. Ben. 2, 20, 2; cf. 1, c. b; 4. supra. —Suited, appropriate, adapted to one:8.in eodem fundo suum quidquid conseri oportet,
Cato, R. R. 7:siquidem hanc vendidero pretio suo,
at a suitable price, Plaut. Pers. 4, 4, 30:in partes suas digerenda causa,
Quint. 11, 1, 6:confundetur quidquid in suas partes natura digessit,
Sen. Q. N. 3, 29, 8. — Poet.: haec ego dumque queror, lacrimae sua verba sequuntur, Deque meis oculis in tua membra cadunt, appropriate, i. e. tristia, Ov. H. 14, 67.—Without antecedent: suum quidquid genus talearum serito, any fit kind, i. e. suited to the ground, Cato, R. R. 48. —Own, with the notion of independence of, or dependence on others (cf. B. 2. g d).a.Of political independence: pacem condicionibus his fecerunt ut Capuae suae leges, sui magistratus essent, her own laws, i. e. not subject to Carthage, Liv. 23, 7, 2: liberos [p. 1827] eos ac suis legibus victuros, id. 25, 23, 4. —b.Esp. in the phrases suae potestatis or in sua potestate esse, suo jure uti, sui juris esse: Puteolos, qui nunc in sua potestate sunt, suo jure, libertate aequa utuntur, totos occupabunt,
Cic. Agr. 2, 31, 86:Rhegini potestatis suae ad ultimum remanserunt,
retained their self-government, Liv. 23, 30, 9:urbem ne quam formulae sui juris facerent,
id. 38, 9, 10. —Of paternal authority.(α).Free from the power of the paterfamilias; in the phrases sui juris esse, suae potestatis esse, to be independent:(β).quaedam personae sui juris sunt, quaedam alieno juri sunt subjectae, Gai,
Inst. 1, 48:sui juris sunt familiarum suarum principes, id est pater familiae, itemque mater familiae,
Ulp. Fragm. 4, 1:liberi parentum potestate liberantur emancipatione. Sed filius quidem ter manumissus sui juris fit, ceteri autem liberi una manumissione sui juris fiunt,
id. ib. 10, 1:morte patris filius et filia sui juris fiunt,
id. ib. 10, 2:patres familiarum sunt qui sunt suae potestatis,
Dig. 1, 6, 4:si modo defunctus testator suae potestatis mortis tempore fuerit,
Gai. Inst. 2, 147. —With indef. reference: si sui juris sumus,
Dig. 46, 2, 20; cf.:pro suo possideo, 2. a. supra.—Attributively: sui juris arrogatio feminae,
Cod. Just. 8, 47, 8:homo sui juris,
ib. 10, § 5.— Trop.:sapiens numquam semiliber erit: integrae semper libertatis et sui juris,
Sen. Brev. Vit. 5, 3:non illarum coitu fieri cometen, sed proprium et sui juris esse,
id. Q. N. 7, 12, 2: nullique sunt tam feri et sui juris adfectus, ut non disciplina perdomentur, id. Ira, 2, 12, 3. —Subject to paternal authority, in the phrases suus heres, sui liberi; suus heres, an heir who had been in the paternal power of the deceased:D.CVI SVVS HERES NON SIT, XII. Tab. fr. 5, 4.—In the jurists without antecedent: sui et necessarii heredes sunt velut filius filiave, nepos neptisve ex filia, deinceps ceteri qui modo in potestate morientis fuerunt,
Gai. Inst. 2, 156:(emancipati liberi) non sunt sui heredes,
ib. 2, 135:alia facta est juris interpretatio inter suos heredes,
ib. 3, 15:datur patrono adversus suos heredes bonorum possessio (where patrono is not the antecedent of suos),
ib. 3, 41:sui heredes vel instituendi sunt vel exheredandi,
Ulp. Fragm. 22, 14:accrescunt suis quidem heredibus in partem virilem, extraneis autem in partem dimidiam,
id. ib. 22, 17. —Sui liberi, children in paternal power: de suis et legitimis liberis,
Cod. Just. 6, 55 inscr.In particular connections.1.With ipse, his own, etc. (cf. Zumpt, Gram. § 696).a.Ipse agreeing with the antecedent of suus, the antecedent being,(α).A subjectnom.:(β).(ingenium ejus) valet ipsum suis viribus,
by its own strength, Cic. Cael. 19, 45:legio Martia non ipsa suis decretis hostem judicavit Antonium?
by its own resolutions, id. Phil. 4, 2, 5:ruit ipse suis cladibus,
id. ib. 14, 3, 8:si ex scriptis cognosci ipsi suis potuissent,
id. de Or. 2, 2, 8:qui se ipse sua gravitate et castimonia defenderet,
id. Cael. 5, 11:quod ipse suae civitatis imperium obtenturus esset,
Caes. B. G. 1, 3:suamet ipsae fraude omnes interierunt,
Liv. 8, 18, 9; 39, 49, 3:ut saeviret ipse in suum sanguinem effecerunt,
id. 40, 5, 1:respicerent suum ipsi exercitum,
id. 42, 52, 10; 21, 31, 12; 22, 38, 3; 6, 19, 6.—A subject-acc.:(γ).sunt qui dicant eam sua ipsam peremptam mercede,
Liv. 1, 11, 9:(tribuniciam potestatem) suis ipsam viribus dissolvi,
id. 2, 44, 2.—An object in dat. or acc.:b.sic ut ipsis consistendi in suis munitionibus locus non esset,
Caes. B. C. 2, 6:tribuni (hostem) intra suamet ipsum moenia compulere,
Liv. 6, 36, 4:alios sua ipsos invidia opportunos interemit,
id. 1, 54, 8; 22, 14, 13.—Suus as adjunct of subject (rare):aliquando sua praesidia in ipsos consurrexerunt,
their own garrisons revolted against them, Sen. Clem. 1, 26, 1.—With gen. of ipse, strengthening the possessive notion (cf. 4.;c.post-Aug. and very rare, but freq. in modern Lat.): aves (foetus suos) libero caelo suaeque ipsorum fiduciae permittunt,
Quint. 2, 6, 7 (but tuus ipsius occurs in Cic.:tuo ipsius studio,
Cic. Mur. 4, 9:tuam ipsius amicitiam,
id. Verr. 2, 3, 4, § 7).—Both suus and ipse agreeing with the governing noun (very rare; not in Cic. or Caes.): quae tamen in ipso cursu suo dissipata est (= ipsa in cursu suo), in its very course, Sen. Q. N. 1, 1, 3 dub.:2.suamet ipsa scelera,
Sall. C. 23, 2 (Dietsch ex conj. ipse):suismet ipsis corporibus,
Liv. 2, 19, 5 MSS. (Weissenb. ex conj. ipsi):a suismet ipsis praesidiis,
id. 8, 25, 6 MSS. (Weissenb. ipsi).—With quisque, distributively, each ( every one)... his own; in prose quisque is generally preceded by suus.a.Quisque and suus in different cases.(α).Quisque as subjectnom.:(β).sentit enim vim quisque suam quoad possit abuti,
Lucr. 5, 1033:suo quisque loco cubet,
Cato, R. R. 5:suum quisque noscat ingenium,
Cic. Off. 1, 31, 114:ad suam quisque (me disciplinam) rapiet,
id. Ac. 2, 36, 114:quod suos quisque servos in tali re facere voluisset,
id. Mil. 10, 29:cum suo quisque auxilio uteretur,
Caes. B. C. 1, 51:celeriter ad suos quisque ordines redit,
id. ib. 3, 37.—In apposition with plur. subj. (freq. in Liv.):nunc alii sensus quo pacto quisque suam rem Sentiat,
Lucr. 4, 522:ut omnes cives Romani in suis quisque centuriis prima luce adessent,
that all the Roman citizens should be present, each in his own centuria, Liv. 1, 44, 1:hinc senatus, hinc plebs, suum quisque intuentes ducem constiterant,
id. 6, 15, 3:ut (trigemini) pro sua quisque patria dimicent,
id. 1, 24, 2:stabant compositi suis quisque ordinibus,
id. 44, 38, 11:(consules) in suas quisque provincias proficiscuntur,
id. 25, 12, 2; 25, 26, 13:in suo quaeque (stella) motu naturam suam exercent,
Plin. 2, 39, 39, § 106.—With abl. absol.:omnes, velut dis auctoribus in spem suam quisque acceptis, proelium una voce poscunt,
Liv. 21, 45, 9 Weissenb. ad loc.:relictis suis quisque stationibus... concurrerunt,
id. 32, 24, 4; 4, 44, 10; 39, 49, 3; 2, 38, 6.—With acc. of quisque as subj.:(γ).fabrum esse suae quemque fortunae, App. Claud. ap. Ps.-Sall. Ep. ad Caes. Rep. c. l.: sui quemque juris et retinendi et dimittendi esse dominum,
Cic. Balb. 13, 31:recipere se in domos suas quemque jussit,
Liv. 25, 10, 9; and (ungrammatically) nom., as apposition to a subj.-acc.:se non modo suam quisque patriam, sed totam Siciliam relicturos,
id. 26, 29, 3 MSS. (Weissenb. ex conj. quosque).—As adjunct of the subject-nom., with a case of quisque as object, attribut. gen., etc.:(δ).sua cujusque animantis natura est,
Cic. Fin. 5, 9, 25:sua quemque fraus, suum facinus, suum scelus, etc., de sanitate ac mente deturbat,
id. Pis. 20, 46:sua quemque fraus et suus terror maxime vexat,
id. Rosc. Am. 24, 67:suum cuique incommodum ferendum est,
id. Off. 3, 6, 30:ut solidum suum cuique solvatur,
id. Rab. Post. 17, 46:ne suus cuique domi hostis esset,
Liv. 3, 16, 3:ut sua cuique respublica in manu esset,
id. 26, 8, 11:animus suus cuique ordinem pugnandi dabat,
id. 22, 5, 8:tentorium suum cuique militi domus ac penates sunt,
id. 44, 39, 5:suus cuique (stellae) color est,
Plin. 2, 18, 16, § 79:trahit sua quemque voluptas,
Verg. E. 2, 65:stat sua cuique dies,
id. A. 10, 467.—As predicate-nom. (v. II. B.):(ε).opinionem, quae sua cuique conjectanti esse potest,
Liv. 6, 12, 3.—As adjunct of subj.-acc.:(ζ).suum cuique honorem et gradum redditum gaudeo,
Cic. Rosc. Am. 47, 136:scientiam autem suam cujusque artis esse,
id. Fin. 5, 9, 26.—As adjunct of an object, with a case of quisque as object or attribut. gen.: suam cuique sponsam, mihi meam: suum cuique amorem, mihi meum, Atil. Fragm. inc. 1: suom cuique per me uti atque frui licet, Cato ap. Gell. 13, 24 (23), 1:b.ut suo quemque appellem nomine,
Plaut. Ps. 1, 2, 52:placet Stoicis suo quamque rem nomine appellare,
Cic. Fam. 9, 22, 1:ad suam cujusque naturam consilium est omne revocandum,
id. Off. 1, 33, 119:justitia quae suum cuique distribuit,
id. N. D. 3, 15, 38:in tribuendo suum cuique,
id. Off. 1, 5, 14:Turnus sui cuique periculi recens erat documentum,
Liv. 1, 52, 4:in trimatu suo cuique dimidiam esse mensuram futurae certum esse,
Plin. 7, 15, 16, § 73:certa cuique rerum suarum possessio,
Vell. 2, 89, 4; cf.: qua re suum unicuique studium suaque omnibus delectatio relinquatur, Ps.-Cic. Cons. 26, 93.—With quemque in apposition with acc. plur.:Camillus vidit intentos opifices suo quemque operi,
Liv. 6, 25, 9; so cujusque in appos. with gen. plur.: trium clarissimorum suae cujusque gentis virorum mors, id. 39, 52, 7; and cuique with dat. plur.: sui cuique mores fingunt fortunam hominibus, Poet. ap. Nep. Att. 11, 6 (where Lachm. ad Lucr. 2, 372, reads quique, ex conj.; cf. b. b, infra).—Attraction of suus and quisque as adjuncts of nouns.(α).Attraction of suus:(β).ut nemo sit nostrum quin in sensibus sui cujusque generis judicium requirat acrius (= suum cujusque generis judicium),
Cic. Ac. 2, 7, 19:quas tamen inter omnes (voces) est suo quoque in genere (vox) mediocris ( = inter omnes voces est mediocris vox, sua quoque in genere),
id. de Or. 3, 57, 216:eo concilia suae cujusque regionis indici jussit (= sua cujusque regionis concilia),
Liv. 45, 29, 10:equites suae cuique parti post principia collocat (= equites suos cuique parti),
id. 3, 22, 6:cum motibus armorum et corporum suae cuique genti assuetis,
id. 25, 17, 5:legiones deducebantur cum tribunis et centurionibus et sui cujusque ordinis militibus (= suis cujusque),
Tac. A. 14, 27:quae sui cujusque sunt ingenii,
Quint. 7, 10, 10 Halm (al. sua):sui cujusque ingenii poma vel semina gerunt (= sua cujusque),
Col. 3, 1;and by a double attraction: has (cohortes) subsidiariae ternae et aliae totidem suae cujusque legionis subsequebantur (= has cohortes... totidem cujusque legionis, suam quaeque legionem, subsequebantur),
Caes. B. C. 1, 83. —Attraction of quisque:c.tanta ibi copia venustatum in suo quique loco sita,
Plaut. Poen. 5, 4, 6 (al. quaeque):quodvis frumentum non tamen omne Quique suo genere inter se simile esse videbis,
Lucr. 2, 372 Lachm. and Munro ad loc.:cum verba debeant sui cujusque generis copulari,
Varr. L. L. 10, 48:in sensibus sui cujusque generis judicium,
Cic. Ac. 2, 7, 19:haec igitur proclivitas ad suum quodque genus aegrotatio dicatur,
id. Tusc. 4, 12, 28:separatim greges sui cujusque generis nocte remeabant (= greges sui quisque generis),
Liv. 24, 3, 5:ut sui cujusque mensis acciperet (frumentum),
Suet. Aug. 40;and quisque both attracted and in its own case: quia cujusque partis naturae et in corpore et in animo sua quaeque vis sit (where either cujusque or quaeque is redundant),
Cic. Fin. 5, 17, 46; v. Madv. ad loc.; Cato, R. R. 23 fin.;so esp. in the phrases suo quoque tempore, anno, die, loco, etc.: pecunia, quae in stipendium Romanis suo quoque anno penderetur, deerat (= suo quaeque anno),
each instalment in the year when due, Liv. 33, 46, 9 Weissenb. ad loc.:suo quoque loco,
Varr. R. R. 1, 7, 2; 1, 22, 6:opera quae suis quibusque temporibus anni vilicum exsequi oporteret,
Col. 11, 3:suo quoque tempore,
Vitr. 2, 9, 4:nisi sua quaque die usurae exsolverentur (= sua quaeque die),
Dig. 22, 1, 12 init.; 13, 7, 8, § 3:ut opera rustica suo quoque tempore faciat,
ib. 19, 2, 25, § 3 (al. quaeque)—In the order quisque... suus.(α).In relative clauses, comparative clauses with ut, and interrogative clauses introduced by quid, etc., where quisque immediately follows the relative, etc.:(β).ut quisque suom volt esse, ita est,
Ter. Ad. 3, 3, 45; cf.with sibi,
Cic. Leg. 1, 18, 49; id. Lael. 9, 30:expendere oportere quid quisque habeat sui... nec velle experiri quam se aliena deceant. Id enim maxime quemque decet quod est cujusque maxime suum,
id. Off. 1, 31, 113:neque solum quid in senatu quisque civitatis suae dicerent ignorabant, sed, etc.,
Liv. 32, 19, 9:gratius id fore laetiusque quod quisque sua manu ex hoste captum rettulerit,
id. 5, 20, 8; 6, 25, 10; cf.:in quibus cum multa sint quae sua quisque dicere velit, nihil est quod quisque suum possit dicere,
Sen. Vit. Beat. 23, 1.—If the emphasis is not on suus, but (for quisque, when emphatic, unusquisque is used) on some other word:(γ).in civitates quemque suas... dimisit,
Liv. 21, 48, 2:in patriam quisque suam remissus est,
Just. 33, 2, 8:in vestigio quemque suo vidit,
Liv. 28, 22, 15; cf.:hospitibus quisque suis scribebant,
id. 33, 45, 6:pro facultatibus quisque suis,
id. 42, 53, 3; cf.:respiciendae sunt cuique facultates suae,
Sen. Ben. 2, 15, 3:praecipitat quisque vitam suam et futuri desiderio laborat,
id. Brev. Vit. 7, 5; id. Ben. 7, 5, 1:tunc praeceps quisque se proripit et penates suos deserit,
id. Q. N. 6, 1, 5; 5, 18, 8:summum quisque causae suae judicem facit,
Plin. 1, prooem. § 10: aestimatione nocturnae [p. 1828] quietis, dimidio quisque spatio vitae suae vivit, id. 7, 50, 51, § 167.—Poets adopt the order quisque suus when the metre requires it, Verg. A. 6, 743:(δ).oscula quisque suae matri tulerunt,
Ov. F. 2, 715. —When suus and quisque belong to different clauses:d.atque earum quaeque, suum tenens munus... manet in lege naturae,
Cic. Tusc. 5, 13, 38. —Suus uterque, or uterque suus, distributively of two subjects:3.suas uterque legiones reducit in castra,
Caes. B. C. 1, 40; 2, 28:ideo quod uterque suam legem confirmare debebit,
Cic. Inv. 2, 49, 142:cum sui utrosque adhortarentur,
Liv. 1, 25, 1:ad utrumque ducem sui redierunt,
id. 21, 29, 5:utraque (lex) sua via it,
Sen. Ben. 6, 6, 1; cf.uterque, in apposit.: nec ipsi tam inter se acriter contenderunt, quam studia excitaverant uterque sui corporis hominum,
Liv. 26, 48, 6.—With sibi.(α).Sibi with pronom. force (cf. sui, IV. C. fin.):(β).reddam suum sibi,
Plaut. Trin. 1, 2, 119 ( = ei; but referred to b, infra, by Brix ad loc.); cf.:suam rem sibi salvam sistam,
id. Poen. 5, 2, 123:idem lege sibi sua curationem petet,
for himself, Cic. Agr. 2, 9, 22 (cf. id. Phil. 2, 37, 96;I. B. 2. b. supra): ut vindicare sibi suum fulgorem possint,
Sen. Q. N. 1, 1, 11; cf.the formula of divorce: tuas res tibi habeto,
Dig. 24, 2, 2.—Hence, illam suam suas res sibi habere jussit, Cic. Phil. 2, 28, 69.—With sibi redundant, to strengthen suus (anteand post-class. and colloq.):4.quo pacto serviat suo sibi patri,
Plaut. Capt. prol. 5:eum necabam ilico per cerebrum pinna sua sibi, quasi turturem,
id. Poen. 2, 40; v. sui, IV. C. and the passages there cited.—With gen. agreeing with the subject of suus:5.quas cum solus pertulisset ut sua unius in his gratia esset,
that the credit of it should belong to him alone, Liv. 2, 8, 3:qui de sua unius sententia omnia gerat,
id. 44, 22, 11; cf.:unam Aegyptus in hoc spem habet suam,
Sen. Q. N. 4, 2, 2.—For suus ipsius, etc., v. D. 1. b. supra.—With demonstr., rel., or indef. pronn. and adjj., of his, hers, etc.:6.postulat ut ad hanc suam praedam adjutores vos profiteamini,
to this booty of his, Cic. Rosc. Am. 2, 6:Sestius cum illo exercitu suo,
id. Sest. 5, 12:qua gravitate sua,
id. ib. 61, 129:suam rem publicam illam defenderunt,
that republic of theirs, id. ib. 67, 141:in istum civem suum,
against this citizen of theirs, id. Balb. 18, 41:cum illo suo pari,
id. Pis. 8, 18:te nulla sua calamitate civitas satiare potest?
id. Phil. 8, 6, 19:dubitatis igitur, quin vos M. Laterensis ad suam spem aliquam delegerit,
for some hope of his, id. Planc. 16, 39:non tam sua ulla spe quam militum impetu tractus,
by any hope of his, Liv. 25, 21, 5:nullo suo merito,
from no fault of theirs, id. 26, 29, 4:ipse arcano cum paucis familiaribus suis colloquitur,
with a few of his friends, Caes. B. C. 1, 19.—With descriptive adjj.(α).Standing before the adj. and noun (so most freq.):(β).suorum improbissimorum sermonum domicilium,
Cic. Pis. 31, 76:causam sui dementissimi consilii,
id. Phil. 2, 22, 53:suam insatiabilem crudelitatem,
id. ib. 11, 3, 8:suis amplissimis fortunis,
id. ib. 13, 8, 16:suum pristinum morem,
id. Pis. 12, 27:suis lenissimis postulatis,
Caes. B. C. 1, 5: simili ratione Pompeius in suis veteribus castris consedit (suis emphatic; cf. b, infra), id. ib. 3, 76.—Between the adj. and noun (less emphatic):(γ).pro eximiis suis beneficiis,
Cic. Prov. Cons. 4, 7:propter summam suam humanitatem,
id. Fam. 15, 14, 1:ex praeteritis suis officiis,
Caes. B. C. 3, 60:Caesar in veteribus suis castris consedit,
id. ib. 3, 76.—After adj. and noun:7.veterem amicum suum excepit,
Cic. Rab. Post. 16, 43:in illo ardenti tribunatu suo,
id. Sest. 54, 116.—Objectively for the pers. pron. (rare):8.neque cuiquam mortalium injuriae suae parvae videntur ( = sibi illatae),
Sall. C. 51, 11; so,neglectam ab Scipione et nimis leviter latam suam injuriam ratus,
Liv. 29, 9, 9:ipsae enim leges te a cognitione sua judicio publico reppulerunt ( = a se cognoscendo),
Cic. Balb. 14, 32:suam invidiam tali morte quaesitam ( = quaesitum esse ab eo ut homines se inviderent),
Tac. A. 3, 16; so,nulla sua invidia,
Cic. Mil. 15, 40.—Abl. fem. sua, with refert or interest, for gen. of the pers. pron.: neminem esse qui quomodo se habeat nihil sua censeat interesse, Cic. Fin. 5, 10, 30:9.si scit sua nihil interesse utrum anima per os, an per jugulum exeat,
Sen. Ep. 76, 33; v. intersum, III.—Strengthened by the suffix - pte or -met.(α).By - pte (not used with ipse) affixed to the forms sua, suo, and (ante-class.) suum:(β).quom illa osculata esset suumpte amicum,
Plaut. Mil. 2, 4, 38:ut terrena suopte nutu et suo pondere in terram ferantur,
Cic. Tusc. 1, 17, 40:ferri suopte pondere,
id. N. D. 1, 25, 69:suapte natura,
id. Fat. 18, 42:suapte vi et natura,
id. ib. 19, 43; id. Fin. 1, 16, 54; 5, 22, 61:suopte ingenio,
Liv. 25, 18; so id. 1, 25, 1; 1, 18, 4:suapte manu,
Cic. Or. 3, 3, 10:locus suapte natura infestus,
Liv. 44, 6, 9; so,suapte natura,
id. 4, 22, 4:flumina suapte natura vasta,
Sen. Q. N. 3, 27, 8; so id. Ben. 4, 17, 2:sponte suapte,
Varr. L. L. 6, 7, § 70.—With - met, almost always followed by ipse (in all forms of suus except suus, suum, suae, and suorum):suomet ipsi more,
Sall. J. 31, 6:suomet ipsi instrumento,
Liv. 22, 14, 13:suomet ipsi metu,
Tac. H. 3, 16 fin.:suamet ipsum pecunia,
Sall. J. 8, 2:suamet ipsae fraude,
Liv. 8, 18, 9:intra suamet ipsum moenia,
id. 6, 36, 4:suismet ipsi praesidiis,
id. 8, 25, 6:suismet ipsis corporibus,
id. 2, 19, 5:suosmet ipsi cives,
id. 2, 9, 5:suasmet ipse spes,
Tac. A. 3, 66 fin. —Without ipse:populum suimet sanguinis mercede,
Sall. H. Fragm. 1, 41, 25 Dietsch:magna pars suismet aut proxumorum telis obtruncabantur,
id. ib. 2, 52 ib. -
16 suum
sŭus, a, um (old form sos, sa, sum; dat. plur. sis, Enn. ap. Fest. p. 301 Mull.; acc. sas. id. ib. p. 325 ib.; cf. Paul. ex Fest. p. 47; Schol. Pers. 1, 108; sing. sam for suam, Fest. p. 47 Mull.;I.so for suo, C. I. L. 5, 2007. In ante-class. verse su- with the following vowel freq. forms one syllable,
Plaut. Merc. 1, 1, 48; id. Ps. 1, 3, 5; Ter. And. 1, 1, 68; Lucr. 1, 1022; v. Neue, Formenl. 2, 189 sqq.), pron. poss., 3 d pers. [root SVA-; Sanscr. sva, own; cf. sui; Gr. seWo-, whence sphe, etc., and he; cf. heos], of or belonging to himself, herself, etc.; his own, her own, etc.; his, her, its, their; one ' s; hers, theirs.Ordinary possessive use his, etc. (cf. the similar use of the pers. pron. sui, q. v.).A.With antecedent in the same sentence.1.The antecedent a subject-nominative, expressed or understood.(α).His:(β).Caesar copias suas divisit,
Caes. B. C. 3, 97:ille in sua sententia perseverat,
id. ib. 1, 72:tantam habebat suarum rerum fiduciam,
id. ib. 2, 37:cum sceleris sui socios Romae reliquisset,
Cic. Cat. 3, 1, 3:cur ego non ignoscam si anteposuit suam salutem meae?
id. Pis. 32, 79; id. Phil. 2, 18, 45; id. Mil. 10, 27; id. Fam. 15, 14, 1:Hanno praefecturam ejus (i.e. Muttinis) filio suo (Hannonis) dedit,
Liv. 26, 40, 7:imperat princeps civibus suis,
Sen. Clem. 1, 16, 2:nemo rem suam emit,
id. Ben. 7, 4, 8.—Her:(γ).mea Glycerium suos parentes repperit,
Ter. And. 5, 6, 5:utinam haec ignoraret suum patrem,
id. Phorm. 5, 6, 34:si nunc facere volt era officium suom,
Plaut. Cas. 2, 8, 72:ne eadem mulier cum suo conjuge honestissimum adulescentem oppressisse videatur,
Cic. Cael. 32, 78:si omnibus suis copiis excellentem virum res publica armasset,
id. Phil. 13, 16, 32.—Its:(δ).omne animal, simul et ortum est, et se ipsum et omnes partes suas diligit,
Cic. Fin. 2, 11, 33:cum mea domus ardore suo deflagrationem Italiae toti minaretur,
id. Planc. 40, 95.—Their: (legiones) si consulem suum reliquerunt, vituperandae sunt Cic. Phil. 5, 2, 4:2.mittent aliquem de suo numero,
id. ib. 11, 10, 25:rationem illi sententiae suae non fere reddebant,
id. Tusc. 1, 17, 38:qui agellos suos redimere a piratis solebant,
id. Verr. 2, 3, 37, § 85:edicunt ut ad suum vestitum senatores redirent,
id. Sest. 14, 32:suis finibus eos prohibent,
Caes. B. G. 1, 1: Allobrogibus sese persuasuros existimabant ut per suos (Allobrogum) fines eos (Helvetios) ire paterentur, id. id. 1, 6;and distributively: ac naves onerariae LXIII. in portu expugnatae, quaedam cum suis oneribus, frumento, armis, aere, etc.,
some with their several cargoes, Liv. 26, 47, 9.—With a subject-clause as antecedent:3.id sua sponte apparebat tuta celeribus consiliis praepositurum,
was selfevident, Liv. 22, 38, 13:ad id quod sua sponte satis collectum animorum erat, indignitate etiam Romani accendebantur,
id. 3, 62, 1:secutum tamen sua sponte est ut vilior ob ea regi Hannibal et suspectior fieret,
id. 35, 14, 4. —With subject-acc. as antecedent:4.hanc dicam Athenis advenisse cum aliquo amatore suo, Plant. Mil. 2, 2, 86: doceo gratissimum esse in sua tribu Plancium,
Cic. Planc. 19, 47:cupio eum suae causae confidere,
id. Sest. 64, 135:suspicari debuit (Milo), eum (Clodium) ad villam suam (Clodii) deversurum,
id. Mil. 19, 51: Medeam praedicant in fuga fratris sui membra dissipavisse, id. Imp. Pomp. 9, 22:(dixit) Caesarem pro sua dignitate debere et studium et iracundiam suam reipublicae dimittere,
Caes. B. C. 1, 8.—With object-acc. as antecedent.(α).Suus being an adjunct of the subject (generally rendered in Engl. by a pass. constr.):(β).hunc pater suus de templo deduxit,
he was taken from the temple by his father, Cic. Inv. 2, 17, 52:hunc sui cives e civitate ejecerunt,
id. Sest. 68, 142:Alexandrum uxor sua... occidit,
id. Inv. 2, 49, 144:illum ulciscentur mores sui,
id. Att. 9, 12, 2:quodsi quem natura sua... forte deficiet,
id. Or. 1, 14:utrumque regem sua multitudo consalutaverat,
Liv. 1, 7, 1:quas (urbes) sua virtus ac dii juvent, magnas sibi opes facere,
id. 1, 9, 3; 1, 7, 15; 6, 33, 5:quos nec sua conscientia impulerit, nec, etc.,
id. 26, 33, 3; 25, 14, 7:consulem C. Marium servus suus interemit,
Val. Max. 6, 8, 2:quis non Vedium Pollionem pejus oderat quam servi sui?
Sen. Clem. 1, 18, 2:sera dies sit qua illum gens sua caelo adserat,
id. Cons. Poll. 12 (31), 5.—With the antecedent understood from the principal sentence:ita forma simili pueri ut mater sua internoscere (sc. eos) non posset,
Plaut. Men. prol. 19; and with suus as adjunct both of the subject and of the antecedent: jubet salvere suos vir uxorem suam, id. merc. 4, 3, 11. —With impers. verbs:(γ).sunt homines, quos libidinis infamiaeque suae neque pudeat neque taedeat,
Cic. Verr. 1, 12, 35:video fore ut inimicos tuos poeniteat intemperantiae suae,
id. Fam. 3, 10, 1:si Caesarem beneficii sui poeniteret,
id. Lig. 10, 29; so id. Agr. 2, 11, 26:jam ne nobilitatis quidem suae plebejos poenitere,
Liv. 10, 7, 8:militem jam minus virtutis poenitere suae,
id. 22, 12, 10.—As adjunct of other members of the sentence:5.ad parentes suos ducas Silenium,
Plaut. Cist. 2, 3, 86. nam is illius filiam conicit in navem clam matrem suam (i.e. filiae), id. Mil. 2, 1, 34:eosdem ad quaestoris sui aut imperatoris, aut commilitonum suorum pericula impulistis,
Cic. Phil. 13, 17, 34:totum enim ex sua patria sustulisti,
id. Verr. 2, 5, 49, § 127; id. Or. 3, 32, 126: quem (Hammonium) tibi etiam suo nomine ( on his own account) commendo... itaque peto a te ut ejus procuratorem et ipsum suo nomine diligas, id. Fam. 13, 21, 2:Caesar Fabium in sua remittit hiberna,
Caes. B. G. 5, 33; id. B. C. 3, 24:introire ad Ciceronem, et domi suae imparatum confodere,
Sall. C. 28, 1:suis flammis delete Fidenas,
i. e. the flames kindled by the Fidenates, Liv. 4, 33, 5:suo igni involvit hostes,
Tac. A. 14, 30:quid Caesarem in sua fata inmisit?
Sen. Ep. 94, 65; id. Q. N. 1, praef. 7; cf.with antecedent supplied from preceding sentence: non destiti rogare et petere (sc. Brutum) mea causa, suadere et hortari sua,
Cic. Att. 6, 2, 7.—With dat. as antecedent.(α).As adjunct of subject (cf. 4. supra):(β).suus rex reginae placet,
a queen likes her own king, Plaut. Stich. 1, 2, 76:ei nunc alia ducenda'st domum, sua cognata Lemniensis,
id. Cist. 1, 1, 101:Autronio nonne sodales, non collegae sui... defuerunt?
Cic. Sull. 2, 7:si ceteris facta sua recte prosunt,
id. Cat. 3, 12, 27:cui non magistri sui atque doctores, cui non... locus ipse... in mente versetur?
id. Planc. 33, 81:haec omnia plane... Siculis erepta sunt: primum suae leges, etc.,
id. Verr. 2, 2, 13, § 33:Romanis multitudo sua auxit animum,
Liv. 21, 50, 4:sicuti populo Romano sua fortuna labet,
id. 42, 50, 7:Lanuvinis sacra sua reddita,
id. 8, 14, 2:vilitas sua illis detrahit pretium,
Sen. Ben. 4, 29, 2:nemo est cui felicitas sua satisfaciat,
id. Ep. 115, 17:labor illi suus restitutus est,
id. Brev. Vit. 20, 3:magnitudo sua singulis constat,
id. Q. N. 1, 1, 10:tantum sapienti sua, quantum Dec omnis aetas patet,
id. Ep. 53, 11. —With antecedent supplied from principal sentence: mater quod suasit sua Adulescens mulier fecit, i.e. ei,
Ter. Hec. 4, 4, 38.—Of other words:6.regique Thebano regnum stabilivit suum,
Plaut. Am. 1, 1, 40:mittam hodie huic suo die natali malam rem magnam,
id. Ps. 1, 3, 5:ego Metello non irascor, neque ei suam vacationem eripio,
Cic. Verr. 2, 2, 68, § 164:desinant insidiari domui suae consuli,
id. Cat. 1, 13, 32:quibus ea res honori fuerit a suis civibus,
id. Mil. 35, 96: Scipio suas res Syracusanis restituit, Liv. [p. 1824] 29, 1, 17:nos non suas (leges Lacedaemoniis arbitror) ademisse, sed nostras leges dedisse,
id. 39, 37, 6:Graccho et Tuditano provinciae Lucani et Galliae cum suis exercitibus prorogatae,
id. 25, 3, 5.—With gen., abl., or object of a prep. as antecedent:7.nec illius animi aciem praestringit splendor sui nominis,
Cic. Rab. Post. 16, 43:nolite a sacris patriis Junonis Sospitae domesticum et suum consulem avellere,
id. Mur. 41, 90:quamvis tu magna mihi scripseris de Bruti adventu ad suas legiones,
id. Att. 14, 13, 12:suae legis ad scriptum ipsam quoque sententiam adjungere,
the meaning of their law to which they refer, id. Inv. 2, 49, 147:cum ambitio alterius suam primum apud eos majestatem solvisset,
Liv. 22, 42, 12:nunc causam instituendorum ludorum ab origine sua repetam,
Val. Max. 2, 4, 4:Jubam in regno suo non locorum notitia adjuvet, non popularium pro rege suo virtus,
Sen. Ep. 71, 10; id. Ben. 7, 6, 3; id. Clem. 1, 3, 4.—Esp. with cujusque as antecedent:in qua deliberatione ad suam cujusque naturam consilium est omne revocandum,
Cic. Off. 1, 33, 119 (v. II. D. 2. infra).— Abl.:operam dare ut sua lex ipso scripto videatur niti,
Cic. Inv. 2, 49, 147 (cf. supra):(Caesar reperiebat) ad Galbam propter justitiam prudentiamque suam totius belli summam deferri,
Caes. B. G. 2, 4:credere, ad suum concilium a Jove deos advocari,
Sen. Q. N. 2, 42, 1.—With predic. nom. as antecedent:8.sapientissimi artis suae professores sunt a quibus et propria studia verecunde et aliena callide administrantur,
Val. Max. 8, 12, 1.—With appositive noun.(α).With gram. subject as antecedent:(β).hoc Anaximandro, populari ac sodali suo, non persuasit,
Cic. Ac. 2, 37, 118:vidit fortissimum virum, inimicissimum suum,
id. Mil. 9, 25:(hic) fuit in Creta contubernalis Saturnini, propinqui sui,
id. Planc. 11, 27:ut non per L. Crassum, adfinem suum... causam illam defenderit,
id. Balb. 21, 49:ne cum hoc T. Broccho, avunculo, ne cum ejus filio, consobrino suo, ne nobiscum vivat,
id. Lig. 4, 11:Caesar mittit ad eum A. Clodium, suum atque illius familiarem,
Caes. B. C. 3, 57.—With object as antecedent:(γ).Dicaearchum cum Aristoxeno, aequali et condiscipulo suo, omittamus,
Cic. Tusc. 1, 18, 41:tres fratres optimos, non solum sibi ipsos, neque nobis, necessariis suis, sed etiam rei publicae condonavit,
id. Lig. 12, 36:Varroni, quem, sui generis hominem,... vulgus extrahere ad consulatum nitebatur,
Liv. 22, 34, 2.—With appositive noun as antecedent:9.si P. Scipionem, clarissimum virum, majorumque suorum simillimum res publica tenere potuisset,
Cic. Phil. 13, 14, 29:M. Fabi Ambusti, potentis viri cum inter sui corporis homines, tum ad plebem, etc.,
Liv. 6, 34, 5:C. vero Fabricii, et Q. Aemilii Papi, principum saeculi sui, domibus argentum fuisse confitear oportet,
Val. Max. 4, 4, 3.—In participial clauses.(α).The antecedent being the logical subject of the participle, and other than the principal subject:(β).credamus igitur Panaetio, a Platone suo dissentienti ( = qui dissentiebat),
Cic. Tusc. 1, 32, 79:ea Sex. Roscium, expulsum ex suis bonis, recepit domum,
id. Rosc. Am. 10, 27:diffidentemque rebus suis confirmavit,
id. Imp. Pomp. 9, 23:Dejotarum ad me venientem cum omnibus copiis suis, certiorem feci, etc.,
id. Fam. 15, 4, 7; id. Cat. 4, 9, 18: si hominis et suis et populi Romani ornamentis amplissimi ( being greatly distinguished) causam repudiassem, id. Mur. 4, 8:stupentes tribunos et suam jam vicem magis anxios quam, etc., liberavit consensus populi Romani,
Liv. 8, 35, 1; 22, 42, 8:manet in folio scripta querela suo ( = quam scripsit),
Ov. F. 5, 224; cf. in abl. absol.:et ipsis (hostibus) regressis in castra sua,
Liv. 22, 60, 9:quibus (speculis) si unum ostenderis hominem, populus adparet, unaquaque parte faciem exprimente sua,
Sen. Q. N. 1, 5, 5.—The logical subject of the participle, being also the principal subject:(γ).sic a suis legionibus condemnatus irrupit in Galliam,
Cic. Phil. 10, 10, 21:hunc agrum patres nostri, acceptum a majoribus suis ( = quem acceperant), perdiderunt,
id. Agr. 2, 31, 84:ut in suis ordinibus dispositi dispersos adorirentur,
Caes. B. C. 3, 92: Appius, odium in se aliorum suo in eos metiens odio, haud ignaro, inquit, imminet fortuna, Liv. 3, 54, 3:ipsa capit Condita in pharetra ( = quae condiderat) tela minora sua,
Ov. F. 2, 326; cf. in abl. absol.:Sopater, expositis suis difficultatibus ( = cum exposuisset, etc.): Timarchidem... perducit,
Cic. Verr. 2, 2, 28, § 69:Caesar, primum suo deinde omnium ex conspectu remotis equis, etc.,
Caes. B. G. 1, 25:Campani, audita sua pariter sociorumque clade, legatos ad Hannibalem miserunt,
Liv. 25, 15, 1:(Appius) deposito suo magistratu... domum est reductus,
id. 4, 24, 7; 3, 35, 9; 9, 10, 13; 9, 41, 9.—The antecedent being the principal subject, not the logical subject of the participle:10.M. Papirius dicitur Gallo, barbam suam (i.e. Papirii) permulcenti,... iram movisse,
Liv. 5, 41, 9: cum Gracchus, verecundia deserendi socios, implorantis fidem suam populique Romani, substitisset. id. 23, 36, 8; cf. in abl. absol.:si sine maximo dedecore, tam impeditis suis rebus, potuisset emori,
Cic. Rab. Post. 10, 29; id. Mil. 14, 38; id. Planc. 21, 51; id. Clu. 14, 42:ita (consul) proelio uno accidit Vestinorum res, haudquaquam tamen incruento milite suo (consulis),
Liv. 8, 29, 12; cf.with antecedent to be supplied: Campani, cum, robore juventutis suae acciso, nulla (sc. eis) propinqua spes esset, etc.,
id. 7, 29, 7.—In gerund. construction. ( a) With subject as antecedent:(β).mihi ipsa Roma ad complectendum conservatorem suum progredi visa est,
Cic. Pis. 22, 52.—With object, the logical subjects of the gerund as antecedent:(γ).cur iis persequendi juris sui... adimis potestatem?
Cic. Div. in Caecil. 6, 21:si senatui doloris sui de me declarandi potestas esset erepta,
id. Sest. 23, 51:nec tribunis plebis (spatium datur) sui periculi deprecandi,
Caes. B. C. 1, 5.—With antecedent dependent on the gerund:11.eamque rem illi putant a suum cuique tribuendo appellatam,
Cic. Leg. 1, 6, 19.—As adjunct of a noun dependent on a subjectinf., with its logical subject as antecedent:B. 1.magnum Miloni fuit, conficere illam pestem nulla sua invidia?
Cic. Mil. 15, 40:neque enim fuit Gabinii, remittere tantum de suo nec regis, imponere tantum plus suis,
his claim, id. Rab. Post. 11, 31:Piso, cui fructum pietatis suae neque ex me neque a populo Romano ferre licuit,
id. Sest. 31, 68:ei cujus magis intersit, vel sua, vel rei publicae causa vivere,
id. Off. 3, 23, 90:sapientis est consilium explicare suum de maximis rebus,
id. Or. 2, 81, 333; id. Mil. 15, 41.—With logical subject understood:totam Italiam suis colonis ut complere (sc. eis) liceat, permittitur,
Cic. Agr. 2, 13, 34:maximum (sc. eis) solacium erit, propinquorum eodem monumento declarari, et virtutem suorum, et populi Romani pietatem,
id. Phil. 14, 13, 35.Dependent on subject-inff.:2.ejusdem animi est, posteris suis amplitudinem nobis quam non acceperit tradere, et memoriam prope intermortuam generis sui, virtute renovare,
Cic. Mur. 7, 16:siquidem atrocius est, patriae parentem quam suum occidere,
id. Phil. 2, 13, 31:miliens perire est melius quam in sua civitate sine armorum praesidio non posse vivere,
id. ib. 2, 44, 112: quanto est honestius, alienis injuriis quam suis commoveri, one ' s own, id. Verr. 2, 3, 72, § 169:contentum suis rebus esse maximae sunt certissimaeque divitiae,
id. Par. 6, 51:ut non liceat sui commodi causa nocere alteri,
id. Off. 3, 5, 23:detrahere de altero sui commodi causa,
id. ib. 3, 5, 24:suis exemplis melius est uti,
Auct. Her. 4, 1, 2:levius est sua decreta tollere quam aliorum,
Liv. 3, 21. 5; 39, 5, 2;29, 37, 11: satius est vitae suae rationes quam frumenti publici nosse,
Sen. Brev. Vit. 18, 3:quanto satius est sua mala exstinguere quam aliena posteris tradere?
id. Q. N. 3, praef. 5:cum initia beneficiorum suorum spectare, tum etiam exitus decet,
id. Ben. 2, 14, 2; 3, 1, 5:Romani nominis gloriae, non suae, composuisse illa decuit,
Plin. 1, prooem. § 16.—With 1 st pers. plur., as indef. antecedent: cum possimus ab Ennio sumere... exemplum, videtur esse arrogantia illa relinquere, et ad sua devenire, to one ' s own = to our own, Auct. Her. 4, 1, 2.—Without a subject-inf.:C.omnia torquenda sunt ad commodum suae causae... sua diligenter narrando,
Cic. Inv. 1, 21, 30: ut in ceteris habenda ratio non sua (al. sui) solum, sed etiam aliorum, id. Off. 1, 39, 139:erat Dareo mite ac tractabile ingenium, nisi suam naturam plerumque fortuna corrumperet (suam not referring to Dareo),
Curt. 3, 2, 17 MSS. (Foss, mansuetam). — With 1 st pers. plur., as indef. antecedent (cf. 1. supra):non erit ista amicitia sed mercatura quaedam utilitatum suarum,
Cic. N. D. 1, 44, 122; cf.: pro suo possidere, II. A. 2. a. g; and Cic. Off. 2, 21, 73, II. A. 2. b. a; cf. also II. B. 1. a; II. B. 5. c.; II. B. 7. b.; II. C. 8. b. b infra.With antec. in a previous sentence. Here ejus, eorum, earum are used for his, her, their, unless the clause is oblique in regard to the antecedent, i. e. the antecedent is conceived as the author of the statement.1.In clauses dependent on a verbum sentiendi or dicendi, expressed or understood, referring to the grammatical or logical subject of the verb.a.In infinitive clauses:b.(Clodius) Caesaris potentiam suam potentiam esse dicebat,
Cic. Mil. 32, 88:(Caelius) a sua (causa) putat ejus (i.e. Ascitii) esse sejunctam,
id. Cael. 10, 24:ipsos certo scio non negare ad haec bona Chrysogonum accessisse impulsu suo (referring to ipsos),
id. Rosc. Am. 37, 107:hostes viderunt,... suorum tormentorum usum spatio propinquitatis interire,
Caes. B. C. 2, 16:docent, sui judicii rem non esse,
id. ib. 1, 13.—The reference of suus may be ambiguous, esp. if an infinitive is dependent on another:hoc Verrem dicere ajebant, te... opera sua consulem factum, i.e. Verris, though grammatically it might refer to the subj. of aiebant,
Cic. Verr. 1, 10, 29:(Ariovistus) dixit neminem secum sine sua pernicie contendisse,
Caes. B. G. 1, 36; cf. the context with, in all, eleven reflexive pronouns referring to four different antecedents (populus Romanus, Ariovistus, Caesar, nemo); cf.also: occurrebat ei, mancam praeturam suam futuram consule Milone,
Cic. Mil. 9, 25; 32, 88; Liv. 3, 42, 2.—Suus in a clause dependent on inf.:c.scio equidem, ut, qui argentum afferret atque expressam imaginem suam (i.e. militis) huc ad nos, cum eo ajebat velle mitti mulierem,
Plaut. Ps. 2, 2, 55:isti bonorum emptores arbitrantur, vos hic sedere qui excipiatis eos qui de suis (i.e. emptorum) manibus effugerint,
Cic. Rosc. Am. 52, 151:Siculi venisse tempus ajebant ut commoda sua defenderem,
id. Div. in Caecil. 1, 3:ut tunc tandem sentiret recuperanda esse quae prius sua culpa amissa forent,
Liv. 44, 8, 4. —Ambiguous: velle Pompejum se Caesari purgatum, ne ea quae reipublicae causa egerit (Pompejus) in suam (i.e. Caesaris) contumeliam vertat (where suam might be referred to Pompejus),
Caes. B. C. 1, 8.—In oblique clauses introduced by ut or ne, or clauses subordinate to such:d.Cassius constituit ut ludi absente te fierent suo nomine,
Cic. Att. 15, 11, 2:postulat ut ad hanc suam praedam tam nefariam adjutores vos profiteamini,
id. Rosc. Am. 2, 6:Nasidius eos magnopere hortatur ut rursus cum Bruti classe, additis suis (i.e. Nasidii) auxiliis confligant,
Caes. B. C. 2, 3:(regem) denuntiasse sibi ut triduo regni sui decederent finibus,
Liv. 42, 25, 12:Sabinae mulieres, hinc patres, hinc viros orantes, ne parricidio macularent partus suos (i.e. mulierum),
id. 1, 13, 2:Patron praecepit suis ut arma induerent, ad omne imperium suum parati,
Curt. 5, 11, 1.—With reflex. pron., referring to a different antecedent:ad hanc (Laidem) Demosthenes clanculum adit, et ut sibi copiam sui faceret, petit,
Gell. 1, 8, 5. —In subordinate clauses introduced by quin or quod:e.(Dejotarus) non recusat quin id suum facinus judices,
Cic. Deiot. 15, 43; so id. ib. 4, 15;16, 45: parietes hujus curiae tibi gratias agere gestiunt, quod futura sit illa auctoritas in his majorum suorum et suis sedibus,
id. Marcell. 3, 10:quidni gauderet quod iram suam nemo sentiret?
Sen. Troad. 3, 13:querenti quod uxor sua e fico se suspendisset,
Quint. 6, 3, 88;and with intentional ambiguity: cum Proculejus quereretur de filio quod is mortem suam expectaret,
id. 9, 3, 68. —In interrogative clauses:2.si, quod officii sui sit, non occurrit animo, nihil umquam omnino aget,
Cic. Ac. 2, 8, 25:ut non auderet iterum dicere quot milia fundus suus abesset ab urbe,
id. Caecin. 10, [p. 1825] 28:donec sciat unisquisque quid sui, quid alieni sit,
Liv. 6, 27, 8:rex ignarus, quae cum Hannibale legatis suis convenisset, quaeque legati ejus ad se allaturi fuissent,
id. 23, 39, 2:postquam animadvertit quantus agminis sui terror esset,
id. 43, 19, 5. —In a virtually oblique clause.a.In final clause, introduced by ut, ne, or rel., referring to the subject of the purpose:b.me a portu praemisit domum, ut haec nuntiem uxori suae,
Plaut. Am. 1, 1, 41:quasi Appius ille Caecus viam muniverit, non qua populus uteretur, sed ubi impune sui posteri latrocinarentur, i. e. Appii,
Cic. Mil. 7, 17:quae gens ad Caesarem legatos mise. rat, ut suis omnibus facultatibus uteretur,
Caes. B. C. 3, 80:inde castra movent, ne qua vis sociis suis ab Romano exercitu inferri possit,
Liv. 43, 23, 5:(Romani) Albam a fundamentis proruerunt, ne memoria originum suarum exstaret,
id. 26, 13, 16:oppidani nuntios Romam, qui certiorem de suo casu senatum facerent, misere,
id. 6, 33, 7; cf.:tanto intervallo ab hostibus consedit, ut nec adventus suus propinquitate nimia nosci posset, et, etc.,
Liv. 10, 20, 7:Datames locum delegit talem ut non multum obesse multitudo hostium suae paucitati posset,
Nep. Dat. 7, 3:quid si gubernator a diis procellas petat ut gratior ars sua periculo fiat?
Sen. Ben. 6, 25, 4. —In other dependent clauses represented as conceived by an antecedent in the principal sentence:D.Sulla, si sibi suus pudor ac dignitas non prodesset, nullum auxilium requisivit ( = negavit se defendi velle, si, etc.),
Cic. Sull. 5, 15:Paetus omnes libros quos frater suus reliquisset mihi donavit ( = dixit se donare libros quos, etc.),
id. Att. 2, 1, 12:non enim a te emit, sed, priusquam tu suum sibi venderes, ipse possedit ( = potitus est, ne, etc.),
id. Phil. 2, 37, 96:Africanus, si sua res ageretur, testimonium non diceret,
id. Rosc. Am. 36, 3:ille ipse (Pompejus) proposuit epistulam illam, in qua est Pro tuis rebus gestis amplissimis. Amplioribusne quam suis, quam Africani?
id. Att. 8, 9, 2:spiritus dabat (Manlio) quod... vinculorum suorum invidiam dictator fugisset,
Liv. 6, 18, 4:(Numa) Camenis eum lucum sacravit, quod earum ibi concilia cum conjuge sua Egeria essent,
id. 1, 21, 3:adulescens deos omnis invocare ad gratiam illi pro se referendam, quoniam sibi nequaquam satis facultatis pro suo animo atque illius erga se esset,
id. 26, 50, 4 (cf. D. 1. a. infra).In the place of ejus.1.In clauses virtually oblique, but with indicative, being conceived by the antecedent (hence suus, not ejus), but asserted as fact by the author (hence indicative, not subjunctive):2.Cicero tibi mandat ut Aristodemo idem respondeas, quod de fratre suo (Ciceronis) respondisti,
Cic. Att. 2, 7, 4:oriundi ab Sabinis, ne, quia post Tatii mortem ab sua parte non erat regnatum, imperium amitterent, sui corporis creari regem volebant,
Liv. 1, 17, 2:C. Caesar villam pulcherrimam, quia mater sua aliquando in illa custodita erat, diruit,
Sen. Ira, 3, 21, 5:Philemonem, a manu servum, qui necem suam per venenum inimicis promiserat, non gravius quam simplici morte punivit,
Suet. Caes. 74; cf.:quomodo excandescunt si quid e juba sua decisum est,
Sen. Brev. Vit. 12, 3.—To avoid ambiguity:3.petunt rationes illius (Catilinae) ut orbetur consilio res publica, ut minuatur contra suum (i.e. Catilinae) furorem imperatorum copia (instead of ejus, which might be referred to res publica),
Cic. Mur. 39, 83:equites a cornibus positos, cum jam pelleretur media peditum suorum acies, incurrisse ab lateribus ferunt,
Liv. 1, 37, 3.—Colloquially and in epistolary style suus is used emphatically instead of ejus, with the meaning own, peculiar: deinde ille actutum subferret suus servus poenas Sosia, his own slave (opp. Mercury, who personates Sosias), Plaut. Am. 3, 4, 19: mira erant in civitatibus ipsorum furta Graecorum quae magistratus sui fecerant, their own magistrates ( = ipsorum), Cic. Att. 6, 2, 5:4.in quibus (litteris Bruti) unum alienum summa sua prudentia (est), ut spectem ludos suos,
his peculiar prudence, id. ib. 15, 26, 1; so,quod quidem ille (Nero) decernebat, quorumdam dolo ad omina sui exitus vertebatur,
Tac. A. 16, 24; cf. II. A. 1. b and g; II. A. 2. a. b; II. B. 3.—Without particular emphasis (mostly ante- and post-class. and poet.):II.tum erit tempestiva cum semen suum maturum erit,
Cato, R. R. 31:vitis si macra erit, sarmenta sua concidito minute,
id. ib. 37:qui sic purgatus erit, diuturna valetudine utatur, neque ullus morbus veniet, nisi sua culpa,
id. ib. 157:Cimon in eandem invidiam incidit quam pater suus,
Nep. Cim. 3, 1:id qua ratione consecutus sit (Lysander) latet. Non enim virtute sui exercitus factum est, etc.,
id. Lys. 1, 2:ipse sub Esquiliis, ubi erat regia sua, Concidit,
Ov. F. 6, 601:quodque suus conjux riguo collegerat horto, Truncat olus foliis,
id. M. 8, 646; so id. ib. 15, 819.In partic.A.As substt.1.sui, suorum, m., his, their (etc.) friends, soldiers, fellow-beings, equals, adherents, followers, partisans, posterity, slaves, family, etc., of persons in any near connection with the antecedent.(α).(Corresp. to the regular usage, I. A. B. C.) Cupio abducere ut reddam (i.e. eam) suis, to her family, friends, Ter. Eun. 1, 2, 77; cf. id. ib. 1, 2, 66:(β).cum animus societatem caritatis coierit cum suis, omnesque natura conjunctos suos duxerit,
fellow-beings, Cic. Leg. 1, 23, 60:mulier ingeniosa praecepit suis omnia Caelio pollicerentur,
her slaves, id. Cael. 25, 62:quo facilius et nostras domos obire, et ipse a suis coli possit,
his friends, id. ib. 7, 18:qua gratiam beneficii vestri cum suorum laude conjungant,
their family, id. Agr. 2, 1, 1:vellem hanc contemptionem pecuniae suis reliquisset,
to his posterity, id. Phil. 3, 6, 16:cum divisurum se urbem palam suis polliceretur,
his partisans, id. ib. 13, 9, 19:Caesar, cohortatus suos, proelium commisit,
Caes. B. G. 1, 25; so,Curio exercitum reduxit, suis omnibus praeter Fabium incolumibus,
id. B. C. 2, 35:Caesar receptui suorum timens,
id. ib. 3, 46:certior ab suis factus est, praeclusas esse portas,
id. ib. 2, 20:omnium suorum consensu, Curio bellum ducere parabat,
id. ib. 2, 37: so,Pompejus suorum omnium hortatu statuerat proelio decertare,
id. ib. 3, 86:Caesar Brundisium ad suos severius scripsit,
to his officers, id. ib. 3, 25:naviculam conscendit cum paucis suis,
a few of his followers, id. ib. 3, 104:multum cum suis consiliandi causa secreto praeter consuetudinem loqueretur,
id. ib. 1, 19:nupsit Melino, adulescenti inprimis inter suos et honesto et nobili,
his equals, associates, Cic. Clu. 5, 11:rex raptim a suis in equum impositus fugit,
his suite, Liv. 41, 4, 7:subsidio suorum proelium restituere,
comrades, id. 21, 52, 10:feras bestias... ad opem suis ferendam avertas,
their young, id. 26, 13, 12:abstulit sibi in suos potestatem,
his slaves, Sen. Ira, 3, 12, 6:Besso et Nabarzani nuntiaverant sui regem... interemptum esse,
their fellow - conspirators, Curt. 5, 12, 14. — Very rarely sing.:ut bona mens suis omnibus fuerit. Si quem libido abripuit, illorum eum, cum quibus conjuravit, non suum judicet esse,
Liv. 39, 16, 5.—Irregular use (acc. to I. D.): sui = ejus amici, etc. (freq.;(γ).the absolute use of ejus in this sense being inadmissible): quasi vero quisquam dormiat? ne sui quidem hoc velint, non modo ipse (sui = ejus amici, liberi),
Cic. Tusc. 1, 38, 92:is (annus) ejus omnem spem... morte pervertit. Fuit hoc luctuosum suis, acerbum patriae, etc.,
id. Or. 3, 2, 8:quadrigas, quia per suos ( = ipsius milites) agendae erant, in prima acie locaverat rex,
Liv. 37, 41, 8:auctoritatem Pisistrati qui inter suos ( = ejus cives) maxima erat,
id. 37, 12:quo cum multitudine adversariorum sui superarentur, ipse fuit superior, etc.,
Nep. Hann. 8, 4; v. g.—Without antecedent (cf. I. B. supra): quoties necesse est fallere aut falli a suis, by one ' s friends, Sen. Phoen. 493.—(δ).Sing.: sŭa, suae. f., a sweetheart, mistress (rare): illam suam suas res sibi habere jussit. Cic. Phil. 2, 28. 69:2. a.cedo quid hic faciet sua?
Ter. Heaut. 2, 3, 92.—Sing.(α).Lit.:(β).nec suom adimerem alteri,
his property, his own, Plaut. Trin. 2, 2, 38 (34):nunc si ille salvos revenit, reddam suom sibi (v. D. 3. a. infra),
id. ib. 1, 2, 119:illum studeo quam facillime ad suum pervenire,
Cic. Fam. 13, 26, 4:populi Romani hanc esse consuetudinem ut socios sui nihil deperdere velit,
Caes. B. G. 1, 43; cf. Cic. Rab. Post. 11, 3, I. A. 11. supra:nec donare illi de suo dicimur,
Sen. Ben. 7, 4, 2; so esp. with quisque; v. infra — Hence, de suo = per se, or sua sponte;(stellae) quae per igneos tractus labentia inde splendorem trahant caloremque, non de suo clara,
Sen. Q. N. 7, 1, 6. —Trop.:(γ).meum mihi placebat, illi suum (of a literary essay),
Cic. Att. 14, 20, 3: suom quemque decet, his own manners, etc., Plaut. Stich. 5, 4, 11; so, expendere oportet quid quisque habeat sui ( what peculiarities) nec velle experiri quam se aliena deceant;id enim maxime quemque decet quod est cujusque maxime suum,
Cic. Off. 1, 31, 113.—Jurid. term: aliquid pro suo possidere, to possess in the belief of one ' s legal right:b.pro suo possessio tale est, cum dominium nobis acquiri putamus. Et ea causa possidemus ex qua acquiritur, et praeterea pro suo,
Dig. 41, 10, 1;so without an antecedent, and referring to a first person: item re donata, pro donato et pro suo possideo,
ib. 41, 10, 1; v. the whole tit. ib. 42, 10 (Pro suo); cf. ib. 23, 3, 67; cf. C., infra fin.;similarly: usucapere pro suo = acquire dominion by a possession pro suo, Fragm. Vat. 111: res pro suo, quod justam causam possidendi habet, usucapit,
id. ib. 260; Dig. 41, 3, 27. —Plur.(α).One ' s property:(β).Roscius tibi omnia sua praeter animam tradidit,
Cic. Rosc. Am. 50, 146:qui etiam hostibus externis victis sua saepissime reddiderunt,
id. Agr. 1, 6, 19:tu autem vicinis tuis Massiliensibus sua reddis,
id. Att. 14, 14, 6:Remi legatos miserunt qui dicerent se suaque omnia in fidem atque potestatem populi Romani permittere,
Caes. B. G. 2, 3, 2; 1, 11, 2; 2, 13, 2:ipsi milites alveos informes quibus se suaque transveherent, faciebant,
their baggage, Liv. 21, 26, 9:docere eos qui sua permisere fortunae,
Sen. Q. N. 3, praef. 7; so without an antecedent, one ' s own property (cf. I. B. 2. supra):hanc ob causam maxime ut sua tenerentur res publicae constitutae sunt,
Cic. Off. 2, 21, 73;rarely = eorum res: quod vero etiam sua reddiderint (i.e. Gallis),
Liv. 39, 55, 3. —One ' s own affairs:B.aliena ut melius videant et dijudicent Quam sua,
Ter. Heaut. 3, 1, 96:cognoscunt... immobile agmen et sua quemque molientem,
Liv. 10, 20, 8:omnia ei hostium non secus quam sua nota erant,
id. 22, 41, 5:aliena cum suis perdidit,
Sen. Ben. 7, 16, 3.— Absol., referring to a noun fem.: sua (finxit) C. Cassius ( = suas persuasiones; cf.the context),
Quint. 6, 3, 90.Predicative uses: suum esse, facere, fieri, putare, etc., like a gen. poss., to be, etc., the property, or under the dominion, control, power of the antecedent.1.Of property in things.(α).Corporeal:(γ).scripsit causam dicere Prius aurum quare sit suum,
Ter. Eun. prol. 11:nihil erat cujusquam quod non hoc anno suum fore putabat (Clodius),
Cic. Mil. 32, 87:quia suum cujusque fit, eorum quae natura fuerant communia quod cuique obtigit, id quisque teneat,
id. Off. 1, 7, 21:Juba suam esse praedicans praedam,
Caes. B. C. 3, 84:gratum sibi populum facturum, si omnes res Neapolitanorum suas duxissent,
Liv. 22, 32, 8: libros esse dicimus Ciceronis;eosdem Dorus librarius suos vocat,
Sen. Ben. 7, 6, 1:cum enim istarum personarum nihil suum esse possit,
since these persons can own nothing, Gai. Inst. 2, 96; cf. Dig. 1, 7, 15 pr.—Virtually predicative:referas ad eos qui suam rem nullam habent ( = rem quae sua sit),
nothing of their own, Cic. Phil. 2, 6, 15:qui in potestate nostra est, nihil suum habere potest,
Gai. Inst. 2, 84. — ( b) Of literary works:quae convenere in Andriam ex Perinthia Fatetur transtulisse, atque usum pro suis ( = quasi sua essent),
Ter. And. prol. 14:potest autem... quae tum audiet... ingenue pro suis dicere,
his own thoughts, Quint. 12, 3, 3.—Of a country or people:(δ).suum facere = suae dicionis facere: commemorat ut (Caesar) magnam partem Italiae beneficio atque auctoritate eorum suam fecerit,
Caes. B. C. 2, 32:in quam (Asiam) jam ex parte suam fecerit,
Liv. 44, 24, 4:crudelissima ac superbissima gens sua omnia suique arbitrii facit,
id. 21, 44, 5.—Trop.:2.omnia sua putavit quae vos vestra esse velletis,
Cic. Phil. 11, 12, 27:non meminit, illum exercitum senatus populique Romani esse, non suum,
id. ib. 13, 6, 4: [p. 1826] probavit, non rempublicam suam esse, sed se reipublicae, Sen. Clem. 1, 19, 8;so of incorporeal things: hi si velint scire quam brevis eorum vita sit, cogitent ex quota parte sua sit,
how much of it is their own, id. Brev. Vit. 19, 3; so, suum facere, to appropriate:prudentis est, id quod in quoque optimum est, si possit, suum facere,
Quint. 10, 2, 26:quaeremus quomodo animus (hanc virtutem) usu suam faciat,
Sen. Clem. 1, 3, 1.—Of persons.(α).Under a master ' s or father ' s control:(β).ut lege caverent, ne quis quem civitatis mutandae causa suum faceret, neve alienaret,
make any one his slave, Liv. 41, 8, 12: quid eam tum? suamne esse ajebat, his daughter, i.e. in his power? Ter. And. 5, 4, 29:eduxit mater pro sua ( = quasi sua esset),
id. Eun. 1, 2, 76.—Reflexively = sui juris, independent, one ' s own master or mistress, not subject to another ' s control, under one ' s own control (v. sui juris, infra):(γ).ancilla, quae mea fuit hodie, sua nunc est,
Plaut. Pers. 4, 3, 3.—Of moral power over others: suus = devoted to one:(δ).hice hoc munere arbitrantur Suam Thaidem esse,
Ter. Eun. 2, 2, 38:eos hic fecit suos Paulo sumptu,
id. Ad. 5, 4, 21:sed istunc exora, ut (mulierem) suam esse adsimulet,
to be friendly to him, id. Heaut. 2, 3, 117:cum Antonio sic agens ut perspiciat, si in eo negotio nobis satisfecerit, totum me futurum suum,
Cic. Att. 14, 1 a, 2:Alpheus... utebatur populo sane suo,
devoted to him, id. Quint. 7, 29.— Poet.: vota suos habuere deos, the vows (inst. of the persons uttering them) had the gods on their side, Ov. M. 4, 373. —Of power over one's self, etc.:3.nam qui sciet ubi quidque positum sit, quaque eo veniat, is poterit eruere, semperque esse in disputando suus,
self-possessed, Cic. Fin. 4, 4, 10:inaestimabile bonum est suum fieri,
selfcontrol, Sen. Ep. 75, 18:(furiosus) qui suus non est,
Dig. 42, 4, 7, § 9:vix sua, vix sanae virgo Niseia compos Mentis erat,
Ov. M. 8, 35. —Suum est, as impers. predicate: = ejus est, characteristic of, peculiar to one (very rare):C.dixit antea, sed suum illud est, nihil ut affirmet,
Cic. Tusc. 1, 42, 99.Attributive usages, almost always (except in Seneca) with suus before its noun.1.The property, relations, affairs, etc., of one opposed to those of another, own.a.Opposition expressed:b.nihil de suo casu, multa de vestro querebatur,
Cic. Balb. 8, 21:sua sibi propiora pericula quam mea loquebantur,
id. Sest. 18, 40:suasque et imperatoris laudes canentes,
Liv. 45, 38, 12:damnatione collegae et sua,
id. 22, 35, 3:Senecae fratris morte pavidum et pro sua incolumitate pavidum,
Tac. A. 14, 73:velut pro Vitellio conquerentes suum dolorem proferebant,
id. H. 3, 37;opp. alienus: ut suo potius tempore mercatorem admitterent, quam celerius alieno,
at a time convenient to themselves, Varr. R. R. 3, 16, 11. —Without antecedent, opp. externus:(Platoni) duo placet esse motus, unum suum, alterum externum, esse autem divinius quod ipsum ex se sua sponte moveatur, etc.,
Cic. N. D. 2, 12, 32. —Implied:c.voluptatem suis se finibus tenere jubeamus,
within the limits assigned to it, Cic. Fin. 3, 1, 1:cum vobis immortale monumentum suis paene manibus senatus... exstruxerit,
id. Phil. 14, 12, 33:superiores (amnes) in Italia, hic (Rhodanus) trans Alpes, hospitales suas tantum, nec largiores quam intulere aquas vehentes,
Plin. 2, 103, 106, § 224: colligitur aqua ex imbribus;ex suo fonte nativa est,
Sen. Q. N. 3, 3:pennas ambo non habuere suas (non suas = alienas),
Ov. Tr. 3, 4, 24. —In particular phrases. ( a) Sua sponte and suo Marte, of one ' s own accord, by one ' s self, without the suggestion, influence, aid, etc., of others:(β).Caesar bellum contra Antonium sua sponte suscepit,
Cic. Phil. 8, 2, 5:sua sponte ad Caesarem in jus adierunt,
Caes. B. C. 1, 87.—So of things, = per se, by or of itself, for itself, for its own sake:jus et omne honestum sua sponte expetendum (cf. in the context: per se igitur jus est expetendum),
Cic. Leg. 1, 18, 48: justitium sua sponte inceptum priusquam indiceretur, by itself, i. e. without a decree, Liv. 9, 7, 8; so,sortes sua sponte attenuatas,
id. 22, 1, 11 (cf. id. 22, 38, 13; 35, 14, 4, I. A. 2., supra): rex enim ipse, sua sponte, nullis commentariis Caesaris, simul atque audivit ejus interitum suo Marte res suas recuperavit, Cic. Phil. 2, 37, 95.—Suus locus, in milit. lang., one ' s own ground, position, or lines:(γ).restitit suo loco Romana acies (opp. to the advance of the enemy),
Liv. 22, 16, 2.—So figuratively:et staturas suo loco leges,
Sen. Ben. 2, 20, 2:aciem instruxit primum suis locis, pauloque a castris Pompeji longius,
Caes. B. C. 3, 84 (cf.: suo loco, 7. b. g, infra).—For suo jure v. 3. infra.—(δ).Sua Venus = one's own Venus, i. e. good luck (v. Venus): ille non est mihi par virtutibus, nec officiis;2.sed habuit suam Venerem,
Sen. Ben. 2, 28, 2. —Of private relations (opp. to public):3.ut in suis rebus, ita in re publica luxuriosus nepos,
Cic. Agr. 2, 18, 48:deinde ut communibus pro communibus utatur, privatis ut suis,
id. Off. 1, 7, 20:quod oppidum Labienus sua pecunia exaedificaverat,
Caes. B. C. 1, 15:militibus agros ex suis possessionibus pollicetur,
i. e. his private property, id. ib. 1, 17; Sen. Ben. 7, 6, 3. —Of just rights or claims:4.imperatori senatuique honos suus redditus,
due to them, Liv. 3, 10, 3:neque inpedimento fuit, quominus religionibus suus tenor suaque observatio redderetur,
Val. Max. 1, 1, 8:quibus omnibus debetur suus decor,
Quint. 11, 1, 41. —So distributively: is mensibus suis dimisit legionem,
in the month in which each soldier was entitled to his discharge, Liv. 40, 41, 8. — Esp.: suo jure (so, meo, nostro, tuo, etc., jure), by his own right:Tullus Hostilius qui suo jure in porta nomen inscripsit,
Cic. Phil. 13, 12, 26:earum rerum hic A. Licinius fructum a me repetere prope suo jure debet,
id. Arch. 1, 1; id. Marcell. 2, 6; id. Phil. 2, 25, 62; id. Balb. 8, 21:numquam illum res publica suo jure esset ulta,
by its unquestionable right, id. Mil. 33, 88. —Of that to which one is exclusively devoted:5. a.huic quaestioni suum diem dabimus,
a day for its exclusive discussion, Sen. Ep. 94, 52:homini autem suum bonum ratio est,
his exclusive good, id. ib. 76, 10:in majorem me quaestionem vocas, cui suus locus, suus dies dandus est,
id. Q. N. 2, 46, 1. —With proprius: mentio inlata apud senatum est, rem suo proprio magistratu egere,
that the business needed a particular officer exclusively for itself, Liv. 4, 8, 4:et Hannibalem suo proprio occupandum bello,
id. 27, 38, 7; cf.:dissupasset hostes, ni suo proprio eum proelio equites Volscorum exceptum tenuissent,
in which they alone fought, id. 3, 70, 4:mare habet suas venas quibus impletur,
by which it alone is fed, Sen. Q. N. 3, 14, 3. —Of persons, devoted to one, friendly, dear:b.Milone occiso (Clodius) habuisset suos consules,
after his own heart, Cic. Mil. 33, 89:collegit ipse se contra suum Clodium,
his dear Clodius, id. Pis. 12, 27 (cf.: suum facere, habere, II. B. 2. g).—Of things, favorable.(α).Of place: neque Jugurtham nisi... suo loco pugnam facere, on his own ground, i. e. chosen by him, favorable, Sall. J. 61, 1:(β).hic magna auxilia expectabant et suis locis bellum in hiemem ducere cogitabant,
Caes. B. C. 1, 61; cf.:numquam nostris locis laboravimus,
Liv. 9, 19, 15.—Of time:c.cum Perseus suo maxime tempore et alieno hostibus incipere bellum posset,
Liv. 42, 43, 3; v. 7. b, infra. —Of circumstances: sua occasio, a favorable opportunity; sometimes without antecedent:6.neque occasioni tuae desis, neque suam occasionem hosti des,
Liv. 22, 39, 21:tantum abfuit ut ex incommodo alieno sua occasio peteretur,
id. 4, 58, 2:aestuque suo Locros trajecit,
a favorable tide, id. 23, 41, 11:ignoranti quem portum petat nullus suus ventus est,
Sen. Ep. 71, 3:orba suis essent etiamnunc lintea ventis,
Ov. M. 13, 195:aut ille Ventis iturus non suis,
Hor. Epod. 9, 30. —Of persons or things, peculiar, particular:7.quae est ei (animo) natura? Propria, puto, et sua,
Cic. Tusc. 1, 29, 70:omnis enim motus animi suum quendam a natura habet vultum,
id. de Or. 3, 57, 316:geometrae et musici... more quodam loquuntur suo. Ipsae rhetorum artes verbis in docendo quasi privatis utuntur ac suis,
id. Fin. 3, 1, 4:sensus omnis habet suum finem,
its peculiar limits, Quint. 9, 4, 61: animus cum suum ambitum complevit et finibus se suis cinxit, consummatum est summum bonum, Sen. Vit. Beat. 9, 3: est etiam in nominibus ( nouns) diverso collocatis sua gratia, their peculiar elegance, Quint. 9, 3, 86:ibi non bello aperto, sed suis artibus, fraude et insidiis, est paene circumventus,
Liv. 21, 34, 1:nec Hannibalem fefellit, suis se artibus peti,
id. 22, 16, 5:adversus hostem non virtute tantum, sed suis (i. e. hostis) etiam pugnare consiliis oportebat,
Flor. 2, 6, 26:liberam Minucii temeritatem se suo modo expleturum,
Liv. 22, 28, 2:equites ovantes sui moris carmine,
id. 10, 26, 11:exsultans cum sui moris tripudiis,
id. 21, 42, 3:tripudiantes suo more,
id. 23, 26, 9.—So, suo Marte, referring to the style of fighting peculiar to the different arms:equitem suo alienoque Marte pugnare,
that the cavalry were fighting both in their own style and in that of the other arms, Liv. 3, 62, 9; cf.: suo Marte, 1, c. a, supra.—And distributively ( = suus quisque):suos autem haec operum genera ut auctores, sic etiam amatores habent,
Quint. 12, 10, 2:illa vero fatidica fulmina ex alto et ex suis venire sideribus,
Plin. 2, 43, 43, § 113; cf.:quae quidem planiora suis exemplis reddentur,
Val. Max. 3, 4 prooem.—Proper, right.a.Referring to one's ordinary or normal condition:b. (α).quod certe non fecisset, si suum numerum naves habuissent,
their regular complement, Cic. Verr. 2, 5, 51, § 133. — So poet.:flecte ratem! numerum non habet illa suum,
its full number, Ov. H. 10, 36:novus exercitus consulibus est decretus: binae legiones cum suo equitatu,
Liv. 40, 36, 6:cum suo justo equitatu,
id. 21, 17, 8:totam (disciplinam) in suum statum redegit,
Val. Max. 2, 7, 2:tranquilla mente et vultu suo,
with the ordinary expression of his face, Sen. Clem. 2, 6, 2:media pars aeris ab his (ignibus) submota, in frigore suo manet. Natura enim aeris gelida est,
id. Q. N. 2, 10, 4:cornuaque in patriis non sua vidit aquis,
not natural to her, Ov. H. 14, 90. —So, non suus, of ingrafted branches and their fruit: miraturque (arbos) novas frondis et non sua poma,
Verg. G. 2, 82. —The regular time ( = stato tempore):(β).signum quod semper tempore exoritur suo,
Plaut. Rud. prol. 4:cum et recte et suo tempore pepererit,
Ter. Hec. 4, 1, 16: aestas suo tempore incanduit...;tam solstitium quam aequinoctium suos dies retulit,
Sen. Q. N. 3, 16, 3:omnes venti vicibus suis spirant majore ex parte,
Plin. 2, 47, 48, § 128. —The right or proper time:(γ).salictum suo tempore caedito,
Cato, R. R. 33:cessit e vita suo magis quam suorum civium tempore,
the right time for himself, Cic. Brut. 1, 4; so,exstingui homini suo tempore optabile est,
id. Sen. 23, 85:Scandilius dicit se suo tempore rediturum,
id. Verr. 2, 3, 60, § 139:si Ardeates sua tempora exspectare velint,
Liv. 4, 7, 6:Chrysippus dicit, illum... opperiri debere suum tempus, ad quod velut dato signo prosiliat,
Sen. Ben. 2, 25, 3:quam multi exercitus tempore suo victorem hostem pepulerunt!
Liv. 44, 39, 4. — Without antecedent: sed suo tempore totius sceleris hujus fons aperietur. Cic. Phil. 14, 6, 15; cf.:de ordine laudis, etc., praecipiemus suo tempore,
Quint. 2, 4, 21. —Suo loco = at the proper place:(δ).quae erant prudentiae propria suo loco dicta sunt,
Cic. Off. 1, 40, 143:quod reddetur suo loco,
Quint. 11, 1, 16:ut suo loco dicetur,
Plin. 2, 90, 102, § 221:inscripta quae suis locis reddam,
id. 1, prooem. § 27; Sen. Ben. 2, 20, 2; cf. 1, c. b; 4. supra. —Suited, appropriate, adapted to one:8.in eodem fundo suum quidquid conseri oportet,
Cato, R. R. 7:siquidem hanc vendidero pretio suo,
at a suitable price, Plaut. Pers. 4, 4, 30:in partes suas digerenda causa,
Quint. 11, 1, 6:confundetur quidquid in suas partes natura digessit,
Sen. Q. N. 3, 29, 8. — Poet.: haec ego dumque queror, lacrimae sua verba sequuntur, Deque meis oculis in tua membra cadunt, appropriate, i. e. tristia, Ov. H. 14, 67.—Without antecedent: suum quidquid genus talearum serito, any fit kind, i. e. suited to the ground, Cato, R. R. 48. —Own, with the notion of independence of, or dependence on others (cf. B. 2. g d).a.Of political independence: pacem condicionibus his fecerunt ut Capuae suae leges, sui magistratus essent, her own laws, i. e. not subject to Carthage, Liv. 23, 7, 2: liberos [p. 1827] eos ac suis legibus victuros, id. 25, 23, 4. —b.Esp. in the phrases suae potestatis or in sua potestate esse, suo jure uti, sui juris esse: Puteolos, qui nunc in sua potestate sunt, suo jure, libertate aequa utuntur, totos occupabunt,
Cic. Agr. 2, 31, 86:Rhegini potestatis suae ad ultimum remanserunt,
retained their self-government, Liv. 23, 30, 9:urbem ne quam formulae sui juris facerent,
id. 38, 9, 10. —Of paternal authority.(α).Free from the power of the paterfamilias; in the phrases sui juris esse, suae potestatis esse, to be independent:(β).quaedam personae sui juris sunt, quaedam alieno juri sunt subjectae, Gai,
Inst. 1, 48:sui juris sunt familiarum suarum principes, id est pater familiae, itemque mater familiae,
Ulp. Fragm. 4, 1:liberi parentum potestate liberantur emancipatione. Sed filius quidem ter manumissus sui juris fit, ceteri autem liberi una manumissione sui juris fiunt,
id. ib. 10, 1:morte patris filius et filia sui juris fiunt,
id. ib. 10, 2:patres familiarum sunt qui sunt suae potestatis,
Dig. 1, 6, 4:si modo defunctus testator suae potestatis mortis tempore fuerit,
Gai. Inst. 2, 147. —With indef. reference: si sui juris sumus,
Dig. 46, 2, 20; cf.:pro suo possideo, 2. a. supra.—Attributively: sui juris arrogatio feminae,
Cod. Just. 8, 47, 8:homo sui juris,
ib. 10, § 5.— Trop.:sapiens numquam semiliber erit: integrae semper libertatis et sui juris,
Sen. Brev. Vit. 5, 3:non illarum coitu fieri cometen, sed proprium et sui juris esse,
id. Q. N. 7, 12, 2: nullique sunt tam feri et sui juris adfectus, ut non disciplina perdomentur, id. Ira, 2, 12, 3. —Subject to paternal authority, in the phrases suus heres, sui liberi; suus heres, an heir who had been in the paternal power of the deceased:D.CVI SVVS HERES NON SIT, XII. Tab. fr. 5, 4.—In the jurists without antecedent: sui et necessarii heredes sunt velut filius filiave, nepos neptisve ex filia, deinceps ceteri qui modo in potestate morientis fuerunt,
Gai. Inst. 2, 156:(emancipati liberi) non sunt sui heredes,
ib. 2, 135:alia facta est juris interpretatio inter suos heredes,
ib. 3, 15:datur patrono adversus suos heredes bonorum possessio (where patrono is not the antecedent of suos),
ib. 3, 41:sui heredes vel instituendi sunt vel exheredandi,
Ulp. Fragm. 22, 14:accrescunt suis quidem heredibus in partem virilem, extraneis autem in partem dimidiam,
id. ib. 22, 17. —Sui liberi, children in paternal power: de suis et legitimis liberis,
Cod. Just. 6, 55 inscr.In particular connections.1.With ipse, his own, etc. (cf. Zumpt, Gram. § 696).a.Ipse agreeing with the antecedent of suus, the antecedent being,(α).A subjectnom.:(β).(ingenium ejus) valet ipsum suis viribus,
by its own strength, Cic. Cael. 19, 45:legio Martia non ipsa suis decretis hostem judicavit Antonium?
by its own resolutions, id. Phil. 4, 2, 5:ruit ipse suis cladibus,
id. ib. 14, 3, 8:si ex scriptis cognosci ipsi suis potuissent,
id. de Or. 2, 2, 8:qui se ipse sua gravitate et castimonia defenderet,
id. Cael. 5, 11:quod ipse suae civitatis imperium obtenturus esset,
Caes. B. G. 1, 3:suamet ipsae fraude omnes interierunt,
Liv. 8, 18, 9; 39, 49, 3:ut saeviret ipse in suum sanguinem effecerunt,
id. 40, 5, 1:respicerent suum ipsi exercitum,
id. 42, 52, 10; 21, 31, 12; 22, 38, 3; 6, 19, 6.—A subject-acc.:(γ).sunt qui dicant eam sua ipsam peremptam mercede,
Liv. 1, 11, 9:(tribuniciam potestatem) suis ipsam viribus dissolvi,
id. 2, 44, 2.—An object in dat. or acc.:b.sic ut ipsis consistendi in suis munitionibus locus non esset,
Caes. B. C. 2, 6:tribuni (hostem) intra suamet ipsum moenia compulere,
Liv. 6, 36, 4:alios sua ipsos invidia opportunos interemit,
id. 1, 54, 8; 22, 14, 13.—Suus as adjunct of subject (rare):aliquando sua praesidia in ipsos consurrexerunt,
their own garrisons revolted against them, Sen. Clem. 1, 26, 1.—With gen. of ipse, strengthening the possessive notion (cf. 4.;c.post-Aug. and very rare, but freq. in modern Lat.): aves (foetus suos) libero caelo suaeque ipsorum fiduciae permittunt,
Quint. 2, 6, 7 (but tuus ipsius occurs in Cic.:tuo ipsius studio,
Cic. Mur. 4, 9:tuam ipsius amicitiam,
id. Verr. 2, 3, 4, § 7).—Both suus and ipse agreeing with the governing noun (very rare; not in Cic. or Caes.): quae tamen in ipso cursu suo dissipata est (= ipsa in cursu suo), in its very course, Sen. Q. N. 1, 1, 3 dub.:2.suamet ipsa scelera,
Sall. C. 23, 2 (Dietsch ex conj. ipse):suismet ipsis corporibus,
Liv. 2, 19, 5 MSS. (Weissenb. ex conj. ipsi):a suismet ipsis praesidiis,
id. 8, 25, 6 MSS. (Weissenb. ipsi).—With quisque, distributively, each ( every one)... his own; in prose quisque is generally preceded by suus.a.Quisque and suus in different cases.(α).Quisque as subjectnom.:(β).sentit enim vim quisque suam quoad possit abuti,
Lucr. 5, 1033:suo quisque loco cubet,
Cato, R. R. 5:suum quisque noscat ingenium,
Cic. Off. 1, 31, 114:ad suam quisque (me disciplinam) rapiet,
id. Ac. 2, 36, 114:quod suos quisque servos in tali re facere voluisset,
id. Mil. 10, 29:cum suo quisque auxilio uteretur,
Caes. B. C. 1, 51:celeriter ad suos quisque ordines redit,
id. ib. 3, 37.—In apposition with plur. subj. (freq. in Liv.):nunc alii sensus quo pacto quisque suam rem Sentiat,
Lucr. 4, 522:ut omnes cives Romani in suis quisque centuriis prima luce adessent,
that all the Roman citizens should be present, each in his own centuria, Liv. 1, 44, 1:hinc senatus, hinc plebs, suum quisque intuentes ducem constiterant,
id. 6, 15, 3:ut (trigemini) pro sua quisque patria dimicent,
id. 1, 24, 2:stabant compositi suis quisque ordinibus,
id. 44, 38, 11:(consules) in suas quisque provincias proficiscuntur,
id. 25, 12, 2; 25, 26, 13:in suo quaeque (stella) motu naturam suam exercent,
Plin. 2, 39, 39, § 106.—With abl. absol.:omnes, velut dis auctoribus in spem suam quisque acceptis, proelium una voce poscunt,
Liv. 21, 45, 9 Weissenb. ad loc.:relictis suis quisque stationibus... concurrerunt,
id. 32, 24, 4; 4, 44, 10; 39, 49, 3; 2, 38, 6.—With acc. of quisque as subj.:(γ).fabrum esse suae quemque fortunae, App. Claud. ap. Ps.-Sall. Ep. ad Caes. Rep. c. l.: sui quemque juris et retinendi et dimittendi esse dominum,
Cic. Balb. 13, 31:recipere se in domos suas quemque jussit,
Liv. 25, 10, 9; and (ungrammatically) nom., as apposition to a subj.-acc.:se non modo suam quisque patriam, sed totam Siciliam relicturos,
id. 26, 29, 3 MSS. (Weissenb. ex conj. quosque).—As adjunct of the subject-nom., with a case of quisque as object, attribut. gen., etc.:(δ).sua cujusque animantis natura est,
Cic. Fin. 5, 9, 25:sua quemque fraus, suum facinus, suum scelus, etc., de sanitate ac mente deturbat,
id. Pis. 20, 46:sua quemque fraus et suus terror maxime vexat,
id. Rosc. Am. 24, 67:suum cuique incommodum ferendum est,
id. Off. 3, 6, 30:ut solidum suum cuique solvatur,
id. Rab. Post. 17, 46:ne suus cuique domi hostis esset,
Liv. 3, 16, 3:ut sua cuique respublica in manu esset,
id. 26, 8, 11:animus suus cuique ordinem pugnandi dabat,
id. 22, 5, 8:tentorium suum cuique militi domus ac penates sunt,
id. 44, 39, 5:suus cuique (stellae) color est,
Plin. 2, 18, 16, § 79:trahit sua quemque voluptas,
Verg. E. 2, 65:stat sua cuique dies,
id. A. 10, 467.—As predicate-nom. (v. II. B.):(ε).opinionem, quae sua cuique conjectanti esse potest,
Liv. 6, 12, 3.—As adjunct of subj.-acc.:(ζ).suum cuique honorem et gradum redditum gaudeo,
Cic. Rosc. Am. 47, 136:scientiam autem suam cujusque artis esse,
id. Fin. 5, 9, 26.—As adjunct of an object, with a case of quisque as object or attribut. gen.: suam cuique sponsam, mihi meam: suum cuique amorem, mihi meum, Atil. Fragm. inc. 1: suom cuique per me uti atque frui licet, Cato ap. Gell. 13, 24 (23), 1:b.ut suo quemque appellem nomine,
Plaut. Ps. 1, 2, 52:placet Stoicis suo quamque rem nomine appellare,
Cic. Fam. 9, 22, 1:ad suam cujusque naturam consilium est omne revocandum,
id. Off. 1, 33, 119:justitia quae suum cuique distribuit,
id. N. D. 3, 15, 38:in tribuendo suum cuique,
id. Off. 1, 5, 14:Turnus sui cuique periculi recens erat documentum,
Liv. 1, 52, 4:in trimatu suo cuique dimidiam esse mensuram futurae certum esse,
Plin. 7, 15, 16, § 73:certa cuique rerum suarum possessio,
Vell. 2, 89, 4; cf.: qua re suum unicuique studium suaque omnibus delectatio relinquatur, Ps.-Cic. Cons. 26, 93.—With quemque in apposition with acc. plur.:Camillus vidit intentos opifices suo quemque operi,
Liv. 6, 25, 9; so cujusque in appos. with gen. plur.: trium clarissimorum suae cujusque gentis virorum mors, id. 39, 52, 7; and cuique with dat. plur.: sui cuique mores fingunt fortunam hominibus, Poet. ap. Nep. Att. 11, 6 (where Lachm. ad Lucr. 2, 372, reads quique, ex conj.; cf. b. b, infra).—Attraction of suus and quisque as adjuncts of nouns.(α).Attraction of suus:(β).ut nemo sit nostrum quin in sensibus sui cujusque generis judicium requirat acrius (= suum cujusque generis judicium),
Cic. Ac. 2, 7, 19:quas tamen inter omnes (voces) est suo quoque in genere (vox) mediocris ( = inter omnes voces est mediocris vox, sua quoque in genere),
id. de Or. 3, 57, 216:eo concilia suae cujusque regionis indici jussit (= sua cujusque regionis concilia),
Liv. 45, 29, 10:equites suae cuique parti post principia collocat (= equites suos cuique parti),
id. 3, 22, 6:cum motibus armorum et corporum suae cuique genti assuetis,
id. 25, 17, 5:legiones deducebantur cum tribunis et centurionibus et sui cujusque ordinis militibus (= suis cujusque),
Tac. A. 14, 27:quae sui cujusque sunt ingenii,
Quint. 7, 10, 10 Halm (al. sua):sui cujusque ingenii poma vel semina gerunt (= sua cujusque),
Col. 3, 1;and by a double attraction: has (cohortes) subsidiariae ternae et aliae totidem suae cujusque legionis subsequebantur (= has cohortes... totidem cujusque legionis, suam quaeque legionem, subsequebantur),
Caes. B. C. 1, 83. —Attraction of quisque:c.tanta ibi copia venustatum in suo quique loco sita,
Plaut. Poen. 5, 4, 6 (al. quaeque):quodvis frumentum non tamen omne Quique suo genere inter se simile esse videbis,
Lucr. 2, 372 Lachm. and Munro ad loc.:cum verba debeant sui cujusque generis copulari,
Varr. L. L. 10, 48:in sensibus sui cujusque generis judicium,
Cic. Ac. 2, 7, 19:haec igitur proclivitas ad suum quodque genus aegrotatio dicatur,
id. Tusc. 4, 12, 28:separatim greges sui cujusque generis nocte remeabant (= greges sui quisque generis),
Liv. 24, 3, 5:ut sui cujusque mensis acciperet (frumentum),
Suet. Aug. 40;and quisque both attracted and in its own case: quia cujusque partis naturae et in corpore et in animo sua quaeque vis sit (where either cujusque or quaeque is redundant),
Cic. Fin. 5, 17, 46; v. Madv. ad loc.; Cato, R. R. 23 fin.;so esp. in the phrases suo quoque tempore, anno, die, loco, etc.: pecunia, quae in stipendium Romanis suo quoque anno penderetur, deerat (= suo quaeque anno),
each instalment in the year when due, Liv. 33, 46, 9 Weissenb. ad loc.:suo quoque loco,
Varr. R. R. 1, 7, 2; 1, 22, 6:opera quae suis quibusque temporibus anni vilicum exsequi oporteret,
Col. 11, 3:suo quoque tempore,
Vitr. 2, 9, 4:nisi sua quaque die usurae exsolverentur (= sua quaeque die),
Dig. 22, 1, 12 init.; 13, 7, 8, § 3:ut opera rustica suo quoque tempore faciat,
ib. 19, 2, 25, § 3 (al. quaeque)—In the order quisque... suus.(α).In relative clauses, comparative clauses with ut, and interrogative clauses introduced by quid, etc., where quisque immediately follows the relative, etc.:(β).ut quisque suom volt esse, ita est,
Ter. Ad. 3, 3, 45; cf.with sibi,
Cic. Leg. 1, 18, 49; id. Lael. 9, 30:expendere oportere quid quisque habeat sui... nec velle experiri quam se aliena deceant. Id enim maxime quemque decet quod est cujusque maxime suum,
id. Off. 1, 31, 113:neque solum quid in senatu quisque civitatis suae dicerent ignorabant, sed, etc.,
Liv. 32, 19, 9:gratius id fore laetiusque quod quisque sua manu ex hoste captum rettulerit,
id. 5, 20, 8; 6, 25, 10; cf.:in quibus cum multa sint quae sua quisque dicere velit, nihil est quod quisque suum possit dicere,
Sen. Vit. Beat. 23, 1.—If the emphasis is not on suus, but (for quisque, when emphatic, unusquisque is used) on some other word:(γ).in civitates quemque suas... dimisit,
Liv. 21, 48, 2:in patriam quisque suam remissus est,
Just. 33, 2, 8:in vestigio quemque suo vidit,
Liv. 28, 22, 15; cf.:hospitibus quisque suis scribebant,
id. 33, 45, 6:pro facultatibus quisque suis,
id. 42, 53, 3; cf.:respiciendae sunt cuique facultates suae,
Sen. Ben. 2, 15, 3:praecipitat quisque vitam suam et futuri desiderio laborat,
id. Brev. Vit. 7, 5; id. Ben. 7, 5, 1:tunc praeceps quisque se proripit et penates suos deserit,
id. Q. N. 6, 1, 5; 5, 18, 8:summum quisque causae suae judicem facit,
Plin. 1, prooem. § 10: aestimatione nocturnae [p. 1828] quietis, dimidio quisque spatio vitae suae vivit, id. 7, 50, 51, § 167.—Poets adopt the order quisque suus when the metre requires it, Verg. A. 6, 743:(δ).oscula quisque suae matri tulerunt,
Ov. F. 2, 715. —When suus and quisque belong to different clauses:d.atque earum quaeque, suum tenens munus... manet in lege naturae,
Cic. Tusc. 5, 13, 38. —Suus uterque, or uterque suus, distributively of two subjects:3.suas uterque legiones reducit in castra,
Caes. B. C. 1, 40; 2, 28:ideo quod uterque suam legem confirmare debebit,
Cic. Inv. 2, 49, 142:cum sui utrosque adhortarentur,
Liv. 1, 25, 1:ad utrumque ducem sui redierunt,
id. 21, 29, 5:utraque (lex) sua via it,
Sen. Ben. 6, 6, 1; cf.uterque, in apposit.: nec ipsi tam inter se acriter contenderunt, quam studia excitaverant uterque sui corporis hominum,
Liv. 26, 48, 6.—With sibi.(α).Sibi with pronom. force (cf. sui, IV. C. fin.):(β).reddam suum sibi,
Plaut. Trin. 1, 2, 119 ( = ei; but referred to b, infra, by Brix ad loc.); cf.:suam rem sibi salvam sistam,
id. Poen. 5, 2, 123:idem lege sibi sua curationem petet,
for himself, Cic. Agr. 2, 9, 22 (cf. id. Phil. 2, 37, 96;I. B. 2. b. supra): ut vindicare sibi suum fulgorem possint,
Sen. Q. N. 1, 1, 11; cf.the formula of divorce: tuas res tibi habeto,
Dig. 24, 2, 2.—Hence, illam suam suas res sibi habere jussit, Cic. Phil. 2, 28, 69.—With sibi redundant, to strengthen suus (anteand post-class. and colloq.):4.quo pacto serviat suo sibi patri,
Plaut. Capt. prol. 5:eum necabam ilico per cerebrum pinna sua sibi, quasi turturem,
id. Poen. 2, 40; v. sui, IV. C. and the passages there cited.—With gen. agreeing with the subject of suus:5.quas cum solus pertulisset ut sua unius in his gratia esset,
that the credit of it should belong to him alone, Liv. 2, 8, 3:qui de sua unius sententia omnia gerat,
id. 44, 22, 11; cf.:unam Aegyptus in hoc spem habet suam,
Sen. Q. N. 4, 2, 2.—For suus ipsius, etc., v. D. 1. b. supra.—With demonstr., rel., or indef. pronn. and adjj., of his, hers, etc.:6.postulat ut ad hanc suam praedam adjutores vos profiteamini,
to this booty of his, Cic. Rosc. Am. 2, 6:Sestius cum illo exercitu suo,
id. Sest. 5, 12:qua gravitate sua,
id. ib. 61, 129:suam rem publicam illam defenderunt,
that republic of theirs, id. ib. 67, 141:in istum civem suum,
against this citizen of theirs, id. Balb. 18, 41:cum illo suo pari,
id. Pis. 8, 18:te nulla sua calamitate civitas satiare potest?
id. Phil. 8, 6, 19:dubitatis igitur, quin vos M. Laterensis ad suam spem aliquam delegerit,
for some hope of his, id. Planc. 16, 39:non tam sua ulla spe quam militum impetu tractus,
by any hope of his, Liv. 25, 21, 5:nullo suo merito,
from no fault of theirs, id. 26, 29, 4:ipse arcano cum paucis familiaribus suis colloquitur,
with a few of his friends, Caes. B. C. 1, 19.—With descriptive adjj.(α).Standing before the adj. and noun (so most freq.):(β).suorum improbissimorum sermonum domicilium,
Cic. Pis. 31, 76:causam sui dementissimi consilii,
id. Phil. 2, 22, 53:suam insatiabilem crudelitatem,
id. ib. 11, 3, 8:suis amplissimis fortunis,
id. ib. 13, 8, 16:suum pristinum morem,
id. Pis. 12, 27:suis lenissimis postulatis,
Caes. B. C. 1, 5: simili ratione Pompeius in suis veteribus castris consedit (suis emphatic; cf. b, infra), id. ib. 3, 76.—Between the adj. and noun (less emphatic):(γ).pro eximiis suis beneficiis,
Cic. Prov. Cons. 4, 7:propter summam suam humanitatem,
id. Fam. 15, 14, 1:ex praeteritis suis officiis,
Caes. B. C. 3, 60:Caesar in veteribus suis castris consedit,
id. ib. 3, 76.—After adj. and noun:7.veterem amicum suum excepit,
Cic. Rab. Post. 16, 43:in illo ardenti tribunatu suo,
id. Sest. 54, 116.—Objectively for the pers. pron. (rare):8.neque cuiquam mortalium injuriae suae parvae videntur ( = sibi illatae),
Sall. C. 51, 11; so,neglectam ab Scipione et nimis leviter latam suam injuriam ratus,
Liv. 29, 9, 9:ipsae enim leges te a cognitione sua judicio publico reppulerunt ( = a se cognoscendo),
Cic. Balb. 14, 32:suam invidiam tali morte quaesitam ( = quaesitum esse ab eo ut homines se inviderent),
Tac. A. 3, 16; so,nulla sua invidia,
Cic. Mil. 15, 40.—Abl. fem. sua, with refert or interest, for gen. of the pers. pron.: neminem esse qui quomodo se habeat nihil sua censeat interesse, Cic. Fin. 5, 10, 30:9.si scit sua nihil interesse utrum anima per os, an per jugulum exeat,
Sen. Ep. 76, 33; v. intersum, III.—Strengthened by the suffix - pte or -met.(α).By - pte (not used with ipse) affixed to the forms sua, suo, and (ante-class.) suum:(β).quom illa osculata esset suumpte amicum,
Plaut. Mil. 2, 4, 38:ut terrena suopte nutu et suo pondere in terram ferantur,
Cic. Tusc. 1, 17, 40:ferri suopte pondere,
id. N. D. 1, 25, 69:suapte natura,
id. Fat. 18, 42:suapte vi et natura,
id. ib. 19, 43; id. Fin. 1, 16, 54; 5, 22, 61:suopte ingenio,
Liv. 25, 18; so id. 1, 25, 1; 1, 18, 4:suapte manu,
Cic. Or. 3, 3, 10:locus suapte natura infestus,
Liv. 44, 6, 9; so,suapte natura,
id. 4, 22, 4:flumina suapte natura vasta,
Sen. Q. N. 3, 27, 8; so id. Ben. 4, 17, 2:sponte suapte,
Varr. L. L. 6, 7, § 70.—With - met, almost always followed by ipse (in all forms of suus except suus, suum, suae, and suorum):suomet ipsi more,
Sall. J. 31, 6:suomet ipsi instrumento,
Liv. 22, 14, 13:suomet ipsi metu,
Tac. H. 3, 16 fin.:suamet ipsum pecunia,
Sall. J. 8, 2:suamet ipsae fraude,
Liv. 8, 18, 9:intra suamet ipsum moenia,
id. 6, 36, 4:suismet ipsi praesidiis,
id. 8, 25, 6:suismet ipsis corporibus,
id. 2, 19, 5:suosmet ipsi cives,
id. 2, 9, 5:suasmet ipse spes,
Tac. A. 3, 66 fin. —Without ipse:populum suimet sanguinis mercede,
Sall. H. Fragm. 1, 41, 25 Dietsch:magna pars suismet aut proxumorum telis obtruncabantur,
id. ib. 2, 52 ib. -
17 suus
sŭus, a, um (old form sos, sa, sum; dat. plur. sis, Enn. ap. Fest. p. 301 Mull.; acc. sas. id. ib. p. 325 ib.; cf. Paul. ex Fest. p. 47; Schol. Pers. 1, 108; sing. sam for suam, Fest. p. 47 Mull.;I.so for suo, C. I. L. 5, 2007. In ante-class. verse su- with the following vowel freq. forms one syllable,
Plaut. Merc. 1, 1, 48; id. Ps. 1, 3, 5; Ter. And. 1, 1, 68; Lucr. 1, 1022; v. Neue, Formenl. 2, 189 sqq.), pron. poss., 3 d pers. [root SVA-; Sanscr. sva, own; cf. sui; Gr. seWo-, whence sphe, etc., and he; cf. heos], of or belonging to himself, herself, etc.; his own, her own, etc.; his, her, its, their; one ' s; hers, theirs.Ordinary possessive use his, etc. (cf. the similar use of the pers. pron. sui, q. v.).A.With antecedent in the same sentence.1.The antecedent a subject-nominative, expressed or understood.(α).His:(β).Caesar copias suas divisit,
Caes. B. C. 3, 97:ille in sua sententia perseverat,
id. ib. 1, 72:tantam habebat suarum rerum fiduciam,
id. ib. 2, 37:cum sceleris sui socios Romae reliquisset,
Cic. Cat. 3, 1, 3:cur ego non ignoscam si anteposuit suam salutem meae?
id. Pis. 32, 79; id. Phil. 2, 18, 45; id. Mil. 10, 27; id. Fam. 15, 14, 1:Hanno praefecturam ejus (i.e. Muttinis) filio suo (Hannonis) dedit,
Liv. 26, 40, 7:imperat princeps civibus suis,
Sen. Clem. 1, 16, 2:nemo rem suam emit,
id. Ben. 7, 4, 8.—Her:(γ).mea Glycerium suos parentes repperit,
Ter. And. 5, 6, 5:utinam haec ignoraret suum patrem,
id. Phorm. 5, 6, 34:si nunc facere volt era officium suom,
Plaut. Cas. 2, 8, 72:ne eadem mulier cum suo conjuge honestissimum adulescentem oppressisse videatur,
Cic. Cael. 32, 78:si omnibus suis copiis excellentem virum res publica armasset,
id. Phil. 13, 16, 32.—Its:(δ).omne animal, simul et ortum est, et se ipsum et omnes partes suas diligit,
Cic. Fin. 2, 11, 33:cum mea domus ardore suo deflagrationem Italiae toti minaretur,
id. Planc. 40, 95.—Their: (legiones) si consulem suum reliquerunt, vituperandae sunt Cic. Phil. 5, 2, 4:2.mittent aliquem de suo numero,
id. ib. 11, 10, 25:rationem illi sententiae suae non fere reddebant,
id. Tusc. 1, 17, 38:qui agellos suos redimere a piratis solebant,
id. Verr. 2, 3, 37, § 85:edicunt ut ad suum vestitum senatores redirent,
id. Sest. 14, 32:suis finibus eos prohibent,
Caes. B. G. 1, 1: Allobrogibus sese persuasuros existimabant ut per suos (Allobrogum) fines eos (Helvetios) ire paterentur, id. id. 1, 6;and distributively: ac naves onerariae LXIII. in portu expugnatae, quaedam cum suis oneribus, frumento, armis, aere, etc.,
some with their several cargoes, Liv. 26, 47, 9.—With a subject-clause as antecedent:3.id sua sponte apparebat tuta celeribus consiliis praepositurum,
was selfevident, Liv. 22, 38, 13:ad id quod sua sponte satis collectum animorum erat, indignitate etiam Romani accendebantur,
id. 3, 62, 1:secutum tamen sua sponte est ut vilior ob ea regi Hannibal et suspectior fieret,
id. 35, 14, 4. —With subject-acc. as antecedent:4.hanc dicam Athenis advenisse cum aliquo amatore suo, Plant. Mil. 2, 2, 86: doceo gratissimum esse in sua tribu Plancium,
Cic. Planc. 19, 47:cupio eum suae causae confidere,
id. Sest. 64, 135:suspicari debuit (Milo), eum (Clodium) ad villam suam (Clodii) deversurum,
id. Mil. 19, 51: Medeam praedicant in fuga fratris sui membra dissipavisse, id. Imp. Pomp. 9, 22:(dixit) Caesarem pro sua dignitate debere et studium et iracundiam suam reipublicae dimittere,
Caes. B. C. 1, 8.—With object-acc. as antecedent.(α).Suus being an adjunct of the subject (generally rendered in Engl. by a pass. constr.):(β).hunc pater suus de templo deduxit,
he was taken from the temple by his father, Cic. Inv. 2, 17, 52:hunc sui cives e civitate ejecerunt,
id. Sest. 68, 142:Alexandrum uxor sua... occidit,
id. Inv. 2, 49, 144:illum ulciscentur mores sui,
id. Att. 9, 12, 2:quodsi quem natura sua... forte deficiet,
id. Or. 1, 14:utrumque regem sua multitudo consalutaverat,
Liv. 1, 7, 1:quas (urbes) sua virtus ac dii juvent, magnas sibi opes facere,
id. 1, 9, 3; 1, 7, 15; 6, 33, 5:quos nec sua conscientia impulerit, nec, etc.,
id. 26, 33, 3; 25, 14, 7:consulem C. Marium servus suus interemit,
Val. Max. 6, 8, 2:quis non Vedium Pollionem pejus oderat quam servi sui?
Sen. Clem. 1, 18, 2:sera dies sit qua illum gens sua caelo adserat,
id. Cons. Poll. 12 (31), 5.—With the antecedent understood from the principal sentence:ita forma simili pueri ut mater sua internoscere (sc. eos) non posset,
Plaut. Men. prol. 19; and with suus as adjunct both of the subject and of the antecedent: jubet salvere suos vir uxorem suam, id. merc. 4, 3, 11. —With impers. verbs:(γ).sunt homines, quos libidinis infamiaeque suae neque pudeat neque taedeat,
Cic. Verr. 1, 12, 35:video fore ut inimicos tuos poeniteat intemperantiae suae,
id. Fam. 3, 10, 1:si Caesarem beneficii sui poeniteret,
id. Lig. 10, 29; so id. Agr. 2, 11, 26:jam ne nobilitatis quidem suae plebejos poenitere,
Liv. 10, 7, 8:militem jam minus virtutis poenitere suae,
id. 22, 12, 10.—As adjunct of other members of the sentence:5.ad parentes suos ducas Silenium,
Plaut. Cist. 2, 3, 86. nam is illius filiam conicit in navem clam matrem suam (i.e. filiae), id. Mil. 2, 1, 34:eosdem ad quaestoris sui aut imperatoris, aut commilitonum suorum pericula impulistis,
Cic. Phil. 13, 17, 34:totum enim ex sua patria sustulisti,
id. Verr. 2, 5, 49, § 127; id. Or. 3, 32, 126: quem (Hammonium) tibi etiam suo nomine ( on his own account) commendo... itaque peto a te ut ejus procuratorem et ipsum suo nomine diligas, id. Fam. 13, 21, 2:Caesar Fabium in sua remittit hiberna,
Caes. B. G. 5, 33; id. B. C. 3, 24:introire ad Ciceronem, et domi suae imparatum confodere,
Sall. C. 28, 1:suis flammis delete Fidenas,
i. e. the flames kindled by the Fidenates, Liv. 4, 33, 5:suo igni involvit hostes,
Tac. A. 14, 30:quid Caesarem in sua fata inmisit?
Sen. Ep. 94, 65; id. Q. N. 1, praef. 7; cf.with antecedent supplied from preceding sentence: non destiti rogare et petere (sc. Brutum) mea causa, suadere et hortari sua,
Cic. Att. 6, 2, 7.—With dat. as antecedent.(α).As adjunct of subject (cf. 4. supra):(β).suus rex reginae placet,
a queen likes her own king, Plaut. Stich. 1, 2, 76:ei nunc alia ducenda'st domum, sua cognata Lemniensis,
id. Cist. 1, 1, 101:Autronio nonne sodales, non collegae sui... defuerunt?
Cic. Sull. 2, 7:si ceteris facta sua recte prosunt,
id. Cat. 3, 12, 27:cui non magistri sui atque doctores, cui non... locus ipse... in mente versetur?
id. Planc. 33, 81:haec omnia plane... Siculis erepta sunt: primum suae leges, etc.,
id. Verr. 2, 2, 13, § 33:Romanis multitudo sua auxit animum,
Liv. 21, 50, 4:sicuti populo Romano sua fortuna labet,
id. 42, 50, 7:Lanuvinis sacra sua reddita,
id. 8, 14, 2:vilitas sua illis detrahit pretium,
Sen. Ben. 4, 29, 2:nemo est cui felicitas sua satisfaciat,
id. Ep. 115, 17:labor illi suus restitutus est,
id. Brev. Vit. 20, 3:magnitudo sua singulis constat,
id. Q. N. 1, 1, 10:tantum sapienti sua, quantum Dec omnis aetas patet,
id. Ep. 53, 11. —With antecedent supplied from principal sentence: mater quod suasit sua Adulescens mulier fecit, i.e. ei,
Ter. Hec. 4, 4, 38.—Of other words:6.regique Thebano regnum stabilivit suum,
Plaut. Am. 1, 1, 40:mittam hodie huic suo die natali malam rem magnam,
id. Ps. 1, 3, 5:ego Metello non irascor, neque ei suam vacationem eripio,
Cic. Verr. 2, 2, 68, § 164:desinant insidiari domui suae consuli,
id. Cat. 1, 13, 32:quibus ea res honori fuerit a suis civibus,
id. Mil. 35, 96: Scipio suas res Syracusanis restituit, Liv. [p. 1824] 29, 1, 17:nos non suas (leges Lacedaemoniis arbitror) ademisse, sed nostras leges dedisse,
id. 39, 37, 6:Graccho et Tuditano provinciae Lucani et Galliae cum suis exercitibus prorogatae,
id. 25, 3, 5.—With gen., abl., or object of a prep. as antecedent:7.nec illius animi aciem praestringit splendor sui nominis,
Cic. Rab. Post. 16, 43:nolite a sacris patriis Junonis Sospitae domesticum et suum consulem avellere,
id. Mur. 41, 90:quamvis tu magna mihi scripseris de Bruti adventu ad suas legiones,
id. Att. 14, 13, 12:suae legis ad scriptum ipsam quoque sententiam adjungere,
the meaning of their law to which they refer, id. Inv. 2, 49, 147:cum ambitio alterius suam primum apud eos majestatem solvisset,
Liv. 22, 42, 12:nunc causam instituendorum ludorum ab origine sua repetam,
Val. Max. 2, 4, 4:Jubam in regno suo non locorum notitia adjuvet, non popularium pro rege suo virtus,
Sen. Ep. 71, 10; id. Ben. 7, 6, 3; id. Clem. 1, 3, 4.—Esp. with cujusque as antecedent:in qua deliberatione ad suam cujusque naturam consilium est omne revocandum,
Cic. Off. 1, 33, 119 (v. II. D. 2. infra).— Abl.:operam dare ut sua lex ipso scripto videatur niti,
Cic. Inv. 2, 49, 147 (cf. supra):(Caesar reperiebat) ad Galbam propter justitiam prudentiamque suam totius belli summam deferri,
Caes. B. G. 2, 4:credere, ad suum concilium a Jove deos advocari,
Sen. Q. N. 2, 42, 1.—With predic. nom. as antecedent:8.sapientissimi artis suae professores sunt a quibus et propria studia verecunde et aliena callide administrantur,
Val. Max. 8, 12, 1.—With appositive noun.(α).With gram. subject as antecedent:(β).hoc Anaximandro, populari ac sodali suo, non persuasit,
Cic. Ac. 2, 37, 118:vidit fortissimum virum, inimicissimum suum,
id. Mil. 9, 25:(hic) fuit in Creta contubernalis Saturnini, propinqui sui,
id. Planc. 11, 27:ut non per L. Crassum, adfinem suum... causam illam defenderit,
id. Balb. 21, 49:ne cum hoc T. Broccho, avunculo, ne cum ejus filio, consobrino suo, ne nobiscum vivat,
id. Lig. 4, 11:Caesar mittit ad eum A. Clodium, suum atque illius familiarem,
Caes. B. C. 3, 57.—With object as antecedent:(γ).Dicaearchum cum Aristoxeno, aequali et condiscipulo suo, omittamus,
Cic. Tusc. 1, 18, 41:tres fratres optimos, non solum sibi ipsos, neque nobis, necessariis suis, sed etiam rei publicae condonavit,
id. Lig. 12, 36:Varroni, quem, sui generis hominem,... vulgus extrahere ad consulatum nitebatur,
Liv. 22, 34, 2.—With appositive noun as antecedent:9.si P. Scipionem, clarissimum virum, majorumque suorum simillimum res publica tenere potuisset,
Cic. Phil. 13, 14, 29:M. Fabi Ambusti, potentis viri cum inter sui corporis homines, tum ad plebem, etc.,
Liv. 6, 34, 5:C. vero Fabricii, et Q. Aemilii Papi, principum saeculi sui, domibus argentum fuisse confitear oportet,
Val. Max. 4, 4, 3.—In participial clauses.(α).The antecedent being the logical subject of the participle, and other than the principal subject:(β).credamus igitur Panaetio, a Platone suo dissentienti ( = qui dissentiebat),
Cic. Tusc. 1, 32, 79:ea Sex. Roscium, expulsum ex suis bonis, recepit domum,
id. Rosc. Am. 10, 27:diffidentemque rebus suis confirmavit,
id. Imp. Pomp. 9, 23:Dejotarum ad me venientem cum omnibus copiis suis, certiorem feci, etc.,
id. Fam. 15, 4, 7; id. Cat. 4, 9, 18: si hominis et suis et populi Romani ornamentis amplissimi ( being greatly distinguished) causam repudiassem, id. Mur. 4, 8:stupentes tribunos et suam jam vicem magis anxios quam, etc., liberavit consensus populi Romani,
Liv. 8, 35, 1; 22, 42, 8:manet in folio scripta querela suo ( = quam scripsit),
Ov. F. 5, 224; cf. in abl. absol.:et ipsis (hostibus) regressis in castra sua,
Liv. 22, 60, 9:quibus (speculis) si unum ostenderis hominem, populus adparet, unaquaque parte faciem exprimente sua,
Sen. Q. N. 1, 5, 5.—The logical subject of the participle, being also the principal subject:(γ).sic a suis legionibus condemnatus irrupit in Galliam,
Cic. Phil. 10, 10, 21:hunc agrum patres nostri, acceptum a majoribus suis ( = quem acceperant), perdiderunt,
id. Agr. 2, 31, 84:ut in suis ordinibus dispositi dispersos adorirentur,
Caes. B. C. 3, 92: Appius, odium in se aliorum suo in eos metiens odio, haud ignaro, inquit, imminet fortuna, Liv. 3, 54, 3:ipsa capit Condita in pharetra ( = quae condiderat) tela minora sua,
Ov. F. 2, 326; cf. in abl. absol.:Sopater, expositis suis difficultatibus ( = cum exposuisset, etc.): Timarchidem... perducit,
Cic. Verr. 2, 2, 28, § 69:Caesar, primum suo deinde omnium ex conspectu remotis equis, etc.,
Caes. B. G. 1, 25:Campani, audita sua pariter sociorumque clade, legatos ad Hannibalem miserunt,
Liv. 25, 15, 1:(Appius) deposito suo magistratu... domum est reductus,
id. 4, 24, 7; 3, 35, 9; 9, 10, 13; 9, 41, 9.—The antecedent being the principal subject, not the logical subject of the participle:10.M. Papirius dicitur Gallo, barbam suam (i.e. Papirii) permulcenti,... iram movisse,
Liv. 5, 41, 9: cum Gracchus, verecundia deserendi socios, implorantis fidem suam populique Romani, substitisset. id. 23, 36, 8; cf. in abl. absol.:si sine maximo dedecore, tam impeditis suis rebus, potuisset emori,
Cic. Rab. Post. 10, 29; id. Mil. 14, 38; id. Planc. 21, 51; id. Clu. 14, 42:ita (consul) proelio uno accidit Vestinorum res, haudquaquam tamen incruento milite suo (consulis),
Liv. 8, 29, 12; cf.with antecedent to be supplied: Campani, cum, robore juventutis suae acciso, nulla (sc. eis) propinqua spes esset, etc.,
id. 7, 29, 7.—In gerund. construction. ( a) With subject as antecedent:(β).mihi ipsa Roma ad complectendum conservatorem suum progredi visa est,
Cic. Pis. 22, 52.—With object, the logical subjects of the gerund as antecedent:(γ).cur iis persequendi juris sui... adimis potestatem?
Cic. Div. in Caecil. 6, 21:si senatui doloris sui de me declarandi potestas esset erepta,
id. Sest. 23, 51:nec tribunis plebis (spatium datur) sui periculi deprecandi,
Caes. B. C. 1, 5.—With antecedent dependent on the gerund:11.eamque rem illi putant a suum cuique tribuendo appellatam,
Cic. Leg. 1, 6, 19.—As adjunct of a noun dependent on a subjectinf., with its logical subject as antecedent:B. 1.magnum Miloni fuit, conficere illam pestem nulla sua invidia?
Cic. Mil. 15, 40:neque enim fuit Gabinii, remittere tantum de suo nec regis, imponere tantum plus suis,
his claim, id. Rab. Post. 11, 31:Piso, cui fructum pietatis suae neque ex me neque a populo Romano ferre licuit,
id. Sest. 31, 68:ei cujus magis intersit, vel sua, vel rei publicae causa vivere,
id. Off. 3, 23, 90:sapientis est consilium explicare suum de maximis rebus,
id. Or. 2, 81, 333; id. Mil. 15, 41.—With logical subject understood:totam Italiam suis colonis ut complere (sc. eis) liceat, permittitur,
Cic. Agr. 2, 13, 34:maximum (sc. eis) solacium erit, propinquorum eodem monumento declarari, et virtutem suorum, et populi Romani pietatem,
id. Phil. 14, 13, 35.Dependent on subject-inff.:2.ejusdem animi est, posteris suis amplitudinem nobis quam non acceperit tradere, et memoriam prope intermortuam generis sui, virtute renovare,
Cic. Mur. 7, 16:siquidem atrocius est, patriae parentem quam suum occidere,
id. Phil. 2, 13, 31:miliens perire est melius quam in sua civitate sine armorum praesidio non posse vivere,
id. ib. 2, 44, 112: quanto est honestius, alienis injuriis quam suis commoveri, one ' s own, id. Verr. 2, 3, 72, § 169:contentum suis rebus esse maximae sunt certissimaeque divitiae,
id. Par. 6, 51:ut non liceat sui commodi causa nocere alteri,
id. Off. 3, 5, 23:detrahere de altero sui commodi causa,
id. ib. 3, 5, 24:suis exemplis melius est uti,
Auct. Her. 4, 1, 2:levius est sua decreta tollere quam aliorum,
Liv. 3, 21. 5; 39, 5, 2;29, 37, 11: satius est vitae suae rationes quam frumenti publici nosse,
Sen. Brev. Vit. 18, 3:quanto satius est sua mala exstinguere quam aliena posteris tradere?
id. Q. N. 3, praef. 5:cum initia beneficiorum suorum spectare, tum etiam exitus decet,
id. Ben. 2, 14, 2; 3, 1, 5:Romani nominis gloriae, non suae, composuisse illa decuit,
Plin. 1, prooem. § 16.—With 1 st pers. plur., as indef. antecedent: cum possimus ab Ennio sumere... exemplum, videtur esse arrogantia illa relinquere, et ad sua devenire, to one ' s own = to our own, Auct. Her. 4, 1, 2.—Without a subject-inf.:C.omnia torquenda sunt ad commodum suae causae... sua diligenter narrando,
Cic. Inv. 1, 21, 30: ut in ceteris habenda ratio non sua (al. sui) solum, sed etiam aliorum, id. Off. 1, 39, 139:erat Dareo mite ac tractabile ingenium, nisi suam naturam plerumque fortuna corrumperet (suam not referring to Dareo),
Curt. 3, 2, 17 MSS. (Foss, mansuetam). — With 1 st pers. plur., as indef. antecedent (cf. 1. supra):non erit ista amicitia sed mercatura quaedam utilitatum suarum,
Cic. N. D. 1, 44, 122; cf.: pro suo possidere, II. A. 2. a. g; and Cic. Off. 2, 21, 73, II. A. 2. b. a; cf. also II. B. 1. a; II. B. 5. c.; II. B. 7. b.; II. C. 8. b. b infra.With antec. in a previous sentence. Here ejus, eorum, earum are used for his, her, their, unless the clause is oblique in regard to the antecedent, i. e. the antecedent is conceived as the author of the statement.1.In clauses dependent on a verbum sentiendi or dicendi, expressed or understood, referring to the grammatical or logical subject of the verb.a.In infinitive clauses:b.(Clodius) Caesaris potentiam suam potentiam esse dicebat,
Cic. Mil. 32, 88:(Caelius) a sua (causa) putat ejus (i.e. Ascitii) esse sejunctam,
id. Cael. 10, 24:ipsos certo scio non negare ad haec bona Chrysogonum accessisse impulsu suo (referring to ipsos),
id. Rosc. Am. 37, 107:hostes viderunt,... suorum tormentorum usum spatio propinquitatis interire,
Caes. B. C. 2, 16:docent, sui judicii rem non esse,
id. ib. 1, 13.—The reference of suus may be ambiguous, esp. if an infinitive is dependent on another:hoc Verrem dicere ajebant, te... opera sua consulem factum, i.e. Verris, though grammatically it might refer to the subj. of aiebant,
Cic. Verr. 1, 10, 29:(Ariovistus) dixit neminem secum sine sua pernicie contendisse,
Caes. B. G. 1, 36; cf. the context with, in all, eleven reflexive pronouns referring to four different antecedents (populus Romanus, Ariovistus, Caesar, nemo); cf.also: occurrebat ei, mancam praeturam suam futuram consule Milone,
Cic. Mil. 9, 25; 32, 88; Liv. 3, 42, 2.—Suus in a clause dependent on inf.:c.scio equidem, ut, qui argentum afferret atque expressam imaginem suam (i.e. militis) huc ad nos, cum eo ajebat velle mitti mulierem,
Plaut. Ps. 2, 2, 55:isti bonorum emptores arbitrantur, vos hic sedere qui excipiatis eos qui de suis (i.e. emptorum) manibus effugerint,
Cic. Rosc. Am. 52, 151:Siculi venisse tempus ajebant ut commoda sua defenderem,
id. Div. in Caecil. 1, 3:ut tunc tandem sentiret recuperanda esse quae prius sua culpa amissa forent,
Liv. 44, 8, 4. —Ambiguous: velle Pompejum se Caesari purgatum, ne ea quae reipublicae causa egerit (Pompejus) in suam (i.e. Caesaris) contumeliam vertat (where suam might be referred to Pompejus),
Caes. B. C. 1, 8.—In oblique clauses introduced by ut or ne, or clauses subordinate to such:d.Cassius constituit ut ludi absente te fierent suo nomine,
Cic. Att. 15, 11, 2:postulat ut ad hanc suam praedam tam nefariam adjutores vos profiteamini,
id. Rosc. Am. 2, 6:Nasidius eos magnopere hortatur ut rursus cum Bruti classe, additis suis (i.e. Nasidii) auxiliis confligant,
Caes. B. C. 2, 3:(regem) denuntiasse sibi ut triduo regni sui decederent finibus,
Liv. 42, 25, 12:Sabinae mulieres, hinc patres, hinc viros orantes, ne parricidio macularent partus suos (i.e. mulierum),
id. 1, 13, 2:Patron praecepit suis ut arma induerent, ad omne imperium suum parati,
Curt. 5, 11, 1.—With reflex. pron., referring to a different antecedent:ad hanc (Laidem) Demosthenes clanculum adit, et ut sibi copiam sui faceret, petit,
Gell. 1, 8, 5. —In subordinate clauses introduced by quin or quod:e.(Dejotarus) non recusat quin id suum facinus judices,
Cic. Deiot. 15, 43; so id. ib. 4, 15;16, 45: parietes hujus curiae tibi gratias agere gestiunt, quod futura sit illa auctoritas in his majorum suorum et suis sedibus,
id. Marcell. 3, 10:quidni gauderet quod iram suam nemo sentiret?
Sen. Troad. 3, 13:querenti quod uxor sua e fico se suspendisset,
Quint. 6, 3, 88;and with intentional ambiguity: cum Proculejus quereretur de filio quod is mortem suam expectaret,
id. 9, 3, 68. —In interrogative clauses:2.si, quod officii sui sit, non occurrit animo, nihil umquam omnino aget,
Cic. Ac. 2, 8, 25:ut non auderet iterum dicere quot milia fundus suus abesset ab urbe,
id. Caecin. 10, [p. 1825] 28:donec sciat unisquisque quid sui, quid alieni sit,
Liv. 6, 27, 8:rex ignarus, quae cum Hannibale legatis suis convenisset, quaeque legati ejus ad se allaturi fuissent,
id. 23, 39, 2:postquam animadvertit quantus agminis sui terror esset,
id. 43, 19, 5. —In a virtually oblique clause.a.In final clause, introduced by ut, ne, or rel., referring to the subject of the purpose:b.me a portu praemisit domum, ut haec nuntiem uxori suae,
Plaut. Am. 1, 1, 41:quasi Appius ille Caecus viam muniverit, non qua populus uteretur, sed ubi impune sui posteri latrocinarentur, i. e. Appii,
Cic. Mil. 7, 17:quae gens ad Caesarem legatos mise. rat, ut suis omnibus facultatibus uteretur,
Caes. B. C. 3, 80:inde castra movent, ne qua vis sociis suis ab Romano exercitu inferri possit,
Liv. 43, 23, 5:(Romani) Albam a fundamentis proruerunt, ne memoria originum suarum exstaret,
id. 26, 13, 16:oppidani nuntios Romam, qui certiorem de suo casu senatum facerent, misere,
id. 6, 33, 7; cf.:tanto intervallo ab hostibus consedit, ut nec adventus suus propinquitate nimia nosci posset, et, etc.,
Liv. 10, 20, 7:Datames locum delegit talem ut non multum obesse multitudo hostium suae paucitati posset,
Nep. Dat. 7, 3:quid si gubernator a diis procellas petat ut gratior ars sua periculo fiat?
Sen. Ben. 6, 25, 4. —In other dependent clauses represented as conceived by an antecedent in the principal sentence:D.Sulla, si sibi suus pudor ac dignitas non prodesset, nullum auxilium requisivit ( = negavit se defendi velle, si, etc.),
Cic. Sull. 5, 15:Paetus omnes libros quos frater suus reliquisset mihi donavit ( = dixit se donare libros quos, etc.),
id. Att. 2, 1, 12:non enim a te emit, sed, priusquam tu suum sibi venderes, ipse possedit ( = potitus est, ne, etc.),
id. Phil. 2, 37, 96:Africanus, si sua res ageretur, testimonium non diceret,
id. Rosc. Am. 36, 3:ille ipse (Pompejus) proposuit epistulam illam, in qua est Pro tuis rebus gestis amplissimis. Amplioribusne quam suis, quam Africani?
id. Att. 8, 9, 2:spiritus dabat (Manlio) quod... vinculorum suorum invidiam dictator fugisset,
Liv. 6, 18, 4:(Numa) Camenis eum lucum sacravit, quod earum ibi concilia cum conjuge sua Egeria essent,
id. 1, 21, 3:adulescens deos omnis invocare ad gratiam illi pro se referendam, quoniam sibi nequaquam satis facultatis pro suo animo atque illius erga se esset,
id. 26, 50, 4 (cf. D. 1. a. infra).In the place of ejus.1.In clauses virtually oblique, but with indicative, being conceived by the antecedent (hence suus, not ejus), but asserted as fact by the author (hence indicative, not subjunctive):2.Cicero tibi mandat ut Aristodemo idem respondeas, quod de fratre suo (Ciceronis) respondisti,
Cic. Att. 2, 7, 4:oriundi ab Sabinis, ne, quia post Tatii mortem ab sua parte non erat regnatum, imperium amitterent, sui corporis creari regem volebant,
Liv. 1, 17, 2:C. Caesar villam pulcherrimam, quia mater sua aliquando in illa custodita erat, diruit,
Sen. Ira, 3, 21, 5:Philemonem, a manu servum, qui necem suam per venenum inimicis promiserat, non gravius quam simplici morte punivit,
Suet. Caes. 74; cf.:quomodo excandescunt si quid e juba sua decisum est,
Sen. Brev. Vit. 12, 3.—To avoid ambiguity:3.petunt rationes illius (Catilinae) ut orbetur consilio res publica, ut minuatur contra suum (i.e. Catilinae) furorem imperatorum copia (instead of ejus, which might be referred to res publica),
Cic. Mur. 39, 83:equites a cornibus positos, cum jam pelleretur media peditum suorum acies, incurrisse ab lateribus ferunt,
Liv. 1, 37, 3.—Colloquially and in epistolary style suus is used emphatically instead of ejus, with the meaning own, peculiar: deinde ille actutum subferret suus servus poenas Sosia, his own slave (opp. Mercury, who personates Sosias), Plaut. Am. 3, 4, 19: mira erant in civitatibus ipsorum furta Graecorum quae magistratus sui fecerant, their own magistrates ( = ipsorum), Cic. Att. 6, 2, 5:4.in quibus (litteris Bruti) unum alienum summa sua prudentia (est), ut spectem ludos suos,
his peculiar prudence, id. ib. 15, 26, 1; so,quod quidem ille (Nero) decernebat, quorumdam dolo ad omina sui exitus vertebatur,
Tac. A. 16, 24; cf. II. A. 1. b and g; II. A. 2. a. b; II. B. 3.—Without particular emphasis (mostly ante- and post-class. and poet.):II.tum erit tempestiva cum semen suum maturum erit,
Cato, R. R. 31:vitis si macra erit, sarmenta sua concidito minute,
id. ib. 37:qui sic purgatus erit, diuturna valetudine utatur, neque ullus morbus veniet, nisi sua culpa,
id. ib. 157:Cimon in eandem invidiam incidit quam pater suus,
Nep. Cim. 3, 1:id qua ratione consecutus sit (Lysander) latet. Non enim virtute sui exercitus factum est, etc.,
id. Lys. 1, 2:ipse sub Esquiliis, ubi erat regia sua, Concidit,
Ov. F. 6, 601:quodque suus conjux riguo collegerat horto, Truncat olus foliis,
id. M. 8, 646; so id. ib. 15, 819.In partic.A.As substt.1.sui, suorum, m., his, their (etc.) friends, soldiers, fellow-beings, equals, adherents, followers, partisans, posterity, slaves, family, etc., of persons in any near connection with the antecedent.(α).(Corresp. to the regular usage, I. A. B. C.) Cupio abducere ut reddam (i.e. eam) suis, to her family, friends, Ter. Eun. 1, 2, 77; cf. id. ib. 1, 2, 66:(β).cum animus societatem caritatis coierit cum suis, omnesque natura conjunctos suos duxerit,
fellow-beings, Cic. Leg. 1, 23, 60:mulier ingeniosa praecepit suis omnia Caelio pollicerentur,
her slaves, id. Cael. 25, 62:quo facilius et nostras domos obire, et ipse a suis coli possit,
his friends, id. ib. 7, 18:qua gratiam beneficii vestri cum suorum laude conjungant,
their family, id. Agr. 2, 1, 1:vellem hanc contemptionem pecuniae suis reliquisset,
to his posterity, id. Phil. 3, 6, 16:cum divisurum se urbem palam suis polliceretur,
his partisans, id. ib. 13, 9, 19:Caesar, cohortatus suos, proelium commisit,
Caes. B. G. 1, 25; so,Curio exercitum reduxit, suis omnibus praeter Fabium incolumibus,
id. B. C. 2, 35:Caesar receptui suorum timens,
id. ib. 3, 46:certior ab suis factus est, praeclusas esse portas,
id. ib. 2, 20:omnium suorum consensu, Curio bellum ducere parabat,
id. ib. 2, 37: so,Pompejus suorum omnium hortatu statuerat proelio decertare,
id. ib. 3, 86:Caesar Brundisium ad suos severius scripsit,
to his officers, id. ib. 3, 25:naviculam conscendit cum paucis suis,
a few of his followers, id. ib. 3, 104:multum cum suis consiliandi causa secreto praeter consuetudinem loqueretur,
id. ib. 1, 19:nupsit Melino, adulescenti inprimis inter suos et honesto et nobili,
his equals, associates, Cic. Clu. 5, 11:rex raptim a suis in equum impositus fugit,
his suite, Liv. 41, 4, 7:subsidio suorum proelium restituere,
comrades, id. 21, 52, 10:feras bestias... ad opem suis ferendam avertas,
their young, id. 26, 13, 12:abstulit sibi in suos potestatem,
his slaves, Sen. Ira, 3, 12, 6:Besso et Nabarzani nuntiaverant sui regem... interemptum esse,
their fellow - conspirators, Curt. 5, 12, 14. — Very rarely sing.:ut bona mens suis omnibus fuerit. Si quem libido abripuit, illorum eum, cum quibus conjuravit, non suum judicet esse,
Liv. 39, 16, 5.—Irregular use (acc. to I. D.): sui = ejus amici, etc. (freq.;(γ).the absolute use of ejus in this sense being inadmissible): quasi vero quisquam dormiat? ne sui quidem hoc velint, non modo ipse (sui = ejus amici, liberi),
Cic. Tusc. 1, 38, 92:is (annus) ejus omnem spem... morte pervertit. Fuit hoc luctuosum suis, acerbum patriae, etc.,
id. Or. 3, 2, 8:quadrigas, quia per suos ( = ipsius milites) agendae erant, in prima acie locaverat rex,
Liv. 37, 41, 8:auctoritatem Pisistrati qui inter suos ( = ejus cives) maxima erat,
id. 37, 12:quo cum multitudine adversariorum sui superarentur, ipse fuit superior, etc.,
Nep. Hann. 8, 4; v. g.—Without antecedent (cf. I. B. supra): quoties necesse est fallere aut falli a suis, by one ' s friends, Sen. Phoen. 493.—(δ).Sing.: sŭa, suae. f., a sweetheart, mistress (rare): illam suam suas res sibi habere jussit. Cic. Phil. 2, 28. 69:2. a.cedo quid hic faciet sua?
Ter. Heaut. 2, 3, 92.—Sing.(α).Lit.:(β).nec suom adimerem alteri,
his property, his own, Plaut. Trin. 2, 2, 38 (34):nunc si ille salvos revenit, reddam suom sibi (v. D. 3. a. infra),
id. ib. 1, 2, 119:illum studeo quam facillime ad suum pervenire,
Cic. Fam. 13, 26, 4:populi Romani hanc esse consuetudinem ut socios sui nihil deperdere velit,
Caes. B. G. 1, 43; cf. Cic. Rab. Post. 11, 3, I. A. 11. supra:nec donare illi de suo dicimur,
Sen. Ben. 7, 4, 2; so esp. with quisque; v. infra — Hence, de suo = per se, or sua sponte;(stellae) quae per igneos tractus labentia inde splendorem trahant caloremque, non de suo clara,
Sen. Q. N. 7, 1, 6. —Trop.:(γ).meum mihi placebat, illi suum (of a literary essay),
Cic. Att. 14, 20, 3: suom quemque decet, his own manners, etc., Plaut. Stich. 5, 4, 11; so, expendere oportet quid quisque habeat sui ( what peculiarities) nec velle experiri quam se aliena deceant;id enim maxime quemque decet quod est cujusque maxime suum,
Cic. Off. 1, 31, 113.—Jurid. term: aliquid pro suo possidere, to possess in the belief of one ' s legal right:b.pro suo possessio tale est, cum dominium nobis acquiri putamus. Et ea causa possidemus ex qua acquiritur, et praeterea pro suo,
Dig. 41, 10, 1;so without an antecedent, and referring to a first person: item re donata, pro donato et pro suo possideo,
ib. 41, 10, 1; v. the whole tit. ib. 42, 10 (Pro suo); cf. ib. 23, 3, 67; cf. C., infra fin.;similarly: usucapere pro suo = acquire dominion by a possession pro suo, Fragm. Vat. 111: res pro suo, quod justam causam possidendi habet, usucapit,
id. ib. 260; Dig. 41, 3, 27. —Plur.(α).One ' s property:(β).Roscius tibi omnia sua praeter animam tradidit,
Cic. Rosc. Am. 50, 146:qui etiam hostibus externis victis sua saepissime reddiderunt,
id. Agr. 1, 6, 19:tu autem vicinis tuis Massiliensibus sua reddis,
id. Att. 14, 14, 6:Remi legatos miserunt qui dicerent se suaque omnia in fidem atque potestatem populi Romani permittere,
Caes. B. G. 2, 3, 2; 1, 11, 2; 2, 13, 2:ipsi milites alveos informes quibus se suaque transveherent, faciebant,
their baggage, Liv. 21, 26, 9:docere eos qui sua permisere fortunae,
Sen. Q. N. 3, praef. 7; so without an antecedent, one ' s own property (cf. I. B. 2. supra):hanc ob causam maxime ut sua tenerentur res publicae constitutae sunt,
Cic. Off. 2, 21, 73;rarely = eorum res: quod vero etiam sua reddiderint (i.e. Gallis),
Liv. 39, 55, 3. —One ' s own affairs:B.aliena ut melius videant et dijudicent Quam sua,
Ter. Heaut. 3, 1, 96:cognoscunt... immobile agmen et sua quemque molientem,
Liv. 10, 20, 8:omnia ei hostium non secus quam sua nota erant,
id. 22, 41, 5:aliena cum suis perdidit,
Sen. Ben. 7, 16, 3.— Absol., referring to a noun fem.: sua (finxit) C. Cassius ( = suas persuasiones; cf.the context),
Quint. 6, 3, 90.Predicative uses: suum esse, facere, fieri, putare, etc., like a gen. poss., to be, etc., the property, or under the dominion, control, power of the antecedent.1.Of property in things.(α).Corporeal:(γ).scripsit causam dicere Prius aurum quare sit suum,
Ter. Eun. prol. 11:nihil erat cujusquam quod non hoc anno suum fore putabat (Clodius),
Cic. Mil. 32, 87:quia suum cujusque fit, eorum quae natura fuerant communia quod cuique obtigit, id quisque teneat,
id. Off. 1, 7, 21:Juba suam esse praedicans praedam,
Caes. B. C. 3, 84:gratum sibi populum facturum, si omnes res Neapolitanorum suas duxissent,
Liv. 22, 32, 8: libros esse dicimus Ciceronis;eosdem Dorus librarius suos vocat,
Sen. Ben. 7, 6, 1:cum enim istarum personarum nihil suum esse possit,
since these persons can own nothing, Gai. Inst. 2, 96; cf. Dig. 1, 7, 15 pr.—Virtually predicative:referas ad eos qui suam rem nullam habent ( = rem quae sua sit),
nothing of their own, Cic. Phil. 2, 6, 15:qui in potestate nostra est, nihil suum habere potest,
Gai. Inst. 2, 84. — ( b) Of literary works:quae convenere in Andriam ex Perinthia Fatetur transtulisse, atque usum pro suis ( = quasi sua essent),
Ter. And. prol. 14:potest autem... quae tum audiet... ingenue pro suis dicere,
his own thoughts, Quint. 12, 3, 3.—Of a country or people:(δ).suum facere = suae dicionis facere: commemorat ut (Caesar) magnam partem Italiae beneficio atque auctoritate eorum suam fecerit,
Caes. B. C. 2, 32:in quam (Asiam) jam ex parte suam fecerit,
Liv. 44, 24, 4:crudelissima ac superbissima gens sua omnia suique arbitrii facit,
id. 21, 44, 5.—Trop.:2.omnia sua putavit quae vos vestra esse velletis,
Cic. Phil. 11, 12, 27:non meminit, illum exercitum senatus populique Romani esse, non suum,
id. ib. 13, 6, 4: [p. 1826] probavit, non rempublicam suam esse, sed se reipublicae, Sen. Clem. 1, 19, 8;so of incorporeal things: hi si velint scire quam brevis eorum vita sit, cogitent ex quota parte sua sit,
how much of it is their own, id. Brev. Vit. 19, 3; so, suum facere, to appropriate:prudentis est, id quod in quoque optimum est, si possit, suum facere,
Quint. 10, 2, 26:quaeremus quomodo animus (hanc virtutem) usu suam faciat,
Sen. Clem. 1, 3, 1.—Of persons.(α).Under a master ' s or father ' s control:(β).ut lege caverent, ne quis quem civitatis mutandae causa suum faceret, neve alienaret,
make any one his slave, Liv. 41, 8, 12: quid eam tum? suamne esse ajebat, his daughter, i.e. in his power? Ter. And. 5, 4, 29:eduxit mater pro sua ( = quasi sua esset),
id. Eun. 1, 2, 76.—Reflexively = sui juris, independent, one ' s own master or mistress, not subject to another ' s control, under one ' s own control (v. sui juris, infra):(γ).ancilla, quae mea fuit hodie, sua nunc est,
Plaut. Pers. 4, 3, 3.—Of moral power over others: suus = devoted to one:(δ).hice hoc munere arbitrantur Suam Thaidem esse,
Ter. Eun. 2, 2, 38:eos hic fecit suos Paulo sumptu,
id. Ad. 5, 4, 21:sed istunc exora, ut (mulierem) suam esse adsimulet,
to be friendly to him, id. Heaut. 2, 3, 117:cum Antonio sic agens ut perspiciat, si in eo negotio nobis satisfecerit, totum me futurum suum,
Cic. Att. 14, 1 a, 2:Alpheus... utebatur populo sane suo,
devoted to him, id. Quint. 7, 29.— Poet.: vota suos habuere deos, the vows (inst. of the persons uttering them) had the gods on their side, Ov. M. 4, 373. —Of power over one's self, etc.:3.nam qui sciet ubi quidque positum sit, quaque eo veniat, is poterit eruere, semperque esse in disputando suus,
self-possessed, Cic. Fin. 4, 4, 10:inaestimabile bonum est suum fieri,
selfcontrol, Sen. Ep. 75, 18:(furiosus) qui suus non est,
Dig. 42, 4, 7, § 9:vix sua, vix sanae virgo Niseia compos Mentis erat,
Ov. M. 8, 35. —Suum est, as impers. predicate: = ejus est, characteristic of, peculiar to one (very rare):C.dixit antea, sed suum illud est, nihil ut affirmet,
Cic. Tusc. 1, 42, 99.Attributive usages, almost always (except in Seneca) with suus before its noun.1.The property, relations, affairs, etc., of one opposed to those of another, own.a.Opposition expressed:b.nihil de suo casu, multa de vestro querebatur,
Cic. Balb. 8, 21:sua sibi propiora pericula quam mea loquebantur,
id. Sest. 18, 40:suasque et imperatoris laudes canentes,
Liv. 45, 38, 12:damnatione collegae et sua,
id. 22, 35, 3:Senecae fratris morte pavidum et pro sua incolumitate pavidum,
Tac. A. 14, 73:velut pro Vitellio conquerentes suum dolorem proferebant,
id. H. 3, 37;opp. alienus: ut suo potius tempore mercatorem admitterent, quam celerius alieno,
at a time convenient to themselves, Varr. R. R. 3, 16, 11. —Without antecedent, opp. externus:(Platoni) duo placet esse motus, unum suum, alterum externum, esse autem divinius quod ipsum ex se sua sponte moveatur, etc.,
Cic. N. D. 2, 12, 32. —Implied:c.voluptatem suis se finibus tenere jubeamus,
within the limits assigned to it, Cic. Fin. 3, 1, 1:cum vobis immortale monumentum suis paene manibus senatus... exstruxerit,
id. Phil. 14, 12, 33:superiores (amnes) in Italia, hic (Rhodanus) trans Alpes, hospitales suas tantum, nec largiores quam intulere aquas vehentes,
Plin. 2, 103, 106, § 224: colligitur aqua ex imbribus;ex suo fonte nativa est,
Sen. Q. N. 3, 3:pennas ambo non habuere suas (non suas = alienas),
Ov. Tr. 3, 4, 24. —In particular phrases. ( a) Sua sponte and suo Marte, of one ' s own accord, by one ' s self, without the suggestion, influence, aid, etc., of others:(β).Caesar bellum contra Antonium sua sponte suscepit,
Cic. Phil. 8, 2, 5:sua sponte ad Caesarem in jus adierunt,
Caes. B. C. 1, 87.—So of things, = per se, by or of itself, for itself, for its own sake:jus et omne honestum sua sponte expetendum (cf. in the context: per se igitur jus est expetendum),
Cic. Leg. 1, 18, 48: justitium sua sponte inceptum priusquam indiceretur, by itself, i. e. without a decree, Liv. 9, 7, 8; so,sortes sua sponte attenuatas,
id. 22, 1, 11 (cf. id. 22, 38, 13; 35, 14, 4, I. A. 2., supra): rex enim ipse, sua sponte, nullis commentariis Caesaris, simul atque audivit ejus interitum suo Marte res suas recuperavit, Cic. Phil. 2, 37, 95.—Suus locus, in milit. lang., one ' s own ground, position, or lines:(γ).restitit suo loco Romana acies (opp. to the advance of the enemy),
Liv. 22, 16, 2.—So figuratively:et staturas suo loco leges,
Sen. Ben. 2, 20, 2:aciem instruxit primum suis locis, pauloque a castris Pompeji longius,
Caes. B. C. 3, 84 (cf.: suo loco, 7. b. g, infra).—For suo jure v. 3. infra.—(δ).Sua Venus = one's own Venus, i. e. good luck (v. Venus): ille non est mihi par virtutibus, nec officiis;2.sed habuit suam Venerem,
Sen. Ben. 2, 28, 2. —Of private relations (opp. to public):3.ut in suis rebus, ita in re publica luxuriosus nepos,
Cic. Agr. 2, 18, 48:deinde ut communibus pro communibus utatur, privatis ut suis,
id. Off. 1, 7, 20:quod oppidum Labienus sua pecunia exaedificaverat,
Caes. B. C. 1, 15:militibus agros ex suis possessionibus pollicetur,
i. e. his private property, id. ib. 1, 17; Sen. Ben. 7, 6, 3. —Of just rights or claims:4.imperatori senatuique honos suus redditus,
due to them, Liv. 3, 10, 3:neque inpedimento fuit, quominus religionibus suus tenor suaque observatio redderetur,
Val. Max. 1, 1, 8:quibus omnibus debetur suus decor,
Quint. 11, 1, 41. —So distributively: is mensibus suis dimisit legionem,
in the month in which each soldier was entitled to his discharge, Liv. 40, 41, 8. — Esp.: suo jure (so, meo, nostro, tuo, etc., jure), by his own right:Tullus Hostilius qui suo jure in porta nomen inscripsit,
Cic. Phil. 13, 12, 26:earum rerum hic A. Licinius fructum a me repetere prope suo jure debet,
id. Arch. 1, 1; id. Marcell. 2, 6; id. Phil. 2, 25, 62; id. Balb. 8, 21:numquam illum res publica suo jure esset ulta,
by its unquestionable right, id. Mil. 33, 88. —Of that to which one is exclusively devoted:5. a.huic quaestioni suum diem dabimus,
a day for its exclusive discussion, Sen. Ep. 94, 52:homini autem suum bonum ratio est,
his exclusive good, id. ib. 76, 10:in majorem me quaestionem vocas, cui suus locus, suus dies dandus est,
id. Q. N. 2, 46, 1. —With proprius: mentio inlata apud senatum est, rem suo proprio magistratu egere,
that the business needed a particular officer exclusively for itself, Liv. 4, 8, 4:et Hannibalem suo proprio occupandum bello,
id. 27, 38, 7; cf.:dissupasset hostes, ni suo proprio eum proelio equites Volscorum exceptum tenuissent,
in which they alone fought, id. 3, 70, 4:mare habet suas venas quibus impletur,
by which it alone is fed, Sen. Q. N. 3, 14, 3. —Of persons, devoted to one, friendly, dear:b.Milone occiso (Clodius) habuisset suos consules,
after his own heart, Cic. Mil. 33, 89:collegit ipse se contra suum Clodium,
his dear Clodius, id. Pis. 12, 27 (cf.: suum facere, habere, II. B. 2. g).—Of things, favorable.(α).Of place: neque Jugurtham nisi... suo loco pugnam facere, on his own ground, i. e. chosen by him, favorable, Sall. J. 61, 1:(β).hic magna auxilia expectabant et suis locis bellum in hiemem ducere cogitabant,
Caes. B. C. 1, 61; cf.:numquam nostris locis laboravimus,
Liv. 9, 19, 15.—Of time:c.cum Perseus suo maxime tempore et alieno hostibus incipere bellum posset,
Liv. 42, 43, 3; v. 7. b, infra. —Of circumstances: sua occasio, a favorable opportunity; sometimes without antecedent:6.neque occasioni tuae desis, neque suam occasionem hosti des,
Liv. 22, 39, 21:tantum abfuit ut ex incommodo alieno sua occasio peteretur,
id. 4, 58, 2:aestuque suo Locros trajecit,
a favorable tide, id. 23, 41, 11:ignoranti quem portum petat nullus suus ventus est,
Sen. Ep. 71, 3:orba suis essent etiamnunc lintea ventis,
Ov. M. 13, 195:aut ille Ventis iturus non suis,
Hor. Epod. 9, 30. —Of persons or things, peculiar, particular:7.quae est ei (animo) natura? Propria, puto, et sua,
Cic. Tusc. 1, 29, 70:omnis enim motus animi suum quendam a natura habet vultum,
id. de Or. 3, 57, 316:geometrae et musici... more quodam loquuntur suo. Ipsae rhetorum artes verbis in docendo quasi privatis utuntur ac suis,
id. Fin. 3, 1, 4:sensus omnis habet suum finem,
its peculiar limits, Quint. 9, 4, 61: animus cum suum ambitum complevit et finibus se suis cinxit, consummatum est summum bonum, Sen. Vit. Beat. 9, 3: est etiam in nominibus ( nouns) diverso collocatis sua gratia, their peculiar elegance, Quint. 9, 3, 86:ibi non bello aperto, sed suis artibus, fraude et insidiis, est paene circumventus,
Liv. 21, 34, 1:nec Hannibalem fefellit, suis se artibus peti,
id. 22, 16, 5:adversus hostem non virtute tantum, sed suis (i. e. hostis) etiam pugnare consiliis oportebat,
Flor. 2, 6, 26:liberam Minucii temeritatem se suo modo expleturum,
Liv. 22, 28, 2:equites ovantes sui moris carmine,
id. 10, 26, 11:exsultans cum sui moris tripudiis,
id. 21, 42, 3:tripudiantes suo more,
id. 23, 26, 9.—So, suo Marte, referring to the style of fighting peculiar to the different arms:equitem suo alienoque Marte pugnare,
that the cavalry were fighting both in their own style and in that of the other arms, Liv. 3, 62, 9; cf.: suo Marte, 1, c. a, supra.—And distributively ( = suus quisque):suos autem haec operum genera ut auctores, sic etiam amatores habent,
Quint. 12, 10, 2:illa vero fatidica fulmina ex alto et ex suis venire sideribus,
Plin. 2, 43, 43, § 113; cf.:quae quidem planiora suis exemplis reddentur,
Val. Max. 3, 4 prooem.—Proper, right.a.Referring to one's ordinary or normal condition:b. (α).quod certe non fecisset, si suum numerum naves habuissent,
their regular complement, Cic. Verr. 2, 5, 51, § 133. — So poet.:flecte ratem! numerum non habet illa suum,
its full number, Ov. H. 10, 36:novus exercitus consulibus est decretus: binae legiones cum suo equitatu,
Liv. 40, 36, 6:cum suo justo equitatu,
id. 21, 17, 8:totam (disciplinam) in suum statum redegit,
Val. Max. 2, 7, 2:tranquilla mente et vultu suo,
with the ordinary expression of his face, Sen. Clem. 2, 6, 2:media pars aeris ab his (ignibus) submota, in frigore suo manet. Natura enim aeris gelida est,
id. Q. N. 2, 10, 4:cornuaque in patriis non sua vidit aquis,
not natural to her, Ov. H. 14, 90. —So, non suus, of ingrafted branches and their fruit: miraturque (arbos) novas frondis et non sua poma,
Verg. G. 2, 82. —The regular time ( = stato tempore):(β).signum quod semper tempore exoritur suo,
Plaut. Rud. prol. 4:cum et recte et suo tempore pepererit,
Ter. Hec. 4, 1, 16: aestas suo tempore incanduit...;tam solstitium quam aequinoctium suos dies retulit,
Sen. Q. N. 3, 16, 3:omnes venti vicibus suis spirant majore ex parte,
Plin. 2, 47, 48, § 128. —The right or proper time:(γ).salictum suo tempore caedito,
Cato, R. R. 33:cessit e vita suo magis quam suorum civium tempore,
the right time for himself, Cic. Brut. 1, 4; so,exstingui homini suo tempore optabile est,
id. Sen. 23, 85:Scandilius dicit se suo tempore rediturum,
id. Verr. 2, 3, 60, § 139:si Ardeates sua tempora exspectare velint,
Liv. 4, 7, 6:Chrysippus dicit, illum... opperiri debere suum tempus, ad quod velut dato signo prosiliat,
Sen. Ben. 2, 25, 3:quam multi exercitus tempore suo victorem hostem pepulerunt!
Liv. 44, 39, 4. — Without antecedent: sed suo tempore totius sceleris hujus fons aperietur. Cic. Phil. 14, 6, 15; cf.:de ordine laudis, etc., praecipiemus suo tempore,
Quint. 2, 4, 21. —Suo loco = at the proper place:(δ).quae erant prudentiae propria suo loco dicta sunt,
Cic. Off. 1, 40, 143:quod reddetur suo loco,
Quint. 11, 1, 16:ut suo loco dicetur,
Plin. 2, 90, 102, § 221:inscripta quae suis locis reddam,
id. 1, prooem. § 27; Sen. Ben. 2, 20, 2; cf. 1, c. b; 4. supra. —Suited, appropriate, adapted to one:8.in eodem fundo suum quidquid conseri oportet,
Cato, R. R. 7:siquidem hanc vendidero pretio suo,
at a suitable price, Plaut. Pers. 4, 4, 30:in partes suas digerenda causa,
Quint. 11, 1, 6:confundetur quidquid in suas partes natura digessit,
Sen. Q. N. 3, 29, 8. — Poet.: haec ego dumque queror, lacrimae sua verba sequuntur, Deque meis oculis in tua membra cadunt, appropriate, i. e. tristia, Ov. H. 14, 67.—Without antecedent: suum quidquid genus talearum serito, any fit kind, i. e. suited to the ground, Cato, R. R. 48. —Own, with the notion of independence of, or dependence on others (cf. B. 2. g d).a.Of political independence: pacem condicionibus his fecerunt ut Capuae suae leges, sui magistratus essent, her own laws, i. e. not subject to Carthage, Liv. 23, 7, 2: liberos [p. 1827] eos ac suis legibus victuros, id. 25, 23, 4. —b.Esp. in the phrases suae potestatis or in sua potestate esse, suo jure uti, sui juris esse: Puteolos, qui nunc in sua potestate sunt, suo jure, libertate aequa utuntur, totos occupabunt,
Cic. Agr. 2, 31, 86:Rhegini potestatis suae ad ultimum remanserunt,
retained their self-government, Liv. 23, 30, 9:urbem ne quam formulae sui juris facerent,
id. 38, 9, 10. —Of paternal authority.(α).Free from the power of the paterfamilias; in the phrases sui juris esse, suae potestatis esse, to be independent:(β).quaedam personae sui juris sunt, quaedam alieno juri sunt subjectae, Gai,
Inst. 1, 48:sui juris sunt familiarum suarum principes, id est pater familiae, itemque mater familiae,
Ulp. Fragm. 4, 1:liberi parentum potestate liberantur emancipatione. Sed filius quidem ter manumissus sui juris fit, ceteri autem liberi una manumissione sui juris fiunt,
id. ib. 10, 1:morte patris filius et filia sui juris fiunt,
id. ib. 10, 2:patres familiarum sunt qui sunt suae potestatis,
Dig. 1, 6, 4:si modo defunctus testator suae potestatis mortis tempore fuerit,
Gai. Inst. 2, 147. —With indef. reference: si sui juris sumus,
Dig. 46, 2, 20; cf.:pro suo possideo, 2. a. supra.—Attributively: sui juris arrogatio feminae,
Cod. Just. 8, 47, 8:homo sui juris,
ib. 10, § 5.— Trop.:sapiens numquam semiliber erit: integrae semper libertatis et sui juris,
Sen. Brev. Vit. 5, 3:non illarum coitu fieri cometen, sed proprium et sui juris esse,
id. Q. N. 7, 12, 2: nullique sunt tam feri et sui juris adfectus, ut non disciplina perdomentur, id. Ira, 2, 12, 3. —Subject to paternal authority, in the phrases suus heres, sui liberi; suus heres, an heir who had been in the paternal power of the deceased:D.CVI SVVS HERES NON SIT, XII. Tab. fr. 5, 4.—In the jurists without antecedent: sui et necessarii heredes sunt velut filius filiave, nepos neptisve ex filia, deinceps ceteri qui modo in potestate morientis fuerunt,
Gai. Inst. 2, 156:(emancipati liberi) non sunt sui heredes,
ib. 2, 135:alia facta est juris interpretatio inter suos heredes,
ib. 3, 15:datur patrono adversus suos heredes bonorum possessio (where patrono is not the antecedent of suos),
ib. 3, 41:sui heredes vel instituendi sunt vel exheredandi,
Ulp. Fragm. 22, 14:accrescunt suis quidem heredibus in partem virilem, extraneis autem in partem dimidiam,
id. ib. 22, 17. —Sui liberi, children in paternal power: de suis et legitimis liberis,
Cod. Just. 6, 55 inscr.In particular connections.1.With ipse, his own, etc. (cf. Zumpt, Gram. § 696).a.Ipse agreeing with the antecedent of suus, the antecedent being,(α).A subjectnom.:(β).(ingenium ejus) valet ipsum suis viribus,
by its own strength, Cic. Cael. 19, 45:legio Martia non ipsa suis decretis hostem judicavit Antonium?
by its own resolutions, id. Phil. 4, 2, 5:ruit ipse suis cladibus,
id. ib. 14, 3, 8:si ex scriptis cognosci ipsi suis potuissent,
id. de Or. 2, 2, 8:qui se ipse sua gravitate et castimonia defenderet,
id. Cael. 5, 11:quod ipse suae civitatis imperium obtenturus esset,
Caes. B. G. 1, 3:suamet ipsae fraude omnes interierunt,
Liv. 8, 18, 9; 39, 49, 3:ut saeviret ipse in suum sanguinem effecerunt,
id. 40, 5, 1:respicerent suum ipsi exercitum,
id. 42, 52, 10; 21, 31, 12; 22, 38, 3; 6, 19, 6.—A subject-acc.:(γ).sunt qui dicant eam sua ipsam peremptam mercede,
Liv. 1, 11, 9:(tribuniciam potestatem) suis ipsam viribus dissolvi,
id. 2, 44, 2.—An object in dat. or acc.:b.sic ut ipsis consistendi in suis munitionibus locus non esset,
Caes. B. C. 2, 6:tribuni (hostem) intra suamet ipsum moenia compulere,
Liv. 6, 36, 4:alios sua ipsos invidia opportunos interemit,
id. 1, 54, 8; 22, 14, 13.—Suus as adjunct of subject (rare):aliquando sua praesidia in ipsos consurrexerunt,
their own garrisons revolted against them, Sen. Clem. 1, 26, 1.—With gen. of ipse, strengthening the possessive notion (cf. 4.;c.post-Aug. and very rare, but freq. in modern Lat.): aves (foetus suos) libero caelo suaeque ipsorum fiduciae permittunt,
Quint. 2, 6, 7 (but tuus ipsius occurs in Cic.:tuo ipsius studio,
Cic. Mur. 4, 9:tuam ipsius amicitiam,
id. Verr. 2, 3, 4, § 7).—Both suus and ipse agreeing with the governing noun (very rare; not in Cic. or Caes.): quae tamen in ipso cursu suo dissipata est (= ipsa in cursu suo), in its very course, Sen. Q. N. 1, 1, 3 dub.:2.suamet ipsa scelera,
Sall. C. 23, 2 (Dietsch ex conj. ipse):suismet ipsis corporibus,
Liv. 2, 19, 5 MSS. (Weissenb. ex conj. ipsi):a suismet ipsis praesidiis,
id. 8, 25, 6 MSS. (Weissenb. ipsi).—With quisque, distributively, each ( every one)... his own; in prose quisque is generally preceded by suus.a.Quisque and suus in different cases.(α).Quisque as subjectnom.:(β).sentit enim vim quisque suam quoad possit abuti,
Lucr. 5, 1033:suo quisque loco cubet,
Cato, R. R. 5:suum quisque noscat ingenium,
Cic. Off. 1, 31, 114:ad suam quisque (me disciplinam) rapiet,
id. Ac. 2, 36, 114:quod suos quisque servos in tali re facere voluisset,
id. Mil. 10, 29:cum suo quisque auxilio uteretur,
Caes. B. C. 1, 51:celeriter ad suos quisque ordines redit,
id. ib. 3, 37.—In apposition with plur. subj. (freq. in Liv.):nunc alii sensus quo pacto quisque suam rem Sentiat,
Lucr. 4, 522:ut omnes cives Romani in suis quisque centuriis prima luce adessent,
that all the Roman citizens should be present, each in his own centuria, Liv. 1, 44, 1:hinc senatus, hinc plebs, suum quisque intuentes ducem constiterant,
id. 6, 15, 3:ut (trigemini) pro sua quisque patria dimicent,
id. 1, 24, 2:stabant compositi suis quisque ordinibus,
id. 44, 38, 11:(consules) in suas quisque provincias proficiscuntur,
id. 25, 12, 2; 25, 26, 13:in suo quaeque (stella) motu naturam suam exercent,
Plin. 2, 39, 39, § 106.—With abl. absol.:omnes, velut dis auctoribus in spem suam quisque acceptis, proelium una voce poscunt,
Liv. 21, 45, 9 Weissenb. ad loc.:relictis suis quisque stationibus... concurrerunt,
id. 32, 24, 4; 4, 44, 10; 39, 49, 3; 2, 38, 6.—With acc. of quisque as subj.:(γ).fabrum esse suae quemque fortunae, App. Claud. ap. Ps.-Sall. Ep. ad Caes. Rep. c. l.: sui quemque juris et retinendi et dimittendi esse dominum,
Cic. Balb. 13, 31:recipere se in domos suas quemque jussit,
Liv. 25, 10, 9; and (ungrammatically) nom., as apposition to a subj.-acc.:se non modo suam quisque patriam, sed totam Siciliam relicturos,
id. 26, 29, 3 MSS. (Weissenb. ex conj. quosque).—As adjunct of the subject-nom., with a case of quisque as object, attribut. gen., etc.:(δ).sua cujusque animantis natura est,
Cic. Fin. 5, 9, 25:sua quemque fraus, suum facinus, suum scelus, etc., de sanitate ac mente deturbat,
id. Pis. 20, 46:sua quemque fraus et suus terror maxime vexat,
id. Rosc. Am. 24, 67:suum cuique incommodum ferendum est,
id. Off. 3, 6, 30:ut solidum suum cuique solvatur,
id. Rab. Post. 17, 46:ne suus cuique domi hostis esset,
Liv. 3, 16, 3:ut sua cuique respublica in manu esset,
id. 26, 8, 11:animus suus cuique ordinem pugnandi dabat,
id. 22, 5, 8:tentorium suum cuique militi domus ac penates sunt,
id. 44, 39, 5:suus cuique (stellae) color est,
Plin. 2, 18, 16, § 79:trahit sua quemque voluptas,
Verg. E. 2, 65:stat sua cuique dies,
id. A. 10, 467.—As predicate-nom. (v. II. B.):(ε).opinionem, quae sua cuique conjectanti esse potest,
Liv. 6, 12, 3.—As adjunct of subj.-acc.:(ζ).suum cuique honorem et gradum redditum gaudeo,
Cic. Rosc. Am. 47, 136:scientiam autem suam cujusque artis esse,
id. Fin. 5, 9, 26.—As adjunct of an object, with a case of quisque as object or attribut. gen.: suam cuique sponsam, mihi meam: suum cuique amorem, mihi meum, Atil. Fragm. inc. 1: suom cuique per me uti atque frui licet, Cato ap. Gell. 13, 24 (23), 1:b.ut suo quemque appellem nomine,
Plaut. Ps. 1, 2, 52:placet Stoicis suo quamque rem nomine appellare,
Cic. Fam. 9, 22, 1:ad suam cujusque naturam consilium est omne revocandum,
id. Off. 1, 33, 119:justitia quae suum cuique distribuit,
id. N. D. 3, 15, 38:in tribuendo suum cuique,
id. Off. 1, 5, 14:Turnus sui cuique periculi recens erat documentum,
Liv. 1, 52, 4:in trimatu suo cuique dimidiam esse mensuram futurae certum esse,
Plin. 7, 15, 16, § 73:certa cuique rerum suarum possessio,
Vell. 2, 89, 4; cf.: qua re suum unicuique studium suaque omnibus delectatio relinquatur, Ps.-Cic. Cons. 26, 93.—With quemque in apposition with acc. plur.:Camillus vidit intentos opifices suo quemque operi,
Liv. 6, 25, 9; so cujusque in appos. with gen. plur.: trium clarissimorum suae cujusque gentis virorum mors, id. 39, 52, 7; and cuique with dat. plur.: sui cuique mores fingunt fortunam hominibus, Poet. ap. Nep. Att. 11, 6 (where Lachm. ad Lucr. 2, 372, reads quique, ex conj.; cf. b. b, infra).—Attraction of suus and quisque as adjuncts of nouns.(α).Attraction of suus:(β).ut nemo sit nostrum quin in sensibus sui cujusque generis judicium requirat acrius (= suum cujusque generis judicium),
Cic. Ac. 2, 7, 19:quas tamen inter omnes (voces) est suo quoque in genere (vox) mediocris ( = inter omnes voces est mediocris vox, sua quoque in genere),
id. de Or. 3, 57, 216:eo concilia suae cujusque regionis indici jussit (= sua cujusque regionis concilia),
Liv. 45, 29, 10:equites suae cuique parti post principia collocat (= equites suos cuique parti),
id. 3, 22, 6:cum motibus armorum et corporum suae cuique genti assuetis,
id. 25, 17, 5:legiones deducebantur cum tribunis et centurionibus et sui cujusque ordinis militibus (= suis cujusque),
Tac. A. 14, 27:quae sui cujusque sunt ingenii,
Quint. 7, 10, 10 Halm (al. sua):sui cujusque ingenii poma vel semina gerunt (= sua cujusque),
Col. 3, 1;and by a double attraction: has (cohortes) subsidiariae ternae et aliae totidem suae cujusque legionis subsequebantur (= has cohortes... totidem cujusque legionis, suam quaeque legionem, subsequebantur),
Caes. B. C. 1, 83. —Attraction of quisque:c.tanta ibi copia venustatum in suo quique loco sita,
Plaut. Poen. 5, 4, 6 (al. quaeque):quodvis frumentum non tamen omne Quique suo genere inter se simile esse videbis,
Lucr. 2, 372 Lachm. and Munro ad loc.:cum verba debeant sui cujusque generis copulari,
Varr. L. L. 10, 48:in sensibus sui cujusque generis judicium,
Cic. Ac. 2, 7, 19:haec igitur proclivitas ad suum quodque genus aegrotatio dicatur,
id. Tusc. 4, 12, 28:separatim greges sui cujusque generis nocte remeabant (= greges sui quisque generis),
Liv. 24, 3, 5:ut sui cujusque mensis acciperet (frumentum),
Suet. Aug. 40;and quisque both attracted and in its own case: quia cujusque partis naturae et in corpore et in animo sua quaeque vis sit (where either cujusque or quaeque is redundant),
Cic. Fin. 5, 17, 46; v. Madv. ad loc.; Cato, R. R. 23 fin.;so esp. in the phrases suo quoque tempore, anno, die, loco, etc.: pecunia, quae in stipendium Romanis suo quoque anno penderetur, deerat (= suo quaeque anno),
each instalment in the year when due, Liv. 33, 46, 9 Weissenb. ad loc.:suo quoque loco,
Varr. R. R. 1, 7, 2; 1, 22, 6:opera quae suis quibusque temporibus anni vilicum exsequi oporteret,
Col. 11, 3:suo quoque tempore,
Vitr. 2, 9, 4:nisi sua quaque die usurae exsolverentur (= sua quaeque die),
Dig. 22, 1, 12 init.; 13, 7, 8, § 3:ut opera rustica suo quoque tempore faciat,
ib. 19, 2, 25, § 3 (al. quaeque)—In the order quisque... suus.(α).In relative clauses, comparative clauses with ut, and interrogative clauses introduced by quid, etc., where quisque immediately follows the relative, etc.:(β).ut quisque suom volt esse, ita est,
Ter. Ad. 3, 3, 45; cf.with sibi,
Cic. Leg. 1, 18, 49; id. Lael. 9, 30:expendere oportere quid quisque habeat sui... nec velle experiri quam se aliena deceant. Id enim maxime quemque decet quod est cujusque maxime suum,
id. Off. 1, 31, 113:neque solum quid in senatu quisque civitatis suae dicerent ignorabant, sed, etc.,
Liv. 32, 19, 9:gratius id fore laetiusque quod quisque sua manu ex hoste captum rettulerit,
id. 5, 20, 8; 6, 25, 10; cf.:in quibus cum multa sint quae sua quisque dicere velit, nihil est quod quisque suum possit dicere,
Sen. Vit. Beat. 23, 1.—If the emphasis is not on suus, but (for quisque, when emphatic, unusquisque is used) on some other word:(γ).in civitates quemque suas... dimisit,
Liv. 21, 48, 2:in patriam quisque suam remissus est,
Just. 33, 2, 8:in vestigio quemque suo vidit,
Liv. 28, 22, 15; cf.:hospitibus quisque suis scribebant,
id. 33, 45, 6:pro facultatibus quisque suis,
id. 42, 53, 3; cf.:respiciendae sunt cuique facultates suae,
Sen. Ben. 2, 15, 3:praecipitat quisque vitam suam et futuri desiderio laborat,
id. Brev. Vit. 7, 5; id. Ben. 7, 5, 1:tunc praeceps quisque se proripit et penates suos deserit,
id. Q. N. 6, 1, 5; 5, 18, 8:summum quisque causae suae judicem facit,
Plin. 1, prooem. § 10: aestimatione nocturnae [p. 1828] quietis, dimidio quisque spatio vitae suae vivit, id. 7, 50, 51, § 167.—Poets adopt the order quisque suus when the metre requires it, Verg. A. 6, 743:(δ).oscula quisque suae matri tulerunt,
Ov. F. 2, 715. —When suus and quisque belong to different clauses:d.atque earum quaeque, suum tenens munus... manet in lege naturae,
Cic. Tusc. 5, 13, 38. —Suus uterque, or uterque suus, distributively of two subjects:3.suas uterque legiones reducit in castra,
Caes. B. C. 1, 40; 2, 28:ideo quod uterque suam legem confirmare debebit,
Cic. Inv. 2, 49, 142:cum sui utrosque adhortarentur,
Liv. 1, 25, 1:ad utrumque ducem sui redierunt,
id. 21, 29, 5:utraque (lex) sua via it,
Sen. Ben. 6, 6, 1; cf.uterque, in apposit.: nec ipsi tam inter se acriter contenderunt, quam studia excitaverant uterque sui corporis hominum,
Liv. 26, 48, 6.—With sibi.(α).Sibi with pronom. force (cf. sui, IV. C. fin.):(β).reddam suum sibi,
Plaut. Trin. 1, 2, 119 ( = ei; but referred to b, infra, by Brix ad loc.); cf.:suam rem sibi salvam sistam,
id. Poen. 5, 2, 123:idem lege sibi sua curationem petet,
for himself, Cic. Agr. 2, 9, 22 (cf. id. Phil. 2, 37, 96;I. B. 2. b. supra): ut vindicare sibi suum fulgorem possint,
Sen. Q. N. 1, 1, 11; cf.the formula of divorce: tuas res tibi habeto,
Dig. 24, 2, 2.—Hence, illam suam suas res sibi habere jussit, Cic. Phil. 2, 28, 69.—With sibi redundant, to strengthen suus (anteand post-class. and colloq.):4.quo pacto serviat suo sibi patri,
Plaut. Capt. prol. 5:eum necabam ilico per cerebrum pinna sua sibi, quasi turturem,
id. Poen. 2, 40; v. sui, IV. C. and the passages there cited.—With gen. agreeing with the subject of suus:5.quas cum solus pertulisset ut sua unius in his gratia esset,
that the credit of it should belong to him alone, Liv. 2, 8, 3:qui de sua unius sententia omnia gerat,
id. 44, 22, 11; cf.:unam Aegyptus in hoc spem habet suam,
Sen. Q. N. 4, 2, 2.—For suus ipsius, etc., v. D. 1. b. supra.—With demonstr., rel., or indef. pronn. and adjj., of his, hers, etc.:6.postulat ut ad hanc suam praedam adjutores vos profiteamini,
to this booty of his, Cic. Rosc. Am. 2, 6:Sestius cum illo exercitu suo,
id. Sest. 5, 12:qua gravitate sua,
id. ib. 61, 129:suam rem publicam illam defenderunt,
that republic of theirs, id. ib. 67, 141:in istum civem suum,
against this citizen of theirs, id. Balb. 18, 41:cum illo suo pari,
id. Pis. 8, 18:te nulla sua calamitate civitas satiare potest?
id. Phil. 8, 6, 19:dubitatis igitur, quin vos M. Laterensis ad suam spem aliquam delegerit,
for some hope of his, id. Planc. 16, 39:non tam sua ulla spe quam militum impetu tractus,
by any hope of his, Liv. 25, 21, 5:nullo suo merito,
from no fault of theirs, id. 26, 29, 4:ipse arcano cum paucis familiaribus suis colloquitur,
with a few of his friends, Caes. B. C. 1, 19.—With descriptive adjj.(α).Standing before the adj. and noun (so most freq.):(β).suorum improbissimorum sermonum domicilium,
Cic. Pis. 31, 76:causam sui dementissimi consilii,
id. Phil. 2, 22, 53:suam insatiabilem crudelitatem,
id. ib. 11, 3, 8:suis amplissimis fortunis,
id. ib. 13, 8, 16:suum pristinum morem,
id. Pis. 12, 27:suis lenissimis postulatis,
Caes. B. C. 1, 5: simili ratione Pompeius in suis veteribus castris consedit (suis emphatic; cf. b, infra), id. ib. 3, 76.—Between the adj. and noun (less emphatic):(γ).pro eximiis suis beneficiis,
Cic. Prov. Cons. 4, 7:propter summam suam humanitatem,
id. Fam. 15, 14, 1:ex praeteritis suis officiis,
Caes. B. C. 3, 60:Caesar in veteribus suis castris consedit,
id. ib. 3, 76.—After adj. and noun:7.veterem amicum suum excepit,
Cic. Rab. Post. 16, 43:in illo ardenti tribunatu suo,
id. Sest. 54, 116.—Objectively for the pers. pron. (rare):8.neque cuiquam mortalium injuriae suae parvae videntur ( = sibi illatae),
Sall. C. 51, 11; so,neglectam ab Scipione et nimis leviter latam suam injuriam ratus,
Liv. 29, 9, 9:ipsae enim leges te a cognitione sua judicio publico reppulerunt ( = a se cognoscendo),
Cic. Balb. 14, 32:suam invidiam tali morte quaesitam ( = quaesitum esse ab eo ut homines se inviderent),
Tac. A. 3, 16; so,nulla sua invidia,
Cic. Mil. 15, 40.—Abl. fem. sua, with refert or interest, for gen. of the pers. pron.: neminem esse qui quomodo se habeat nihil sua censeat interesse, Cic. Fin. 5, 10, 30:9.si scit sua nihil interesse utrum anima per os, an per jugulum exeat,
Sen. Ep. 76, 33; v. intersum, III.—Strengthened by the suffix - pte or -met.(α).By - pte (not used with ipse) affixed to the forms sua, suo, and (ante-class.) suum:(β).quom illa osculata esset suumpte amicum,
Plaut. Mil. 2, 4, 38:ut terrena suopte nutu et suo pondere in terram ferantur,
Cic. Tusc. 1, 17, 40:ferri suopte pondere,
id. N. D. 1, 25, 69:suapte natura,
id. Fat. 18, 42:suapte vi et natura,
id. ib. 19, 43; id. Fin. 1, 16, 54; 5, 22, 61:suopte ingenio,
Liv. 25, 18; so id. 1, 25, 1; 1, 18, 4:suapte manu,
Cic. Or. 3, 3, 10:locus suapte natura infestus,
Liv. 44, 6, 9; so,suapte natura,
id. 4, 22, 4:flumina suapte natura vasta,
Sen. Q. N. 3, 27, 8; so id. Ben. 4, 17, 2:sponte suapte,
Varr. L. L. 6, 7, § 70.—With - met, almost always followed by ipse (in all forms of suus except suus, suum, suae, and suorum):suomet ipsi more,
Sall. J. 31, 6:suomet ipsi instrumento,
Liv. 22, 14, 13:suomet ipsi metu,
Tac. H. 3, 16 fin.:suamet ipsum pecunia,
Sall. J. 8, 2:suamet ipsae fraude,
Liv. 8, 18, 9:intra suamet ipsum moenia,
id. 6, 36, 4:suismet ipsi praesidiis,
id. 8, 25, 6:suismet ipsis corporibus,
id. 2, 19, 5:suosmet ipsi cives,
id. 2, 9, 5:suasmet ipse spes,
Tac. A. 3, 66 fin. —Without ipse:populum suimet sanguinis mercede,
Sall. H. Fragm. 1, 41, 25 Dietsch:magna pars suismet aut proxumorum telis obtruncabantur,
id. ib. 2, 52 ib. -
18 tunc
tunc, adv. demonstr., of time [tum, and demonstr. suffix -ce], then, at that time; but in ante-class. and class. prose tunc is always emphatic, and generally refers to a point of time. In post-Aug. style tunc freq. occurs without emphasis, and is freely used of periods of time. Tunc = deinde occurs first in the class. per. and rarely in prose; but is very freq. after the Aug. per. Tunc in mere co-ordinative use is very rare and not ante-class. (v. I. C.). Tunc coupled with an emphatic or temporal particle is very rare in class. prose, but freq. in the postAug. period. Poets often use tunc instead of tum before vowels for the sake of the metre. In general, tunc is not freq. till after the Aug. period. Cic. has tum about thirty times as often as tunc; Caes. has tunc only five times; Livy, in the first two books, has tunc five times, tum eighty-two times; but Val. Max. has tunc four times as often as tum. Sen. almost always has tunc; tum only in a few passages, mostly in co ordinative use. In Vitr., Suet., Plin., Just., and the jurists, tunc largely predominates; but Nep. has tunc once only, and Tac., who employs both words sparingly, has tum oftener than tunc. The Codd. very freq. vary between the words, and in many passages the reading is still doubtful. Undue weight has been given by some critics to opposition to nunc and connection with cum; cf. Kritz ad Sall. J. 5, 1; Zumpt ad Cic. Verr. 2, 4, 64, § 142; 2, 5, 10, § 27. Both tum and tunc are freq. opposed to nunc, and connected with cum.I.Absol.A.Referring an event to a time before mentioned.1.To definite past time.(α).To a period of time, = illis temporibus (only post-Aug.):(β).tunc melius tenuere fidem cum paupere cultu Stabat in exigua ligneus aede deus,
Tib. 1, 10, 19:nulli tunc subsessores alienorum matrimoniorum oculi metuebantur,
Val. Max. 2, 1, 5:sed tunc clarissimus quisque juvenum pro amplificanda patria plurimum periculi sustinebat,
id. 3, 2, 6:nunc quo ventum est? A servis vix impetrari potest ne eam supellectilem fastidiant qua tunc consul non erubuit,
id. 4, 3, 7:quo pacto inter amicos viguisse tunc justitiam credimus, cum inter accusatores quoque, etc.,
id. 6, 5, 6:si vere aestimare Macedonas qui tunc erant volumus, fatebimur, etc.,
Curt. 4, 16, 33:sed civitati nullae tunc leges erant,
Just. 2, 7, 3; 6, 9, 5.—Referring to a point of time spoken of: cives Romani [p. 1914] tunc facti sunt Campani, Enn. ap. Censor. 14 (Ann. v. 174 Vahl.): tanto sublatae sunt Augmine tunc lapides, id. ap. Non. p. 211, 8 (Ann. v. 542 ib.): tunc ipsos adoriant, ne quis Spartam referat nuntium, Naev. ap. Prisc. 8, p. 801 P. (Trag. Rel. v. 16 Rib.):(γ).(Sulla) statim ex iis rebus quas tunc vendebat jussit ei praemium tribui, etc.,
Cic. Arch. 10, 25:neque ego tunc princeps ad salutem esse potuissem si, etc.,
id. Sull. 3, 9:his tunc cognitis rebus amici regis his... liberaliter responderunt,
Caes. B. C. 3, 104:tunc duces Nerviorum... colloqui sese velle dicunt,
at this time, id. B. G. 5, 41:quod se facturos minabantur, aegreque tunc sunt retenti quin oppidum irrumperent,
id. B. C. 2, 13 fin.:Romanus tunc exercitus in agro Larinati erat,
Liv. 22, 24, 1:itaque cum in ipsum, et innocentia tutum et magistratu in quo tunc erat, impetus fieri non posset, etc.,
id. 4, 44, 6; cf. id. 2, 2, 2; 4, 8, 6; 10, 37, 10;44, 44, 3: nec, si rescindere posses (sc. jussa Jovis), Tunc aderas,
Ov. M. 2, 679:tunc ego nec cithara poteram gaudere sonora, nec, etc.,
Tib. 3, 4, 69:tunc urbis custodiis praepositus C. Maecenas,
Vell. 2, 88, 2:forte evenit ut tunc summae dignitatis ibi femina veneno consumere se destinarit,
Val. Max. 2, 6, 8:qui tunc Libitinam exercebant,
id. 5, 2, 10:Coriolanus ad Volscos, infestos tunc Romanis, confugit,
id. 5, 4, 1; cf. id. 2, 10, 3; 4, 8, 5; 5, 5, 3; 7, 6, 5 fin.;8, 1 damn. 1: Carthaginiensium legati ad celebrandum sacrum anniversarium more patrio tunc venerant,
Curt. 4, 2, 10:et tunc aestas erat, cujus calor, etc.,
id. 3, 5, 1:perierat imperium, quod tunc in extremo stabat, si Fabius, etc.,
Sen. Troad. 1, 11, 5:tunc,distractis Orientis viribus, casus Mithridati datus est occupandi Armeniam,
Tac. A. 11, 9; cf. id. ib. 2, 25:quidam ex eis qui tunc egerant, decesserunt,
Plin. Ep. 4, 24, 3:ardente tunc in Africa bello,
Suet. Caes. 70; cf. id. Calig. 48; id. Ner. 20; 21:Asiam tunc tenebat imperio rex Darius,
Gell. 17, 9, 20:hostes tunc populi Romani fuerant Fidenates,
id. 17, 21, 17; cf. id. 13, 5, 2 and 3; 14, 1, 8; Ael. Spart. Had. 11; 23; 24.—Repeated by anaphora:tunc victus abiere feri, tunc consita pomus, tunc bibit inriguas fertilis hortus aquas, Aurea tunc pressos, etc.,
Tib. 2, 1, 43:tunc Parmenio et Philotas, tunc Amyntas consobrinus, tunc noverca fratresque interfecti, tunc Attalus, Eurylochus... occurrebant,
Just. 12, 6, 14; so id. 43, 3, 2; 43, 4, 2.—Attributively:regem tunc Lacedaemoniorum,
Just. 6, 2, 4.—Referring to a state no longer in existence:(δ).silvae tunc circa viam erant, plerisque incultis,
Liv. 21, 25, 8:urbs (Corinthus) erat tunc praeclara ante excidium,
id. 45, 28, 2:hic (Curio) primo pro Pompei partibus, id est, ut tunc habebatur, pro republica, mox... pro Caesare stetit,
Vell. 2, 48, 3:certissimum tunc proscriptorum perfugium penetravit,
Val. Max. 7, 3, 9:docuit in atrio Catulinae domus, quae pars Palatii tunc erat,
Suet. Gram. 17: tunc (i. e. olim) in usu erat, eam hereditatem, etc., Gai Inst. 2, 254 erat autem tunc mos ut cum princeps causam cognosceret... sententiam ex omnium deliberatione proferret, Ael. Spart. Had. 8.—Expressly opposed to present time: tunc igitur pelles, nunc aurum et purpura exercent hominum vitam, Lucr 5, 1423;(ε).ea lege quae tunc erat Sempronia, nunc est Cornelia,
Cic. Clu. 56, 154:cum vero causam justam deus ipse dederit, ut tunc Socrati, nunc Catoni, etc.,
id. Tusc. 1, 30, 74, cf. id. Verr. 2, 2, 18, § 45; 2, 3, 67, § 156; id. Arch. 3, 5; id. Pis. 13, 30; id. Rab. Post. 12, 34; id. Phil. 7, 5, 14:cur privati non damus remiges, sicut tunc dedimus?
Liv. 34, 6, 18:munitiones et locis opportunioribus tunc fuerunt et validiores impositae (i. e. quam nunc),
id. 36, 17, 4:parva nunc res videri potest quae tunc patres ac plebem accendit,
id. 4, 25, 13; cf. id. 8, 31, 4; 21, 18, 5:Macedones milites ea tunc erant fama qua nunc Romani feruntur,
Nep. Eum. 3, 4: nunc solvo poenas;tunc tibi inferias dedi,
Sen. Phoen. 172:nunc haberent socios quos tunc hostes habuerant,
Just. 6, 7, 5; cf. id. 8, 2, 9:hoc tunc Veii fuere, nunc fuisse quis meminit?
Flor. 1, 12, 11.—And tunc and tum in co-ordinated sentences: qui ager nunc multo pluris est quam tunc fuit. Tum enim, etc., nunc, etc.;tum erat ager incultus, nunc est cultissimus,
Cic. Rosc. Com. 12, 33: vos etiamsi tunc faciendum non fuerit, nunc utique faciendum putatis;ego contra, etiamsi tum migrandum fuisset, nunc has ruipas relinquendas non censerem,
Liv. 5, 53, 3 (in such connections tum generally refers to a previous tunc, rarely vice versa).—Opposed to a previous or a later time:(ζ).quae ipsum Hannibalem, armis tunc invictum voluptate vicit (i. e. etsi non postea),
Cic. Agr. 2, 35, 95:raro alias tribuni popularis oratio acceptior plebi quam tunc severissimi consulis fuit,
Liv. 3, 69, 1:(Syphax) tunc accessio Punici belli fuerat, sicut Gentius Macedonici,
id. 45, 7, 2; 5, 37, 2; 45, 25, 10:non ab Scipionibus aliisque veteribus Romanorum ducum quidquam ausum fortius quam tunc a Caesare,
Vell. 2, 80, 3:et tunc Aeanti, ut deo, immolaverunt, et deinceps, etc.,
Val. Max. 1, 5, ext. 2:praetor hic Alexandri fuerat, tunc transfuga,
Curt. 3, 11, 18; cf. id. 4, 13, 18:Cilicum nationes saepe et alias commotae, tunc Troxoboro duce, montes asperos castris cepere,
Tac. A. 12, 55; cf. id. ib. 2, 62; id. H. 3, 58:ob res et tunc in Africa, et olim in Germania gestas,
Suet. Galb. 8; cf. id. Tib. 10; 18; id. Oth. 4:idem tunc Faesulae quod Carrhae nuper,
Flor. 1, 5, 8.—In general statements, applied to the actual state of affairs:(η).mos est regibus quotiens in societatem coeant, pollices inter se vincire, etc. Sed tunc, qui ea vincula admovebat decidisse simulans, genua Mithridatis invadit,
Tac. A. 12, 47:legebatur ergo ibi tunc in carmine Latino, etc.,
Gell. 2, 22, 2.— Pregn., as matters then stood:aptissimum tempus fuerat, delinimentum animis Bolani agri divisionem obici: tunc haec ipsa indignitas angebat animos,
Liv. 4, 51, 6.—Of coincidence in time: tunc = cum hoc fieret, on that occasion:(θ).quodsi tu tunc, Crasse, dixisses, omnem eorum importunitatem evellisset oratio tua,
Cic. de Or. 1, 53, 230; id. Clu. 56, 153; id. Lig. 5, 16; id. Phil. 7, 5, 14:tunc Lacedaemoniis accusantibus respondendum erat, nunc a vobis ipsis accusati sumus,
Liv. 39, 36, 7:jam Horatius secundam pugnam petebat. Tunc... clamore adjuvant militem suum,
while he was doing so, id. 1, 25, 9; 45, 23, 17:sed neque... nubes Tunc habuit, nec... imbres,
Ov. M. 2, 310:quid mihi tunc animi fuit?
id. ib. 7, 582:quid mihi tunc animi credis, germane, fuisse?
id. H. 11, 87; 12, 31:quid tunc homines timuerint, quae senatus trepidatio... neque mihi exprimere vacat, neque, etc.,
Vell. 2, 124, 1:non Catoni tunc praetura, sed praeturae Cato negatus est,
Val. Max. 7, 5, 6; cf. id. 1, 8, 6; 4, 5, 3; 6, 1, 8; 6, 2, 3; 6, 2, 6; 6, 6, ext. 1;9, 3, 1: tunc ego dicere debui,
Sen. Ep. 63, 15:non possum dicere aliud tunc mihi quam deos adfuisse,
Plin. Ep. 1, 5, 5:tunc domus priscorum ducum arserunt,
Suet. Ner. 38; Just. 18, 3, 14; Gell. 6 (7), 3, 48; 12, 13, 21; 19, 1, 11.—Tunc and tum co-ordinate: sanguine tunc (Phaethontis) credunt... Tum facta'st Libya... arida;tum, etc.,
Ov. M. 2, 235 sqq.: tunc... sorores Debuerant, etc.;Tum potui Medea mori bene,
id. H. 12, 3 sqq.—And referring to a supposed action at a definite time:nobis tunc repente trepidandum in acie instruenda erat,
if we had accepted the battle then, Liv. 44, 38, 11.—Redundant (post-class.):2.id quale fuerit, neque ipse tunc prodidit, neque cuiquam facile succurrat,
Suet. Tit. 10; cf.: in ejusmodi temporibus tunc eae ambulationes aperiuntur, Vitr 5, 9, 9.—= nunc, in oblique discourse (rare):3.quod si consulatus tanta dulcedo sit, jam tunc ita in animum inducant, consulatum captum a tribunicia potestate esse,
Liv. 2, 54, 5:ut cum multis saeculis murus urbi civium virtus fuerit, tunc cives salvos se fore non existimaverint nisi intra muros laterent,
Just. 14, 5, 7.—Referring to indefinite time.(α).Then, at such a time of the year, day, etc.; at such a season:(β).tunc (i. e. autumno) praecidi arbores oportere secundum terram,
Varr. R. R. 1, 27:ab eo in fastis dies hordicalia nominantur, quod tunc hordae boves immolantur,
id. ib. 2, 5:omnes (nubes sol) enim sub se tunc (= medio die),
Sen. Q. N. 1, 8, 7:tunc enim maximae et integrae adhuc nives (= aestate prima),
id. ib. 4, 2, 21:et tunc potest ventis concitari mare,
id. ib. 4, 2, 25; cf. id. ib. 4, 5, 2.—With the force of an indefinite temporal clause:(γ).tunc ignes tenuissimi iter exile designant et caelo producunt, of shooting stars,
Sen. Q. N. 1, 1, 6: nemo observat lunam nisi laborantem. Tunc urbes conclamant, tunc pro se quisque superstitione vana trepidat, id. ib. 7, 1, 2:adjuvari se tunc (i. e. cum faces vident) periclitantes existimant Pollucis et Castoris numine,
id. ib. 1, 1, 13; cf. id. ib. 1, 8, 3; 2, 55, 2; 5, 3, 1; 6, 12, 2; id. Ep. 42, 4; id. Brev. Vit. 11, 1: si ancilla ex cive Romand conceperit, deinde civis Romana facta sit, et tunc pariat, etc., Gai Inst. 1, 88; 1, 90; Dig. 1, 6, 8; 40, 12, 22, § 3.—With the force of a conditional clause, in this instance: Tr. Erus peregre venit. Si. Tunc tibi actutum chorda tenditur, Plaut. Most. 3, 2, 55 Lorenz (al. tum):4.dominae mentem convertite... Tunc ego crediderim vobis, et sidera et amnes Posse, etc.,
Prop. 1, 1, 23:itaque tunc dividere optimum erit (= si plura sunt quae nocent),
Quint. 4, 2, 101; so id. 6, 1, 22:cuperem tecum communicare tam subitam mutationem mei: tunc amicitiae nostrae certiorem fiduciam habere coepissem,
Sen. Ep. 6, 2: nemo est ex inprudentibus qui reliqui sibi debeat. Tunc mala consilia agitant, tunc aut aliis aut ipsis pericula struunt;tunc cupiditates improbas ordinant, tunc... tunc... denique, etc.,
id. ib. 10, 2;7, 2: tunc enim (i. e. si cottidie reputes) subit recordatio: Quot dies quam frigidis rebus absumpsi!
Plin. Ep. 1, 9, 3:propter liberos retentio fit (dotis) si culpa mulieris divortium factum sit, tunc enim sextae retinentur ex dote,
Ulp. Fragm. 6, 10: veluti si a femina manumissa sit: tunc enim e lege Atilia petere debet tutorem, Gai Inst. 1, 195; 1, 76; 1, 40; 3, 181; Fragm. Vat. 52; Dig. 2, 4, 8; 5, 3, 13, § 12; 7, 3, 1; 19, 1, 11, § 15; 11, 1, 20; Just. Inst. 1, 12, § 6; in the jurists, saep.—Referring to future time.(α).In gen.: tunc illud vexillum... coloniae Capuae inferetur;(β).tunc contra hanc Romam illa altera Roma quaeretur,
Cic. Agr. 2, 32, 86:tunc, ut quaeque causa crit statuetis, nunc libertatem repeti satis est,
Liv. 3, 53, 10:senatus consultum adjectum est ut... praetor qui tunc esset... apud eorum quem qui manumitteretur... jusjurandum daret, etc.,
id. 41, 9, 11:nec taedebit avum parvo advigilare nepoti... Tunc operata deo pubes discumbet in herba, etc.,
Tib. 2, 5, 95:tunc interea tempus exercitus ex hoc loco educendi habebis,
Gell. 3, 7, 7.—With the force of a conditional clause:B.tunc me biremis Tutum... Aura feret geminusque Pollux (i. e. si mugiat malus procellis),
Hor. C. 3, 29, 62:vectabor umeris tunc ego inimicis eques (i. e. si hoc feceris),
id. Epod. 17, 74:tunc tua me infortunia laedent (i. e. si dolebis tibi),
id. A. P. 103:tunc ego jurabo quaevis tibi numina... Tunc ego... Efficiam, etc.,
Ov. H. 15 (16), 319:tunc piger ad nandum, tunc ego cautus ero,
id. ib. 17 (18), 210.—Representing sequence or succession in events, = deinde.1.Simple sequence in time.(α).Time proper (rare till after the Aug. per.;(β).in Cic. perh. only in the foll. passages): Herodotus cum Roma reverteretur, offendit eum mensem qui sequitur mensem comitialem. Tunc Cephaloeditani decrerunt intercalarium XLV dies longum,
Cic. Verr. 2, 2, 52, § 130:veni in eum sermonem ut docerem, etc. Tunc mihi ille dixit quod, etc.,
id. Fam. 3, 5, 3:dixi ei, me ita facturum esse ut, etc. Tunc ille a me petivit, etc.,
id. ib. 3, 6, 2 is finis pugnae equestris fuit. Tunc adorti peditum aciem, nuntios ad consules rei gestae mittunt, Liv. 3, 70, 8:tandem curia excesserunt. Tunc sententiae interrogari coeptae,
id. 45, 25, 1:equites, relictis equis, provolant ante signa... Tunc inter priores duorum populorum res geritur,
id. 7, 8, 1:iterum deinde interpellatus, in proposito persistit. Tunc Poppedius, abjecturum inde se... minatus est,
Val. Max. 3, 1, 2; cf. id. 5, 4, 1; 7, 3, 2; 7, 3, 6: tunc intendit arcum, et ipsum cor adulescentis figit, Sen. de Ira, 3, 14, 2; so id. Ot. Sap. 1, 1; id. Q. N. 1, 12, 1:Dareum XXX inde stadia abesse praemissi indicabant. Tunc consistere agmen jubet,
Curt. 3, 8, 24:contionem discedere in manipulos jubet. Tunc a veneratione Augusti orsus flexit ad victorias,
Tac. A. 1, 34; cf. id. ib. 1, 67; 12, 31; 12, 33; 12, 69; id. H. 4, 72; Vitr. 1, 4, 12; 1, 6, 7; 2, 1, 2; 2, 1, 4; 5, 12, 5; 7, praef. 5; 7, 1, 3; 7, 2, 2; 8, 1, 1; Suet. Ner. 49; id. Vit. 15 fin.; id. Dom. 16; Front. Strat. 2, 5, 4; Gell. 1, 22, 6; 6 (7), 17, 6; 13, 31 (30), 6; 14, 2, 9; [p. 1915] Flor. 2, 13 (4, 2), 71; Just. 11, 4, 1; 11, 10, 2; 12, 7, 7; 13, 3, 4; 18, 4, 10 et saep.; Dig. 1, 2, 2, § 26.—Before an abl. absol. (postclass.):(γ).statuunt tempus quo foedissimum quemque invadant. Tunc, signo inter se dato, inrumpunt contubernia,
Tac. A. 1, 48:tunc, Campaniae ora proximisque insulis circuitis, Caprearum secessui quadriduum impendit,
Suet. Aug. 98:tunc, exercitu in Aetoliam promoto, pecunias civitatibus imperat,
Just. 14, 1, 6; 21, 5, 2; 22, 2, 7; 25, 2, 6.—Implying a consequence, then, under these circumstances, hence, accordingly:2.caedere januam saxis, instare ferro, ligna circumdare ignemque circumicere coeperunt. Tunc cives Romani, qui Lampsaci negotiabantur, concurrunt,
Cic. Verr. 2, 1, 27, § 69: huc tota Vari conversa acies suos fugere videbat. Tunc Rebilus; Perterritum, inquit, hostem vides;quid dubitas, etc.,
Caes. B. C. 2, 34:animadversum est, extra consuetudinem longius a vallo esse aciem Pompei progressum. Tunc Caesar apud suos Differendum est iter, inquit, etc.,
id. ib. 3, 85:omnium spe celerius Saguntum oppugnari adlatum est. Tunc relata de integro res ad senatum,
Liv. 21, 6, 5; cf. id. 9, 30, 10:Tisiphoneque Saevit et huc illuc impia turba fugit. Tunc niger in porta serpentum Cerberus ore Stridet,
Tib. 1, 3, 71:apud patres disseruit, nec posse Orientem nisi Germanici sapientia conponi, etc. Tunc decreto patrum permissae Germanico provinciae,
Tac. A. 2, 43; id. H. 4, 83; Vitr. 2, 8, 14; 2, 9, 16; Just. 39, 3, 11.—Emphatically, = tum vero:donec ipse quoque longinquo morbo est implicitus. Tunc adeo fracti simul cum corpore sunt spiritus illi feroces ut, etc.,
Liv. 1, 31, 6.—And = tum primum:multitudo tandem perrumpit ordines hostium. Tunc vinci pertinacia coepta, et averti manipuli quidam,
Liv. 9, 39, 10. —In enumerations with tum... deinde... postea, etc.(α).In gen. (postclass.): ante omnia instituit ut e libertorum bonis dextans... cogeretur; deinde ut ingratorum, etc.;(β).tunc ut lege majestatis facta omnia... tenerentur,
Suet. Ner. 32 med.; so,tunc... deinde... tunc, etc.,
Vitr. 1, 6, 12 and 13:tunc... tunc... deinde... tunc,
id. 3, 5, 5 and 6; cf. id. 5, 12, 4; cf. Suet. Oth. 6; Flor. 4, 2, 88.—With tum: terras primum situmque earum quaerit; deinde condicionem maris;tunc quidquid inter caelum terrasque interjacet perspicit... tum, peragratis humilioribus, ad summa prorumpit,
Sen. Cons. Helv. 17 fin.; so Gai Inst. 3, 6, 3.—Of successive speakers in dialogue (rare):C.tu vero abi, inquit, etc. Tunc Mucius Quandoquidem, inquit, est apud te virtuti honos, etc.,
Liv. 2, 12, 15:apud quem Valerius in hunc modum egit, etc. Tunc Collatinus Quaero inquit, etc.,
Val. Max. 2, 8, 2.—With tum:tunc poeta... inquit, etc. Tum Fronto ita respondit, etc.,
Gell. 19, 8, 10 and 11; 12, 13, 19; Val. Max. 7, 3, ext. 4.—In co-ordination (very rare).1.= praeterea, and then:2.(Romulus) hoc consilio fultus... locupletari civis non destitit. Tunc, id quod retinemus hodie magna cum salute rei publicae, auspiciis plurimum obsecutus est Romulus,
Cic. Rep. 2, 9, 15 sq.:praeter has, frugalitas et continentia... splendorem illi suum adfunderent. Tunc providentia cum elegantia quantum decoris illi adderent!
Sen. Ep. 115, 3.—In the connection cum... tunc (v. tum, I. C. 3.):3.vivendum recte est cum propter plurima, tunc est Idcirco, etc.,
Juv. 9, 118 ( poet. for tum, on account of the foll. vowel).—Vid. tunc etiam, III. B. 7. b.II.As correlative of dependent clauses.A.Of temporal clauses with cum.1.Referring to definite past time.a.Tunc as antecedent of the clause:b.set Stalagmus quojus erat tunc nationis quom hinc abit?
Plaut. Capt. 4, 2, 108:etiamne in ara tunc sedebant mulieres Quom ad me profectu's ire?
id. Rud. 3, 6, 8:quo damnato tunc, cum judicia fiebant, HS. IV milibus lis aestimata est,
Cic. Verr. 2, 4, 10, § 22:etenim tunc esset hoc animadvertendum cum classis Syracusis proficiscebatur,
id. ib. 2, 5, 43, §111: atque ille eo tempore paruit cum parere senatui necesse erat: vos tunc paruistis cum paruit nemo nisi qui voluit,
id. Lig. 7, 20: se ita pugnaturos ut Romae pugnaverint in repetenda patria, ut postero die ad Gabios, tunc cum effecerint ne quis hostium, etc., Liv. 6, 28, 9:et quod tunc fecimus cum hostem Hannibalem in Italia haberemus, id nunc, pulso Hannibale, cunctamur facere?
id. 31, 7, 5:infelix Dido, nunc te facta impia tangunt? Tunc decuit cum sceptra dabas,
Verg. A. 4, 597 (Rib. tum; v. Prisc. p. 8, 841 P.):prudenter sensit tunc incrementum Romano imperio petendum fuisse cum intra septimum lapidem triumphi quaerebantur,
Val. Max. 4, 1, 10:quorum nihil tunc cum diceretur parum aptum fuit,
Quint. 11, 1, 89; cf. Val. Max. 8, 8, ext. 1; 9, 8, ext. 1.—Introducing the apodosis.(α).Of coincident actions:(β).cum jam adpropinquantium forma lemborum haud dubie esset... tunc injecta trepidatio,
Liv. 44, 28, 10.—= deinde:2.adversus singula quaeque cum respondere haud facile esset, et quereretur... purgaretque se invicem, tunc Papirius, redintegrata ira, virgas et secures expediri jussit,
Liv. 8, 32, 10:divus Caesar cum exercitum habuisset circa Alpes, imperavissetque, etc., tunc qui in eo castello fuerunt... noluerunt imperio parere,
Vitr. 2, 9, 15:cum nuntiatum esset Leonidae a XX milibus hostium summum cacumen teneri, tunc hortatur socios, recedant,
Just. 2, 11, 5.—Of definite present time, tunc is not found; v. tum.—3.Referring to indefinite time.a.As antecedent:b.arbitror, quo nos etiam tunc utimur cum ea dicimus jurati quae comperta habemus,
Cic. Font. 13, 29 (9, 19):tunc obsequatur naturae cum senserit, etc.,
id. Fragm. Hort. Phil. 75 B. and K.; id. Tusc. 2, 6, 16; id. Verr. 1, 18, 55; 2, 5, 12, § 29: qui tunc vocat me, cum malum librum legi, only... when, never... unless (= tote dê), Cat. 44, 21 Ellis (Mull. tum):deum tunc adfuisse cum id evenisset, veteres oratores aiebant,
Quint. 10, 7, 14:tunc est commovendum theatrum cum ventum est ad illud Plodite,
id. 6, 1, 52; cf. id. 4, 2, 8; 12, 11, 7; Vitr. 2, 9, 3:voluptas tunc, cum maxime delectat, exstinguitur,
Sen. Vit. Beat. 7, 4; cf. id. Q. N. 1, prol. 3; 5, 3, 3; 6, 3, 1; id. Ep. 10, 5; 85, 38:in tantam quantitatem tenetur quae tunc in peculio fuit cum sententiam dicebat,
Dig. 5, 1, 15: tunc cum certum esse coeperit neminem ex eo testamento fore heredem, Gai Inst. 3, 13; 4, 71; Dig. 28, 3, 6, § 6; 40, 12, 16, § 2; 40, 7, 34.—Introducing the apodosis:4.cum autem fundamenta ita distantia inter se fuerint constituta, tunc inter ea alia transversa... collocentur,
Vitr. 1, 5, 7; 2, 1, 6; 2, 3, 2; 2, 5, 2;3, 5, 13: cum folia pauca in acumine germinent, tunc maxime serendas ficus,
Plin. 18, 26, 65, § 245; Just. 41, 2, 9.—Referring to future time:B.ex ceteris autem generibus tunc pecunia expedietur cum legionibus victricibus erunt quae spopondimus persolvenda, Cic. Fragm. Ep. Caes. jun. 1, 8: tunc inter eas fore finem belli dixit cum alterutra urbs in habitum pulveris esset redacta,
Val. Max. 9, 3, ext. 3:poterant videri tunc incohanda cum omnia quae... peregissem,
Quint. 6, 4, 1; Col. praef. 33; v. infra, III. A. 2. b.—With temporal clauses introduced by ubi (rare).1.Of definite past time:2.ad quod bellum ubi consules dilectum habere occipiunt, obstare tunc enixe tribuni,
Liv. 4, 55, 2:haec ubi convenerunt, tunc vero Philomelus consuetudinem nocte egrediendi frequentiorem facere,
id. 25, 8, 9.—Of indefinite time.a.As antecedent:b.tunc autem est consummata infelicitas, ubi turpia non solum delectant, sed etiam placent,
Sen. Ep. 39, 6; id. Ben. 2, 3, 3; 2, 17, 3; id. Ep. 89, 19.—In apodosis:C.stillicidia ubi plura coiere et turba vires dedit, tunc fluere et ire dicuntur,
Sen. Q. N. 5, 13, 4; 6, 17, 2; 6, 18, 2.—With temporal clauses introduced by postquam (posteaquam); rare.1.Of definite past time:2.posteaquam ingenuae virgines et ephebi venerunt ad deprecandum, tunc est pollicitus his legibus ut, etc.,
Vitr. 10, 16, 7 (but in Sall. C. 51, 40 Dietsch reads tum).—Of indefinite time: si vero posteaquam eam destinasses, tunc perierit, etc., Dig 17, 2, 58, § 1.—D.With temporal clauses introduced by ut (very rare):E.ut vero... casus suorum miseris eluxit, tunc toto littore plangentium gemitus, tunc infelicium matrum ululatus... audiebantur,
Just. 19, 2, 11.—With temporal clauses introduced by quando (rare).1.As antecedent:2.tunc quando abiero,
Plaut. Pers. 4, 7, 19 (4, 8, 8): tunc inserentur (cerasi) quando his vel non est, vel desinit gummi effluere, Pall. Oct. 12.—In apodosis:F.quando quodque eorum siderum cursum decorum est adeptum... tunc ex alterius naturae motione transversa... vinci a tardioribus videbantur,
Cic. Univ. 9.—With temporal clauses introduced by dum (very rare):G.tunc tamen utrumque tolerabile est, dum illi vis sua est,
Sen. Ep. 83, 21.—With conditional clauses.1.In gen.(α).As antecedent:(β).consilium istud tunc esset prudens si rationes ad Hispaniensem casum accommodaturi essemus,
Cic. Att. 10, 8, 2:sin autem ventus interpellaverit et... tunc habeat canalem longum pedes quinque, etc.,
Vitr. 8, 5, 2:tunc fidem fallam, tunc inconstantiae crimen audiam si, cum omnia eadem sint quae erant promittente me, non praestitero promissum,
Sen. Ben. 4, 35, 2.—In apodosis:2.si se simul cum gloria rei gestae exstinxisset, tunc victorem, quidquid licuerit in magistro equitum, in militibus ausurum,
Liv. 8, 31, 7:quem si inclusit mare, tum ille exitu simul redituque praecluso, volutatur,
Sen. Q. N. 6, 15:quod si non illum, sed me peccasse putabis, tunc ego te credam cordis habere nihil,
Mart. 2, 8, 6: si nullus sit suorum heredum, tunc hereditas pertinet ad adgnatos, Gai Inst. 3, 9:si vero dissentiunt, tunc praetoris partes necessariae sunt,
Dig. 2, 14, 7, § 19; Sen. Q. N. 6, 9, 2; Gai Inst. 3, 205; Dig. 1, 3, 22.—With a supposition contrary to fact:H.audivi te cum alios consolareris: tunc conspexissem, si te ipse consolatus esses,
Sen. Prov. 4, 5.—After abl. absol. (rare):III.legatis auditis, tunc de bello referre sese Aemilius dixit,
Liv. 44, 21, 1:his ita praeparatis, tunc in rotae modiolo tympanum includatur,
Vitr. 10, 9 (14), 2.Particular connections.A.With other particles of time.1.Jam tunc (rare):2. a.nisi jam tunc omnia negotia diligentissime confecissem,
Cic. Fam. 3, 12, 3: bellum jam tunc ab illis geri coeptum cum sibi Phrygiam ademerint, Trog. Pomp. ap. Just. 38, 53:At. C. Marius L. Sullam jam tunc, ut praecaventibus fatis, copulatum sibi quaestorem habuit,
Vell. 2, 12, 1:Archilochum Nepos Cornelius tradit, Tullo Hostilio Romae regnante, jam tunc fuisse poematis clarum et nobilem,
Gell. 17, 21, 8:palam jam tunc multae civitates libertatem bello vindicandam fremebant,
Just. 13, 5, 5. —Tunc demum.(α).Absol.:(β).tunc demum nuntius missus ad tertiam legionem revocandam,
Liv. 41, 3, 5:tunc demum pectora plangi Contigit,
Ov. H. 11, 91:tunc demum intrat tabernaculum,
Curt. 4, 13, 20:tunc demum alia mala (exstiterunt),
Sen. Q. N. 1, 17, 6:(aquilae) primo deponunt, expertaeque pondus, tunc demum abeunt,
Plin. 10, 3, 4, § 14:tunc demum... invidiam quae sibi fieret deprecati sunt,
Suet. Calig. 9:tunc demum ad otium concessit,
id. Claud. 5.—With cum clause:b.postero die cum circumsessi aqua arceremur, nec ulla... erumpendi spes esset, tunc demum pacti sumus, etc.,
Liv. 21, 59, 6:et serius cum redisset, tum demum, recepto sospite filio, victoriae tantae gaudium consul sensit,
id. 44, 44, 3:cum ab his oritur, tunc demum ei ratio constat,
Val. Max. 4, 8 prooem.: quos ordine suo tunc demum persequar cum praefaturus fuero, Col. praef. 33; Sen. Ep. 84, 6; id. Q. N. 7, 13, 1.—Tunc denique (very rare): hi dicebantur in eo tempore mathêmatikoi. Exinde ad perspicienda principia naturae procedebant ac tunc denique nominabantur phusikoi, Gell. 1, 9, 7.—3.Tunc primum:4.quia tunc primum superbiae nobilitatis obviam itum est,
Sall. J. 5, 2:tunc primum circo qui nunc maximus dicitur, designatus locus est,
Liv. 1, 35, 8:eum dolorem ulta est (plebs) tunc primum plebeis quaestoribus creatis,
id. 4, 54, 2:tunc primum equo merere equites coeperunt,
id. 5, 7, 13:lectisternio tunc primum in urbe Romana facto,
id. 5, 13, 6; Tac. A. 11, 38; Suet. Ner. 17; Just. 8, 5, 1; 11, 10, 2; Jul. Capitol. Anton. Phil. 5; 7.—With deinde (cf.: tum deinde).(α).Deinde tunc:(β).roga bonam mentem, bonam valetudinem animi, deinde tunc corporis,
Sen. Ep. 10, 4; 74, 23; 117, 1.—Tunc deinde: primum militiae vinculum est religio et signorum amor, et deserendi nefas; tunc deinde facile cetera [p. 1916] exiguntur, Sen. Ep. 95, 35; 11, 4; Val. Fl. 8, 109; Cels. 4, 15.—So, tunc postea, Vitr. 1, 6, 7.—5.Tunc tandem:B.simul enim cessit possessione Dii, excitavit hostem, ut tunc tandem sciret recuperanda esse quae prius amissa forent,
Liv. 44, 8, 4.—With emphatic particles.1.Tunc vero (or enimvero):2.in turbatos jam hostes equos inmittunt. Tunc vero Celtiberi omnes in fugam effunduntur,
Liv. 40, 40, 10:cunctantem tamen ingens vis morbi adorta est. Tunc enim vero deorum ira admonuit,
id. 2, 36, 6:tunc vero impotentis fortunae species conspici potuit,
Curt. 3, 11, 23: Tiberioque suspensa semper verba;tunc vero nitenti, etc.,
Tac. A. 1, 11.—Tunc quidem: et tunc quidem Perseus copias reduxit;3.postero die, etc.,
Liv. 42, 57, 9:tunc quidem sacrificio rite perpetrato, reliquum noctis rediit, etc.,
Curt. 4, 13, 16; cf. id. 3, 12, 21.—Ne tunc quidem:4.quia ne tunc quidem obsistebatur,
Front. Strat. 3, 17, 9:ac ne tum quidem senatu aut populo appellato,
Suet. Ner. 41; cf. Just. 27, 3, 6.—Tunc maxime (or tunc cum maxime).(α).Chiefly at that time, especially then:(β).Theophrastus est auctor, in Ponto quosdam amnes crescere tempore aestivo... aut quia tunc maxime in umorem mutabilis terra est, aut quia, etc.,
Sen. Q. N. 3, 26, 2.—Just then:5.hospitem tunc cum maxime utilia suadentem abstrahi jussit ad capitale supplicium,
Curt. 3, 2, 17:non incidunt causae quae iram lacessant? sed tunc maxime illi oppugnandae manus sunt, Sen. de Ira, 2, 14, 2: sapiens tunc maxime paupertatem meditatur cum in mediis divitiis constitit,
id. Vit. Beat. 26, 1.—Tunc interea, Gell. 3, 7, 7; v. supra, I. A. 4. a.—6.Etiam tunc.(α).Even then:(β).experiri etiam tunc volens an ullae sibi reliquae vires essent, etc.,
Gell. 15, 16, 3.—Still:7.quam defunctam praetextatus etiam tunc pro rostris laudavit,
Suet. Calig. 10.— And with cum, Plaut. Rud. 3, 6, 8; v. supra, II. A. 1. a.—Tunc etiam.(α).Etiam as connective, tum = eo tempore:(β).in civitate plena religionum, tunc etiam ob recentem cladem superstitiosis principibus, ut renovarentur auspicia, res ad interregnum redit,
Liv. 6, 5, 6.—Poet. for tum etiam, on account of the vowel:8.ultima prona via est, et eget moderamine certo, Tunc etiam... Tethys solet ipsa vereri,
Ov. M. 2, 68.—Tunc quoque.(α).Also then:(β).irae adversus Vejentes in insequentem annum dilatae sunt. Tunc quoque ne confestim bellum indiceretur religio obstitit,
Liv. 4, 30, 13; 44, 37, 12: saepe legit flores;et tunc quoque forte legebat,
Ov. M. 4, 315:quare et sereno tonat? quia tunc quoque per quassum et scissum aera spiritus prosilit,
Sen. Q. N. 2, 18:cum quidam histriones producti olim, tunc quoque producerentur,
Suet. Claud. 21:tunc quoque in Hyrcaniam remittitur,
Just. 38, 9, 9.—Even then:(γ).tunc quoque cum antiqui illi viri inclite viverent, cura comere capillum fuit,
Sen. Q. N. 1, 17, 7:faba vero non antequam trium foliorum. Tunc quoque levi sarculo purgare melius quam fodere,
Plin. 18, 26, 65, § 241; Suet. Ner. 26; Flor. 1, 7, 12.—With tum demum:tametsi ad audiendum pigre coitur. Plerique in stationibus sedent... ac sibi nuntiari jubent an jam recitator intraverit... an ex magna parte evolverit librum: tum demum ac tunc quoque lente cunctanterque veniunt,
Plin. Ep. 1, 13, 2.—= sic quoque, even as it was:C.quin nisi firmata extrema agminis fuissent, ingens in eo saltu accipienda clades fuerit. Tunc quoque ad extremum periculi ventum est,
Liv. 21, 34, 8.—Tunc temporis (postclass.;v. tum, III. E.): ex gente obscura tunc temporis Persarum,
Just. 1, 4, 4:parvae tunc temporis vires Atheniensibus erant,
id. 3, 6, 6:ad abolendam invidiae famam qua insignis praeter ceteros tunc temporis habebatur,
id. 8, 3, 7:erat namque tunc temporis urbs Appulis Brundisium,
id. 12, 2, 7. -
19 amplissime
amplus, a, um, adj. [some regard this as a shortened form of anapleôs, = filled up, full; others, as for ambulus from amb-, rounded out, as superus from super, etc.; v. Doed. Syn. II. p. 113; but perh. it is better to form it from am- and -plus, akin to -pleo, plenus, q. v. Pott], thus pr., full all round; hence, great, large. —In space, of large extent, great, large, wide, ample, spacious (the forms amplus and amplior are very rare in the ante-class. per., and rare in all periods. Amplius is com. in the ante-class., freq. in the class., and very freq. in the post-class. per., the Vulg. rarely using the other forms, but using this 121 times. Amplissimus belongs to prose, and is scarcely used before Cicero, with whom it was a very favorite word. It was also used by Plin. Maj. and Min., but never by Tac., Sall. (in his genuine works), nor the Vulg. Catullus used only the form amplius, and Prop. only amplus, while Tib. and Pers. never used this word in any form. Ampliter is found mostly in Plaut.; and ample and amplissime are used a few times by Cic. and by writers that followed him; syn.: magnus, ingens, latus, late patens, spatiosus, laxus).I.Lit.:B.amplus et spectu protervo ferox,
Pac. Trag. Rel. p. 94 Rib.:qui (Pluto) ter amplum Geryonen compescit unda,
Hor. C. 2, 14, 7:ampla domus dedecori domino fit, si est in ea solitudo,
Cic. Off. 1, 39, 139; so Verg. A. 2, 310:admodum amplum et excelsum signum,
Cic. Verr. 4, 74:collis castris parum amplus,
Sall. J. 98, 3:porticibus in amplis,
Verg. A. 3, 353:per amplum mittimur Elysium,
id. ib. 6, 743:vocemque per ampla volutant Atria,
id. ib. 1, 725:nil vulva pulchrius ampla,
Hor. Ep. 1, 15, 41:amplae aures,
Plin. 11, 52, 114, § 274:milium amplum grano,
id. 18, 7, 10, § 55:cubiculum amplum,
Plin. Ep. 2, 17, 6:baptisterium amplum atque opacum,
id. ib. 5, 6, 25.— Comp.:quanto est res amplior,
Lucr. 2, 1133:Amplior Urgo et Capraria,
Plin. 3, 6, 12, § 81:avis paulo amplior passere,
id. 10, 32, 47, § 89:amplior specie mortali,
Suet. Aug. 94; id. Caes. 76 (for the neutr. amplius, v. infra).— Sup.:amplissima curia... gymnasium amplissimum,
Cic. Verr. 2, 4, 53:urbs amplissima atque ornatissima,
id. Agr. 2, 76:amplissimum peristylum,
id. Dom. 116:(candelabrum) ad amplissimi templi ornatum esse factum,
id. Verr. 4, 65:mons Italiae amplissimus,
Plin. 3, 5, 7, § 48:amplissimum flumen,
Plin. Ep. 8, 8, 3:amplissimus lacus,
id. ib. 10, 41, 2:amplissima insula,
Plin. 6, 20, 23, § 71:amplissimi horti,
Plin. Ep. 8, 18, 11:amplissima arborum,
Plin. 16, 39, 76, § 200:est (topazon) amplissima gemmarum,
id. 37, 8, 32, § 109:amplissimum cubiculum,
Plin. Ep. 5, 6, 23.—Transf., great, abundant, ample, much, long:II.bono atque amplo lucro,
Plaut. Am. prol. 6 and Ep. 2, 2, 117:pabula miseris mortalibus ampla,
Lucr. 5, 944:ampla civitas,
Cic. Verr. 4, 81; 4, 96:civitas ampla atque florens,
Caes. B. G. 4, 3:gens ampla,
Plin. 5, 30, 33, § 125:amplae copiae,
Caes. B. G. 5, 19:ampla manus militum,
Liv. Epit. 1, 4, 9:pecuaria res ampla,
Cic. Quinct. 12:res familiaris ampla,
id. Phil. 13, 8:(res) ampla,
Sall. H. Fragm. 3, 82, 20 Kritz:patrimonium amplum et copiosum,
Cic. Sex. Rosc. 6; id. Dom. 146: id. Phil. 2, 67:amplae divitiae,
Hor. S. 2, 2, 101:esse patri ejus amplas facultates,
Plin. Ep. 1, 14, 9:in amplis opibus heres,
Plin. 9, 36, 59, § 122.— Comp.:amplior numerus,
Cic. Mil. 57; Sall. J. 105, 3; Tac. A. 14, 53:ampliores aquae,
Plin. 5, 9, 10, § 58:amplior exercitus,
Sall. J. 54, 3; Suet. Vesp. 4:commeatus spe amplior,
Sall. J. 75, 8:amplior pecunia, Auct. B. Alex. 56: pecunia amplior,
Plin. Ep. 3, 11, 2:pretia ampliora,
Plin. 10, 29, 43, § 84:omnia longe ampliora invenire quam etc.,
Plin. Ep. 1, 14, 10:ampliores noctes,
Plin. 18, 26, 63, § 232:ut ampliori tempore maneret,
Vulg. Act. 18, 20.— Sup.:peditatus copiae amplissimae e Gallia,
Cic. Font. 8:exercitus amplissimus,
Plin. Ep. 2, 13, 2; 9, 13, 11:amplissima pecunia,
Cic. Rosc. Am. 31:amplissimae fortunae,
id. Verr. 2, 5, 8; id. Quinct. 49; id. Phil. 10, 4:amplissimae patrimonii copiae,
id. Fl. 89:amplissimas summas emptionibus occupare,
Plin. Ep. 8, 2, 3:opes amplissimae,
id. ib. 8, 18, 4:amplissima dies horarum quindecim etc.,
the longest day, Plin. 6, 34, 39, § 218.—Also subst. in comp. neutr. (v. amplius, adv. infra), more:ut quirem exaudire amplius,
Att. Trag. Rel. p. 173 Rib.:si vis amplius dari, Dabitur,
Plaut. Trin. 2, 1, 18:jam amplius orat,
id. ib. 2, 1, 19:daturus non sum amplius,
Cic. Verr. 2, 2, 29:non complectar in his libris amplius quam quod etc.,
id. de Or. 1, 6, 22:tantum adfero quantum ipse optat, atque etiam amplius,
Plaut. Capt. 4, 1, 10:ni amplius etiam, quod ebibit,
id. Trin. 2, 1, 20: Ph. Etiamne amplius? Th. Nil, Ter. Eun. 1, 2, 63: Tr. Dimidium Volo ut dicas. Gr. Immo hercle etiam amplius, Plaut. Rud. 4, 3, 21: Th. Nempe octoginta debentur huic minae? Tr. Haud nummo amplius, id. Most. 3, 3, 16:etiam amplius illam adparare condecet,
Turp. Com. Rel. p. 100 Rib.:hoc onere suscepto amplexus animo sum aliquanto amplius,
Cic. Verr. 2, 1:si sit opus liquidi non amplius urna,
Hor. S. 1, 1, 54:omnis numerus amplius octingentis milibus explebat,
Vell. 2, 110, 3:Segestanis imponebat aliquanto amplius quam etc.,
Cic. Verr. 4, 76:illa corona contentus Thrasybulus neque amplius requisivit,
Nep. Thras. 4, 3:amplius possidere,
Plin. 18, 4, 3, § 17:Ille imperio ei reddito haud amplius, quam ut duo ex tribus filiis secum militarent, exegit,
Curt. 8, 4, 21:dedit quantum maximum potuit, daturus amplius, si potuisset,
Plin. Ep. 3, 21, 6:cum hoc amplius praestet, quod etc.,
id. ib. 7, 25, 1.—Also with part. gen., more of, a greater quantity or number of:gaudeo tibi liberorum esse amplius,
Plaut. Cist. 5, 4:te amplius bibisse praedicet loti,
Cat. 39, 21:amplius frumenti auferre,
Cic. Verr. 3, 49:expensum est auri viginti paulo amplius,
id. Fl. 6, 8:amplius negotii contrahi,
id. Cat. 4, 9:si amplius obsidum vellet,
Caes. B. G. 6, 9, ubi v. Herz.:quanto ejus amplius processerat temporis,
id. B. C. 3, 25.—Fig.A.Of internal power or force, great, strong, violent, impetuous:B.pro viribus amplis,
Lucr. 5, 1174:amplae vires peditum,
Plin. 6, 20, 23, § 75;ampla nepotum Spes,
Prop. 4, 22, 41:poena sera, sed ampla,
full, strict, id. 4, 5, 32. — Comp.:haec irae factae essent multo ampliores,
Ter. Hec. 3, 1, 9:si forte morbus amplior factus siet, i. e. gravior,
id. ib. 3, 1, 50:amplior metus,
Cic. Clu. 128:amplior potentia feris,
Plin. 28, 10, 42, § 153:ampliorem dicendi facultatem consequi,
Quint. 2, 3, 4:amplior eoque acrior impetus,
Flor. 4, 2, 66:spes amplior,
Sall. J. 105, 4:amplius accipietis judicium,
severer, Vulg. Matt. 23, 14:amplior auctoritas,
Plin. 37, 3, 12, § 47:amplior virtus,
higher merit, Quint. 8, 3, 83:idem aut amplior cultus (dei),
Plin. 28, 2, 4, § 18:amplior est quaestio,
Quint. 3, 5, 8:ampliora verba,
of larger meaning, id. 8, 4, 2: scientia intellegentiaque ac sapientia ampliores inventae sunt in te, Vulg. Dan. 5, 14:quo legatis animus amplior esset,
Sall. C. 40, 6; 59, 1:spiritus amplior,
Vulg. Dan. 5, 12; 6, 3.— Sup.:(honos) pro amplissimis meritis redditur,
Cic. Phil. 5, 41:cujus sideris (Caniculae) effectus amplissimi in terra sentiuntur,
very violent, Plin. 2, 40, 40, § 107:amplissima spes,
Suet. Caes. 7:his finis cognitionis amplissimae,
most important trial, Plin. Ep. 2, 11, 23.—Of external splendor, great, handsome, magnificent, splendid, glorious:C.illis ampla satis forma, pudicitia,
great enough, Prop. 1, 2, 24:haec ampla sunt, haec divina,
Cic. Sest. 102; id. Arch. 23:res gestae satis amplae,
Sall. C. 8, 2:cur parum amplis adfecerit praemiis,
Cic. Mil. 57:ampla quidem, sed pro ingentibus meritis praemia acceperunt,
Tac. A. 14, 53:amplum in modum praemia ostentare,
Aur. Vict. Caes. 26, 6:amplis honoribus usi,
Sall. J. 25, 4:amplis honoribus auctos,
Hor. S. 1, 6, 11.—Sometimes in mal. part. or ironically:amplam occasionem calumniae nactus,
a fine opportunity, Cic. Verr. 2, 61:spolia ampla refertis Tuque puerque tuus,
glorious spoils, Verg. A. 4, 93.— Comp.:ne ullum munus aedilitatis amplius aut gratius populo esse possit,
Cic. Verr. 2, 1, 5; id. Mur. 37:praemiis ad perdiscendum amplioribus commoveri,
id. de Or. 1, 4, 13:alicui ampliorem laudem tribuere,
id. Sest. 27:in aliqua re esse laudem ampliorem,
id. Marcell. 4:corporis membris plus dedit, id amplius atque augustius ratus (Zeuxis),
Quint. 12, 10, 5:ut Augustus vocaretur ampliore cognomine,
Suet. Aug. 7.— Subst.:in potestatibus eo modo agitabat, ut ampliore, quam gerebat, dignus haberetur,
of something greater, Sall. J. 63, 5.— Sup.:ut consules monumentum quam amplissimum faciundum curent,
Cic. Phil. 14, 38; 14, 31; id. Verr. 4, 82:hoc munus aedilitatis amplissimum,
id. ib. 1, 12, 36; Aur. Vict. Vir. Ill. 1, 74:alicui amplissimas potestates dare,
Cic. Agr. 2, 31:insignibus amplissimis ornatus,
id. ib. 2, 101:dona amplissima conferre,
Plin. 18, 3, 3, § 9:praemia legatis dedistis amplissima,
Cic. Cat. 4, 5; id. Phil. 2, 32:spe amplissimorum praemiorum adduci,
id. Mil. 5; id. de Or. 1, 5, 16:velut praemium quoddam amplissimum longi laboris,
Quint. 10, 7, 1:munera amplissima mittere,
Caes. B. G. 1, 43:vestris beneficiis amplissimis adfectus,
Cic. Imp. Pomp. 51; id. Dom. 98:laudi amplissimae lauream concedere,
id. Pis. 74:laudibus amplissimis adficere,
id. Phil. 7, 11:amplissimam gloriam consequi,
id. Prov. Cons. 39:ut eum amplissimo regis honore et nomine adfeceris,
id. Deiot. 14:amplissimis aliquem efferre honoribus,
Aur. Vict. Epit. 17, 3:amplissimis uti honoribus,
Cic. Fl. 45:amplissimos honores adipisci,
id. Verr. 5, 181:honores adsequi amplissimos,
id. Mil. 81:aliquem ad honores amplissimos perducere,
id. Am. 20, 73:meus labor fructum est amplissimum consecutus,
id. Imp. Pomp 2:mihi gratiae verbis amplissimis aguntur,
in the handsomest termis, id. Cat. 3, 14; id. Phil. 2, 13; id. Quir. 15:ei amplissimis verbis gratias egimus,
id. Phil. 1, 3:provincia Gallia merito ornatur verbis amplissimis ab senatu,
id. ib. 4, 9:amplissimis verbis conlaudatus,
Suet. Caes. 16:amplissimo populi senatusque judicio exercitus habuistis,
Cic. Agr. 1, 12; id. Fl. 5; id. Dom. 86; id. Planc. 93:de meo consulatu amplissima atque ornatissima decreta fecerunt,
id. Dom. 74:quam universi populi, illius gentis, amplissimum testimonium (said of Cic.),
Plin. 7, 30, 31, § 116.—In respect of the opinion of others, esteemed, renowned, etc.:D.quicquid est, quamvis amplum sit, id est parum tum cum est aliquid amplius,
Cic. Marcell. 26:quid hunc hominem magnum aut amplum de re publica cogitare (putare possumus), qui etc.,
great or noble, id. Imp. Pomp. 37:omnia, quae vobis cara atque ampla sunt,
id. Agr. 2, 9; id. Arch. 23:convenerunt corrogati et quidem ampli quidam homines,
id. Phil. 3, 20:hoc studium parvi properemus et ampli,
small and great, Hor. Ep. 1, 3, 28:amplis doctoribus instructus,
Tac. A. 14, 52:sin autem sunt amplae et honestae familiae plebeiae,
Cic. Mur. 7, 15.— Comp.:cum est aliquid amplius,
Cic. Marcell. 26:ampliores ordines,
Caes. B. C. 1, 77, where Dinter reads priores: quo (ingenio) neque melius neque amplius aliud in natura mortalium est, [p. 112] Sall. J. 2, 4:nihil amplius potes (tribuere) amicitia tua,
Plin. Ep. 2, 13, 10:quid amplius facitis?
Vulg. Matt. 5, 47.— Sup.:ex amplissimo genere nubere,
Cic. Cael. 34:amplissimo genere natus,
Caes. B. G. 4, 12:genere copiisque amplissimus, id. ib 6, 15: quam (familiam) vidit amplissimam,
Cic. Phil. 13, 12:amplissimos patruos habere,
id. Sex. Rosc. 147:amplissima civitas,
id. Verr. 5, 122:apud illos Fabiorum nomen est amplissimum,
id. Font. 36; id. Caecin. 104; id. Verr. 3, 96; id. Deiot. 14:mihi hic locus ad agendum amplissimus est visus,
id. Imp. Pomp. 1:non adgrediar ad illa maxima atque amplissima prius quam etc.,
id. Sest. 5:licet tribuas ei quantum amplissimum potes, nihil tamen amplius potes amicitia tua,
Plin. Ep. 2, 13, 10:amplissimis operibus increscere,
id. ib. 8, 4, 3:honores in amplissimo consilio collocare,
Cic. Sen. 2:amplissimi orbis terrae consilii principes,
id. Phil. 3, 34: honoris amplissimi puto esse accusare improbos, I esteem it to be the greatest honor, etc., id. Div. in Caecil. 70:promotus ad amplissimas procurationes,
Plin. Ep. 7, 31, 3:praeter honores amplissimos cognomenque etc.,
Plin. 7, 44, 45, § 142:spes amplissimae dignitatis,
Cic. Agr. 2, 49; id. Sen. 19, 68; Suet. Vit. 2.—Hence, amplissimus (almost always thus in sup.) as a title for persons holding great and honored offices, as consul, senator, etc., or as an honorable epithet of the office itself or the body of officers, distinguished, very distinguished, honorable, right honorable, most honorable, etc.:E.is mihi videtur amplissimus, qui sua virtute in altiorem locum pervenit,
Cic. Sex. Rosc. 83:homo et suis et populi Romani ornamentis amplissimus,
id. Mur. 8:P. Africanus rebus gestis amplissimus,
id. Caecin. 69:ut homines amplissimi testimonium de sua re non dicerent,
id. Sex. Rosc. 102; id. Clu. 197:Q. Catuli atque ceterorum amplissimorum hominum auctoritas,
id. Imp. Pomp. 63:vir amplissimus ejus civitatis,
id. Verr. 4, 17; id. Fl. 32:exercitum Cn. Domitii, amplissimi viri, sustentavit,
id. Deiot. 5, 14:cum habeas amplissimi viri religionem (of L. Lucullus),
id. Arch. 4, 8; id. Lig. 22:in quo consilio amplissimi viri judicarent,
id. Mil. 5; id. Balb. 1; id. Dom. 2:comitatus virorum amplissimorum,
id. Sull. 9:viros primarios atque amplissimos civitatis in consilium advocare,
id. Verr. 3, 18:ordinis amplissimi esse,
Aur. Vict. Caes. 13, 1; 37, 6:cives amplissimos legare,
Cic. Balb. 42:hoc amplissimum nomen, i. e. senatorium,
id. Verr. 3, 96:amplissimus honos, i. e. consulatus,
id. Rep. 1, 6; so,amplissimo praeditus magistratu,
Suet. Aug. 26:amplissimus ordo, i. e. senatorius,
Plin. Ep. 10, 3; Suet. Calig. 49:amplissimi ordines, i. e. senatus et equites,
id. Vesp. 9:amplissimum collegium decemvirale,
Cic. Verr. 2, 4, 49:an vero vir amplissimus, P. Scipio, pontifex maximus, etc.,
id. Cat. 1, 3:amplissimum sacerdotium,
id. Verr. 2, 126; id. Phil. 13, 8:sacerdotium amplissimum,
id. Verr. 2, 127.—As rhet. epithet:I.amplus orator,
one that speaks richly and with dignity, Cic. Or. 9; id. Brut. 68:herous (pes), qui est idem dactylus Aristoteli amplior, iambus humanior videatur,
grander, more stately, Quint. 9, 4, 88:amplius compositionis genus,
more copious style, id. 9, 4, 129.— Adv. (on the extent of the use of the different forms of the adverb, v. supra init.), largely, abundantly, copiously.Lit.a.Form amplĭter:b.benigne ei largi atque ampliter,
Att. Trag. Rel. p. 173 Rib.:aptate munde atque ampliter convivium,
Pomp. Com. Rel. p. 234 Rib.:extructam ampliter mensam,
Lucil. 13, 7 Mull.:opsonato ampliter,
Plaut. Cas. 2, 8, 65:adpositum est ampliter,
id. Mil. 3, 1, 163:acceptus hilare atque ampliter,
id. Merc. prol. 98:modeste melius facere sumptum quam ampliter,
id. Stich. 5, 4, 10:parum (digitulos) immersisti ampliter,
not deep enough, id. Bacch. 4, 4, 26.—Form amplē:II.exornat ample magnificeque triclinium,
Cic. Verr. 4, 62: qui ample valetudinarios nutriunt, in great numbers (v. the context), Cels. praef. med. —Trop., fully, handsomely.a.Form amplĭter:b.ampliter dicere,
fully, particularly, Gell. 10, 3, 4:laudare ampliter,
id. 2, 6, 11.—Form amplē: duo genera sunt: unum attenuate presseque, alterum sublate ampleque dicentium, with great fulness, richly (v. amplus, II. E.), Cic. Brut. 55, 201; so,a.elate ampleque loqui,
id. Tusc. 5, 9, 24:satis ample sonabant in Pompeiani nominis locum Cato et Scipio,
full grandly filled the place of, Flor. 4, 2, 65.— Comp.: amplĭus, more, longer, further, besides (syn.: ultra, praeterea); of time, number, and action (while plus denotes more in quantity, measure, etc.; magis, more, in the comparison of quality, and sometimes of action; and potius, rather, the choice between different objects or acts), constr. absol., with comp. abl., and, in the case of numerals, like minus, plus, propius, q. v., without quam with the nom., acc., or gen., or rarely with the abl. comp., or with quam, but chiefly in the post-Aug. per.; cf. Zumpt, § 485; Madv. § 305; Roby, § 1273; Herz. ad Caes. B. G. 4, 12; and Draeger, Hist. Synt. I. p. 521 sq.In gen.:b.deliberatum est non tacere [me] amplius,
Afran. Com. Rel. p. 199 Rib.:otium ubi erit, de istis rebus tum amplius tecum loquar,
Plaut. Truc. 4, 4, 18:cui amplius male faxim,
id. Aul. 3, 2, 6: De. Etiam? Li. Amplius, id. As. 1, 1, 29: Ar. Vale. Ph. Aliquanto amplius valerem, si hic maneres, id. ib. 3, 3, 2:etiam faxo amabit (eam) amplius,
id. Men. 5, 2, 40:multo tanto illum accusabo, quam te accusavi, amplius,
id. ib. 5, 2, 49:quo populum servare potissit amplius,
Lucil. 1, 15 Mull.:At ego amplius dico,
Cic. Verr. 2, 26:amplius posse,
Sall. J. 69, 2:armis amplius valere,
id. ib. 111, 1:si lamentetur miser amplius aequo,
Lucr. 3, 953:tribus vobis opsonatumst an opsono amplius Tibi et parasito et mulieri?
besides, Plaut. Men. 2, 2, 45:Quam vellem invitatum, ut nobiscum esset amplius,
Ter. Heaut. 1, 2, 11:in illo exercitu cuncta (probra) fuere et alia amplius,
Sall. J. 44, 5:felices ter et amplius,
Hor. C. 1, 13, 17:binas aut amplius domos continuare,
Sall. C. 20, 11:ter nec amplius,
Suet. Caes. 25:cum non solum de his scripserit, sed amplius praecepta (reliquerit),
Quint. 12, 11, 24:multa promi amplius possunt,
Plin. 2, 17, 15, § 77:si studere amplius possum,
Quint. 6, prooem. 4:auram communem amplius haurire potui?
id. 6, prooem. 12:sagum, quod amplius est,
Vulg. Exod. 26, 12.—And so very often with the pron. quid, etc.; with the negatives nihil, non, neque, nec, ne; and sometimes with nemo and haud.(α).With quid, etc.:(β).Quid faciam amplius?
Ter. Ad. 4, 7, 14, and Cic. Har. Resp. 42:quid dicam amplius?
Quint. 8, 4, 7:quid a me amplius dicendum putatis?
Cic. Verr. 3, 60:quid quaeris amplius?
id. Sex. Rosc. 145; id. Dom. 41; id. Verr. 2, 191:quid vultis amplius?
id. Mil. 35:quid amplius vis?
Hor. Epod. 17, 30:quid exspectatis amplius?
Cic. Verr. 2, 174:quid amplius exspectabo,
Vulg. 4 Reg. 6, 33:quid loquar amplius de hoc homine?
Cic. Caecin. 25:quid amplius laboremus?
Quint. 8, prooem. 31:quid habet amplius homo?
Vulg. Eccl. 1, 3; 6, 8:quid ego aliud exoptem amplius, nisi etc.,
Plaut. As. 3, 3, 134:quid amplius debeam optare?
Quint. 4, 1, 51: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, Plaut. Merc. 2, 2, 11; Ter. And. 2, 1, 25: De. An quid est etiam amplius? He. Vero amplius, id. Ad. 3, 4, 22:quid est quod tibi mea ars efficere hoc possit amplius?
more than this, id. And. 1, 1, 4:Etenim quid est, Catilina, quod jam amplius exspectes, si etc.,
Cic. Cat. 1, 3, 6; id. Sull. 90:si quid amplius scit,
Plaut. Rud. 2, 2, 23:si quid ego addidero amplius,
id. Trin. 4, 2, 13:si amplius aliquid gloriatus fuero,
Vulg. 2 Cor. 10, 8.—And often hoc amplius, where hoc is commonly an abl., but sometimes may be regarded as a nom. or an acc.:hoc amplius si quid poteris,
any thing beyond this, Cic. de Or. 1, 10, 44: et hoc amplius (additur), quod etc., and this further, that etc., id. Sull. 44; so Quint. 5, 13, 36:de paedagogis hoc amplius, ut aut sint etc.,
id. 1, 1, 8:Mario urbe Italiaque interdicendum, Marciano hoc amplius, Africa,
Plin. Ep. 2, 11, 19; Quint. 1, 5, 50; 1, 5, 55; sometimes in plur., his amplius:his amplius apud eundem (est) etc.,
Quint. 9, 3, 15;so rarely eo amplius: inferiasque his annua religione, publice instituit, et eo amplius matri Circenses,
Suet. Calig. 15:quaeris quid potuerit amplius adsequi,
Cic. Planc. 60: prius quam (hic) turbarum quid faciat amplius, Plaut. Men. 5, 2, 93:quare jam te cur amplius excrucies?
Cat. 76, 10.—With nihil, etc.:(γ).habet nihil amplius quam lutum,
Lucil. 9, 46 Mull.:nihil habui amplius, quod praeciperem,
Quint. 7, 1, 64:nihil enim dixit amplius,
Cic. Deiot. 21:Nihil dico amplius: causa dicta est,
I say no more; I have done with my case, id. ib. 8:nihil amplius dico, nisi me etc.,
id. Planc. 96:nihil amplius dicam quam victoriam etc.,
id. Marcell. 17.—Hence, nihil dico or dicam amplius, when one fears to wound by declaring his opinion, etc., I say no more, have nothing further to say or add:vetus est, Nihili cocio est. Scis cujus? non dico amplius,
Plaut. As. 1, 3, 51:si, quod equitis Romani filius est, inferior esse debuit: omnes tecum equitum Romanorum filii petiverunt. Nihil dico amplius,
Cic. Planc. 7 (tacite significat eos dignitate inferiores esse Plancio, Manut. ad h.l.):Alterius vero partis nihil amplius dicam quam id, quod etc.,
id. Marcell. 6, 17:amplius nihil respondit,
Vulg. Marc. 15, 5:nihil amplius addens,
ib. Deut. 5, 22:nihil noverunt amplius,
ib. Eccl. 9, 5:nihil amplius optet,
Hor. Ep. 1, 2, 46:nihil amplius potes,
Plin. Ep. 2, 13, 10:amplius quod desideres, nihil erit,
this will leave nothing to be desired, Cic. Tusc. 1, 11, 24:nil amplius oro, nisi ut etc.,
Hor. S. 2, 6, 4:ipse Augustus nihil amplius quam equestri familia ortum se scribit,
Suet. Aug. 2:si non amplius, ad lustrum hoc protolleret unum,
Lucil. 1, 33 Mull.:non luctabor tecum, Crasse, amplius,
Cic. de Or. 1, 17, 74; id. Tusc. 5, 34, 98:verbum non amplius addam,
Hor. S. 1, 1, 121:non amplius me objurgabis,
Quint. 5, 10, 47:non amplius posse,
Sall. Fragm. Hist. 3, 82, 19 Kritz:non habent amplius quid faciant,
Vulg. Luc. 12, 4: non videbitis amplius faciem meam. ib. Gen. 44, 23; ib. Heb. 10, 17:amplius illa jam non inveniet,
ib. Apoc. 18, 14:studium, quo non aliud ad dignitatem amplius excogitari potest,
Tac. Or. 5:extra me non est alia amplius,
Vulg. Soph. 2, 15:neque hoc amplius quam quod vides nobis quicquamst,
Plaut. Rud. 1, 5, 21:neque va dari amplius neque etc.,
Cic. Quinct. 23:nec jam amplius ullae Adparent terrae,
Verg. A. 3, 192; 3, 260; 5, 8; 9, 426; 9, 519; 11, 807; 12, 680; id. G. 4, 503:nec irascar amplius,
Vulg. Ezech. 16, 42; ib. Apoc. 7, 16:ne amplius dona petas,
Cat. 68, 14:urere ne possit calor amplius aridus artus,
Lucr. 4, 874;ne quos amplius Rhenum transire pateretur,
Caes. B. G. 1, 43:ut ne quem amplius posthac discipulum reciperet,
Suet. Gram. 17:ne amplius morando Scaurum incenderet,
Sall. J. 25, 10; id. Fragm. Hist. 1, 2, 10 Kritz;3, 82, 17: ne amplius divulgetur,
Vulg. Act. 4, 17:ut nequaquam amplius per eamdem viam revertamini,
ib. Deut. 17, 16:nolite amplius accipere pecuniam,
ib. 4 Reg. 12, 7.—With nemo:c.cur non restipulatur neminem amplius petiturum?
Cic. Q. Rosc. 12, 36:cum amplius nemo occurreret,
nobody further, no one more, Curt. 8, 10, 2; so,neminem amplius viderunt,
Vulg. Marc. 9, 7:nemo emet amplius,
no one will buy any longer, any more, ib. Apoc. 18, 11 (for cases of haud with amplius, v. c. a and g).—With numerals and numeral forms.(α).Without quam:(β).amplius horam suffixum in cruce me memini esse,
Cat. 69, 3:horam amplius jam in demoliendo signo homines moliebantur,
Cic. Verr. 4, 95:amplius annos triginta tribunus fuerat,
Sall. C. 59, 6:me non amplius novem annos nato,
Nep. Hann. 2, 3:per annos amplius quadraginta,
Suet. Aug. 72; 32:quid si tandem amplius triennium est?
Cic. Q. Rosc. 8:Tu faciem illius noctem non amplius unam Falle dolo,
Verg. A. 1, 683:inveniebat Sabim flumen non amplius milia passuum decem abesse,
Caes. B. G. 2, 16; 4, 12:reliquum spatium, quod est non amplius pedum sexcentorum, mons continet,
id. ib. 1, 28;2, 29: amplius sestertium ducentiens acceptum hereditatibus rettuli,
Cic. Phil. 2, 40; id. Fl. 68; so Plin. Ep. 10, 39, 1:huic paulo amplius tertiam partem denegem?
id. ib. 5, 7, 3:cum eum amplius centum cives Romani cognoscerent,
Cic. Verr. 1, 14; 5, 155:victi amplius ducenti ceciderunt,
Liv. 21, 29, 3: non amplius quattuordecim cohortes, Pompei. ap. Cic. Att. 8, 12, C:ex omni multitudine non amplius quadraginta locum cepere,
Sall. J. 58, 3: torrentes amplius centum, [p. 113] Plin. 5, 28, 29, § 103; 9, 5, 4, § 10.—And very rarely placed after the numeral:qui septingentos jam annos amplius numquam mutatis legibus vivunt,
Cic. Fl. 63:pugnatum duas amplius horas,
Liv. 25, 19, 15 Weissenb.:duo haud amplius milia peditum effugerunt,
id. 28, 2:decem amplius versus perdidimus,
Plin. Ep. 3, 5, 12:tris pateat caeli spatium non amplius ulnas,
Verg. E. 3, 105.—With the comp. abl. (rare but class.):(γ).cum jam amplius horis sex continenter pugnaretur,
Caes. B. G. 3, 5; 4, 37:pugnatum amplius duabus horis est,
Liv. 27, 12:neque triennio amplius supervixit,
Suet. Caes. 89:uti non amplius quinis aut senis milibus passuum interesset,
Caes. B. G. 1, 15; 1, 23; 2, 7;6, 29: non amplius patet milibus quinque et triginta,
Sall. Fragm. Hist. 4, 1, 34 Kritz:est ab capite paulo amplius mille passibus locus,
Plin. Ep. 10, 90, 1:ab Capsa non amplius duum milium intervallo,
Sall. J. 91, 3:(Catilina) cum initio non amplius duobus milibus (militum) habuisset,
id. C. 56, 2; so,denas alii, alii plures (uxores) habent, set reges eo amplius,
id. J. 80, 7.—And prob. the following ambiguous cases: cum mille non amplius equitibus,
Sall. J. 105, 3:oppidum non amplius mille passuum abesse,
id. ib. 68, 3.—With quam (postAug. and eccl.):d. (α).non amplius, cum plurimum, quam septem horas dormiebat,
Suet. Aug. 78:nec amplius quam septem et viginti dies Brundisii commoratus,
id. ib. 17:Toto triennio semel omnino eam nec amplius quam uno die paucissimis vidit horis,
id. Tib. 51:demoratus dies non amplius quam octo aut decem,
Vulg. Act. 25, 6:ut non amplius apud te quam quarta (pars) remaneret,
Plin. Ep. 5, 19:ut vexillum veteranorum, non amplius quam quingenti numero, copias fuderint,
Tac. A. 3, 21:haud amplius quam ducentos misit,
id. ib. 14, 32:insidiantur ei ex iis viri amplius quam quadraginta,
Vulg. Act. 23, 21.—Amplius, t. t. of judges when they deferred an important case for future examination:(β).Amplius adeo prolixum temporis spatium significat, ut judices quotienscunque significarent, adhuc se audire velle, amplius dicebant. Itaque negotium differebant, unde hodieque ampliari judicium differri dicitur,
Charis. 176 P.; so Don. ad Ter. Eun. 2, 3, 39; cf.also amplio and ampliatio: cum consules re audita amplius de consilii sententia pronuntiavissent,
Cic. Brut. 22, 86:antea vel judicari primo poterat vel amplius pronuntiari,
id. Verr. 2, 1, 26:ut de Philodamo amplius pronuntiaretur,
id. ib. 2, 1, 29.—And metaph.: ego amplius deliberandum censeo,
Ter. Phorm. 2, 4, 17.—Amplius non petere, judicial t. phr., to bring no further action, to make no further claim:(γ).quid ita satis non dedit, AMPLIVS [A SE] NEMINEM PETITVRVM?
Cic. Rosc. Com. 12, 35:Tibi ego, Brute, non solvam, nisi prius a te cavero amplius eo nomine neminem, cujus petitio sit, petiturum,
id. Brut. 5, 18:sunt duo, quae te rogo: primum, ut si quid satis dandum erit, AMPLIVS EO NOMINE NON PETI, cures etc.,
id. Fam. 13, 28 A:quod ille recusarit satis dare amplius abs te non peti,
id. Att. 1, 8, 1.—Hoc amplius, beside the general use given above (II. Comp. b. a), as t. phr. of senators when they approved a measure, but amended it by addition:(δ).Servilio adsentior et HOC AMPLIVS CENSEO, magnum Pompeium fecisse etc.,
Cic. Phil. 12, 21, 50:cui cum essem adsensus, decrevi HOC AMPLIVS, ut etc.,
id. ad Brut. 1, 5, 1;so Seneca: fortasse et post omnes citatus nihil improbabo ex iis, quae priores decreverint, et dicam HOC AMPLIVS CENSEO, Vit. Beat. 3, 2: Quaedam ex istis sunt, quibus adsentire possumus, sed HOC AMPLIVS CENSEO,
id. Q. N. 3, 15, 1.—To this may be added the elliptical phrases, nihil amplius and si nihil amplius:► The form amplius has the ambiguity of the Engl.nihil amplius, denoting that there is nothing further than has been declared: sese ipsum abs te repetit. Nihil amplius,
Cic. Verr. 5, 49, 128;(res publica) ulta suas injurias est per vos interitu tyranni. Nihil amplius,
id. Fam. 12, 1, 2; and, si nihil amplius, marking a limit, if nothing more, at least:excedam tectis? An, si nihil amplius, obstem?
Ov. M. 9, 148.word more, which is sometimes an adj., sometimes a subst., and sometimes an adv., and some of the above examples would admit of different classifications; as, non amplius dicere, not to speak further (adv.) or not to say more (subst.), Plaut. As. 1, 3, 51; but some of them would admit of only one explanation;I.as, ne quos amplius Rhenum transire pateretur,
Caes. B. G. 1, 43. Sup.: amplissimē.Lit., very largely, most abundantly:II.ut quibus militibus amplissime (agri) dati adsignati essent,
in the largest shares, Cic. Phil. 5, 53:duumviri (deos) tribus quam amplissume tum apparari poterat stratis lectis placavere,
Liv. 5, 13, 6 Weissenb.—Fig., most generously, most handsomely:qui amplissime de salute mea decreverint,
Cic. Dom. 44:amplissime laudare,
in the handsomest style, Plin. 18, 3, 3, § 11; Suet. Calig. 15:honores amplissime gessit,
Cic. Verr. 2, 112:pater cum amplissime ex praetura triumphasset,
with the greatest pomp, id. Mur. 15:placere eum quam amplissime supremo suo die efferri,
should be carried forth with every possible solemnity, id. Phil. 9, 7, 16. V. on this word, Hand, Turs. I. pp. 287-296. -
20 amplus
amplus, a, um, adj. [some regard this as a shortened form of anapleôs, = filled up, full; others, as for ambulus from amb-, rounded out, as superus from super, etc.; v. Doed. Syn. II. p. 113; but perh. it is better to form it from am- and -plus, akin to -pleo, plenus, q. v. Pott], thus pr., full all round; hence, great, large. —In space, of large extent, great, large, wide, ample, spacious (the forms amplus and amplior are very rare in the ante-class. per., and rare in all periods. Amplius is com. in the ante-class., freq. in the class., and very freq. in the post-class. per., the Vulg. rarely using the other forms, but using this 121 times. Amplissimus belongs to prose, and is scarcely used before Cicero, with whom it was a very favorite word. It was also used by Plin. Maj. and Min., but never by Tac., Sall. (in his genuine works), nor the Vulg. Catullus used only the form amplius, and Prop. only amplus, while Tib. and Pers. never used this word in any form. Ampliter is found mostly in Plaut.; and ample and amplissime are used a few times by Cic. and by writers that followed him; syn.: magnus, ingens, latus, late patens, spatiosus, laxus).I.Lit.:B.amplus et spectu protervo ferox,
Pac. Trag. Rel. p. 94 Rib.:qui (Pluto) ter amplum Geryonen compescit unda,
Hor. C. 2, 14, 7:ampla domus dedecori domino fit, si est in ea solitudo,
Cic. Off. 1, 39, 139; so Verg. A. 2, 310:admodum amplum et excelsum signum,
Cic. Verr. 4, 74:collis castris parum amplus,
Sall. J. 98, 3:porticibus in amplis,
Verg. A. 3, 353:per amplum mittimur Elysium,
id. ib. 6, 743:vocemque per ampla volutant Atria,
id. ib. 1, 725:nil vulva pulchrius ampla,
Hor. Ep. 1, 15, 41:amplae aures,
Plin. 11, 52, 114, § 274:milium amplum grano,
id. 18, 7, 10, § 55:cubiculum amplum,
Plin. Ep. 2, 17, 6:baptisterium amplum atque opacum,
id. ib. 5, 6, 25.— Comp.:quanto est res amplior,
Lucr. 2, 1133:Amplior Urgo et Capraria,
Plin. 3, 6, 12, § 81:avis paulo amplior passere,
id. 10, 32, 47, § 89:amplior specie mortali,
Suet. Aug. 94; id. Caes. 76 (for the neutr. amplius, v. infra).— Sup.:amplissima curia... gymnasium amplissimum,
Cic. Verr. 2, 4, 53:urbs amplissima atque ornatissima,
id. Agr. 2, 76:amplissimum peristylum,
id. Dom. 116:(candelabrum) ad amplissimi templi ornatum esse factum,
id. Verr. 4, 65:mons Italiae amplissimus,
Plin. 3, 5, 7, § 48:amplissimum flumen,
Plin. Ep. 8, 8, 3:amplissimus lacus,
id. ib. 10, 41, 2:amplissima insula,
Plin. 6, 20, 23, § 71:amplissimi horti,
Plin. Ep. 8, 18, 11:amplissima arborum,
Plin. 16, 39, 76, § 200:est (topazon) amplissima gemmarum,
id. 37, 8, 32, § 109:amplissimum cubiculum,
Plin. Ep. 5, 6, 23.—Transf., great, abundant, ample, much, long:II.bono atque amplo lucro,
Plaut. Am. prol. 6 and Ep. 2, 2, 117:pabula miseris mortalibus ampla,
Lucr. 5, 944:ampla civitas,
Cic. Verr. 4, 81; 4, 96:civitas ampla atque florens,
Caes. B. G. 4, 3:gens ampla,
Plin. 5, 30, 33, § 125:amplae copiae,
Caes. B. G. 5, 19:ampla manus militum,
Liv. Epit. 1, 4, 9:pecuaria res ampla,
Cic. Quinct. 12:res familiaris ampla,
id. Phil. 13, 8:(res) ampla,
Sall. H. Fragm. 3, 82, 20 Kritz:patrimonium amplum et copiosum,
Cic. Sex. Rosc. 6; id. Dom. 146: id. Phil. 2, 67:amplae divitiae,
Hor. S. 2, 2, 101:esse patri ejus amplas facultates,
Plin. Ep. 1, 14, 9:in amplis opibus heres,
Plin. 9, 36, 59, § 122.— Comp.:amplior numerus,
Cic. Mil. 57; Sall. J. 105, 3; Tac. A. 14, 53:ampliores aquae,
Plin. 5, 9, 10, § 58:amplior exercitus,
Sall. J. 54, 3; Suet. Vesp. 4:commeatus spe amplior,
Sall. J. 75, 8:amplior pecunia, Auct. B. Alex. 56: pecunia amplior,
Plin. Ep. 3, 11, 2:pretia ampliora,
Plin. 10, 29, 43, § 84:omnia longe ampliora invenire quam etc.,
Plin. Ep. 1, 14, 10:ampliores noctes,
Plin. 18, 26, 63, § 232:ut ampliori tempore maneret,
Vulg. Act. 18, 20.— Sup.:peditatus copiae amplissimae e Gallia,
Cic. Font. 8:exercitus amplissimus,
Plin. Ep. 2, 13, 2; 9, 13, 11:amplissima pecunia,
Cic. Rosc. Am. 31:amplissimae fortunae,
id. Verr. 2, 5, 8; id. Quinct. 49; id. Phil. 10, 4:amplissimae patrimonii copiae,
id. Fl. 89:amplissimas summas emptionibus occupare,
Plin. Ep. 8, 2, 3:opes amplissimae,
id. ib. 8, 18, 4:amplissima dies horarum quindecim etc.,
the longest day, Plin. 6, 34, 39, § 218.—Also subst. in comp. neutr. (v. amplius, adv. infra), more:ut quirem exaudire amplius,
Att. Trag. Rel. p. 173 Rib.:si vis amplius dari, Dabitur,
Plaut. Trin. 2, 1, 18:jam amplius orat,
id. ib. 2, 1, 19:daturus non sum amplius,
Cic. Verr. 2, 2, 29:non complectar in his libris amplius quam quod etc.,
id. de Or. 1, 6, 22:tantum adfero quantum ipse optat, atque etiam amplius,
Plaut. Capt. 4, 1, 10:ni amplius etiam, quod ebibit,
id. Trin. 2, 1, 20: Ph. Etiamne amplius? Th. Nil, Ter. Eun. 1, 2, 63: Tr. Dimidium Volo ut dicas. Gr. Immo hercle etiam amplius, Plaut. Rud. 4, 3, 21: Th. Nempe octoginta debentur huic minae? Tr. Haud nummo amplius, id. Most. 3, 3, 16:etiam amplius illam adparare condecet,
Turp. Com. Rel. p. 100 Rib.:hoc onere suscepto amplexus animo sum aliquanto amplius,
Cic. Verr. 2, 1:si sit opus liquidi non amplius urna,
Hor. S. 1, 1, 54:omnis numerus amplius octingentis milibus explebat,
Vell. 2, 110, 3:Segestanis imponebat aliquanto amplius quam etc.,
Cic. Verr. 4, 76:illa corona contentus Thrasybulus neque amplius requisivit,
Nep. Thras. 4, 3:amplius possidere,
Plin. 18, 4, 3, § 17:Ille imperio ei reddito haud amplius, quam ut duo ex tribus filiis secum militarent, exegit,
Curt. 8, 4, 21:dedit quantum maximum potuit, daturus amplius, si potuisset,
Plin. Ep. 3, 21, 6:cum hoc amplius praestet, quod etc.,
id. ib. 7, 25, 1.—Also with part. gen., more of, a greater quantity or number of:gaudeo tibi liberorum esse amplius,
Plaut. Cist. 5, 4:te amplius bibisse praedicet loti,
Cat. 39, 21:amplius frumenti auferre,
Cic. Verr. 3, 49:expensum est auri viginti paulo amplius,
id. Fl. 6, 8:amplius negotii contrahi,
id. Cat. 4, 9:si amplius obsidum vellet,
Caes. B. G. 6, 9, ubi v. Herz.:quanto ejus amplius processerat temporis,
id. B. C. 3, 25.—Fig.A.Of internal power or force, great, strong, violent, impetuous:B.pro viribus amplis,
Lucr. 5, 1174:amplae vires peditum,
Plin. 6, 20, 23, § 75;ampla nepotum Spes,
Prop. 4, 22, 41:poena sera, sed ampla,
full, strict, id. 4, 5, 32. — Comp.:haec irae factae essent multo ampliores,
Ter. Hec. 3, 1, 9:si forte morbus amplior factus siet, i. e. gravior,
id. ib. 3, 1, 50:amplior metus,
Cic. Clu. 128:amplior potentia feris,
Plin. 28, 10, 42, § 153:ampliorem dicendi facultatem consequi,
Quint. 2, 3, 4:amplior eoque acrior impetus,
Flor. 4, 2, 66:spes amplior,
Sall. J. 105, 4:amplius accipietis judicium,
severer, Vulg. Matt. 23, 14:amplior auctoritas,
Plin. 37, 3, 12, § 47:amplior virtus,
higher merit, Quint. 8, 3, 83:idem aut amplior cultus (dei),
Plin. 28, 2, 4, § 18:amplior est quaestio,
Quint. 3, 5, 8:ampliora verba,
of larger meaning, id. 8, 4, 2: scientia intellegentiaque ac sapientia ampliores inventae sunt in te, Vulg. Dan. 5, 14:quo legatis animus amplior esset,
Sall. C. 40, 6; 59, 1:spiritus amplior,
Vulg. Dan. 5, 12; 6, 3.— Sup.:(honos) pro amplissimis meritis redditur,
Cic. Phil. 5, 41:cujus sideris (Caniculae) effectus amplissimi in terra sentiuntur,
very violent, Plin. 2, 40, 40, § 107:amplissima spes,
Suet. Caes. 7:his finis cognitionis amplissimae,
most important trial, Plin. Ep. 2, 11, 23.—Of external splendor, great, handsome, magnificent, splendid, glorious:C.illis ampla satis forma, pudicitia,
great enough, Prop. 1, 2, 24:haec ampla sunt, haec divina,
Cic. Sest. 102; id. Arch. 23:res gestae satis amplae,
Sall. C. 8, 2:cur parum amplis adfecerit praemiis,
Cic. Mil. 57:ampla quidem, sed pro ingentibus meritis praemia acceperunt,
Tac. A. 14, 53:amplum in modum praemia ostentare,
Aur. Vict. Caes. 26, 6:amplis honoribus usi,
Sall. J. 25, 4:amplis honoribus auctos,
Hor. S. 1, 6, 11.—Sometimes in mal. part. or ironically:amplam occasionem calumniae nactus,
a fine opportunity, Cic. Verr. 2, 61:spolia ampla refertis Tuque puerque tuus,
glorious spoils, Verg. A. 4, 93.— Comp.:ne ullum munus aedilitatis amplius aut gratius populo esse possit,
Cic. Verr. 2, 1, 5; id. Mur. 37:praemiis ad perdiscendum amplioribus commoveri,
id. de Or. 1, 4, 13:alicui ampliorem laudem tribuere,
id. Sest. 27:in aliqua re esse laudem ampliorem,
id. Marcell. 4:corporis membris plus dedit, id amplius atque augustius ratus (Zeuxis),
Quint. 12, 10, 5:ut Augustus vocaretur ampliore cognomine,
Suet. Aug. 7.— Subst.:in potestatibus eo modo agitabat, ut ampliore, quam gerebat, dignus haberetur,
of something greater, Sall. J. 63, 5.— Sup.:ut consules monumentum quam amplissimum faciundum curent,
Cic. Phil. 14, 38; 14, 31; id. Verr. 4, 82:hoc munus aedilitatis amplissimum,
id. ib. 1, 12, 36; Aur. Vict. Vir. Ill. 1, 74:alicui amplissimas potestates dare,
Cic. Agr. 2, 31:insignibus amplissimis ornatus,
id. ib. 2, 101:dona amplissima conferre,
Plin. 18, 3, 3, § 9:praemia legatis dedistis amplissima,
Cic. Cat. 4, 5; id. Phil. 2, 32:spe amplissimorum praemiorum adduci,
id. Mil. 5; id. de Or. 1, 5, 16:velut praemium quoddam amplissimum longi laboris,
Quint. 10, 7, 1:munera amplissima mittere,
Caes. B. G. 1, 43:vestris beneficiis amplissimis adfectus,
Cic. Imp. Pomp. 51; id. Dom. 98:laudi amplissimae lauream concedere,
id. Pis. 74:laudibus amplissimis adficere,
id. Phil. 7, 11:amplissimam gloriam consequi,
id. Prov. Cons. 39:ut eum amplissimo regis honore et nomine adfeceris,
id. Deiot. 14:amplissimis aliquem efferre honoribus,
Aur. Vict. Epit. 17, 3:amplissimis uti honoribus,
Cic. Fl. 45:amplissimos honores adipisci,
id. Verr. 5, 181:honores adsequi amplissimos,
id. Mil. 81:aliquem ad honores amplissimos perducere,
id. Am. 20, 73:meus labor fructum est amplissimum consecutus,
id. Imp. Pomp 2:mihi gratiae verbis amplissimis aguntur,
in the handsomest termis, id. Cat. 3, 14; id. Phil. 2, 13; id. Quir. 15:ei amplissimis verbis gratias egimus,
id. Phil. 1, 3:provincia Gallia merito ornatur verbis amplissimis ab senatu,
id. ib. 4, 9:amplissimis verbis conlaudatus,
Suet. Caes. 16:amplissimo populi senatusque judicio exercitus habuistis,
Cic. Agr. 1, 12; id. Fl. 5; id. Dom. 86; id. Planc. 93:de meo consulatu amplissima atque ornatissima decreta fecerunt,
id. Dom. 74:quam universi populi, illius gentis, amplissimum testimonium (said of Cic.),
Plin. 7, 30, 31, § 116.—In respect of the opinion of others, esteemed, renowned, etc.:D.quicquid est, quamvis amplum sit, id est parum tum cum est aliquid amplius,
Cic. Marcell. 26:quid hunc hominem magnum aut amplum de re publica cogitare (putare possumus), qui etc.,
great or noble, id. Imp. Pomp. 37:omnia, quae vobis cara atque ampla sunt,
id. Agr. 2, 9; id. Arch. 23:convenerunt corrogati et quidem ampli quidam homines,
id. Phil. 3, 20:hoc studium parvi properemus et ampli,
small and great, Hor. Ep. 1, 3, 28:amplis doctoribus instructus,
Tac. A. 14, 52:sin autem sunt amplae et honestae familiae plebeiae,
Cic. Mur. 7, 15.— Comp.:cum est aliquid amplius,
Cic. Marcell. 26:ampliores ordines,
Caes. B. C. 1, 77, where Dinter reads priores: quo (ingenio) neque melius neque amplius aliud in natura mortalium est, [p. 112] Sall. J. 2, 4:nihil amplius potes (tribuere) amicitia tua,
Plin. Ep. 2, 13, 10:quid amplius facitis?
Vulg. Matt. 5, 47.— Sup.:ex amplissimo genere nubere,
Cic. Cael. 34:amplissimo genere natus,
Caes. B. G. 4, 12:genere copiisque amplissimus, id. ib 6, 15: quam (familiam) vidit amplissimam,
Cic. Phil. 13, 12:amplissimos patruos habere,
id. Sex. Rosc. 147:amplissima civitas,
id. Verr. 5, 122:apud illos Fabiorum nomen est amplissimum,
id. Font. 36; id. Caecin. 104; id. Verr. 3, 96; id. Deiot. 14:mihi hic locus ad agendum amplissimus est visus,
id. Imp. Pomp. 1:non adgrediar ad illa maxima atque amplissima prius quam etc.,
id. Sest. 5:licet tribuas ei quantum amplissimum potes, nihil tamen amplius potes amicitia tua,
Plin. Ep. 2, 13, 10:amplissimis operibus increscere,
id. ib. 8, 4, 3:honores in amplissimo consilio collocare,
Cic. Sen. 2:amplissimi orbis terrae consilii principes,
id. Phil. 3, 34: honoris amplissimi puto esse accusare improbos, I esteem it to be the greatest honor, etc., id. Div. in Caecil. 70:promotus ad amplissimas procurationes,
Plin. Ep. 7, 31, 3:praeter honores amplissimos cognomenque etc.,
Plin. 7, 44, 45, § 142:spes amplissimae dignitatis,
Cic. Agr. 2, 49; id. Sen. 19, 68; Suet. Vit. 2.—Hence, amplissimus (almost always thus in sup.) as a title for persons holding great and honored offices, as consul, senator, etc., or as an honorable epithet of the office itself or the body of officers, distinguished, very distinguished, honorable, right honorable, most honorable, etc.:E.is mihi videtur amplissimus, qui sua virtute in altiorem locum pervenit,
Cic. Sex. Rosc. 83:homo et suis et populi Romani ornamentis amplissimus,
id. Mur. 8:P. Africanus rebus gestis amplissimus,
id. Caecin. 69:ut homines amplissimi testimonium de sua re non dicerent,
id. Sex. Rosc. 102; id. Clu. 197:Q. Catuli atque ceterorum amplissimorum hominum auctoritas,
id. Imp. Pomp. 63:vir amplissimus ejus civitatis,
id. Verr. 4, 17; id. Fl. 32:exercitum Cn. Domitii, amplissimi viri, sustentavit,
id. Deiot. 5, 14:cum habeas amplissimi viri religionem (of L. Lucullus),
id. Arch. 4, 8; id. Lig. 22:in quo consilio amplissimi viri judicarent,
id. Mil. 5; id. Balb. 1; id. Dom. 2:comitatus virorum amplissimorum,
id. Sull. 9:viros primarios atque amplissimos civitatis in consilium advocare,
id. Verr. 3, 18:ordinis amplissimi esse,
Aur. Vict. Caes. 13, 1; 37, 6:cives amplissimos legare,
Cic. Balb. 42:hoc amplissimum nomen, i. e. senatorium,
id. Verr. 3, 96:amplissimus honos, i. e. consulatus,
id. Rep. 1, 6; so,amplissimo praeditus magistratu,
Suet. Aug. 26:amplissimus ordo, i. e. senatorius,
Plin. Ep. 10, 3; Suet. Calig. 49:amplissimi ordines, i. e. senatus et equites,
id. Vesp. 9:amplissimum collegium decemvirale,
Cic. Verr. 2, 4, 49:an vero vir amplissimus, P. Scipio, pontifex maximus, etc.,
id. Cat. 1, 3:amplissimum sacerdotium,
id. Verr. 2, 126; id. Phil. 13, 8:sacerdotium amplissimum,
id. Verr. 2, 127.—As rhet. epithet:I.amplus orator,
one that speaks richly and with dignity, Cic. Or. 9; id. Brut. 68:herous (pes), qui est idem dactylus Aristoteli amplior, iambus humanior videatur,
grander, more stately, Quint. 9, 4, 88:amplius compositionis genus,
more copious style, id. 9, 4, 129.— Adv. (on the extent of the use of the different forms of the adverb, v. supra init.), largely, abundantly, copiously.Lit.a.Form amplĭter:b.benigne ei largi atque ampliter,
Att. Trag. Rel. p. 173 Rib.:aptate munde atque ampliter convivium,
Pomp. Com. Rel. p. 234 Rib.:extructam ampliter mensam,
Lucil. 13, 7 Mull.:opsonato ampliter,
Plaut. Cas. 2, 8, 65:adpositum est ampliter,
id. Mil. 3, 1, 163:acceptus hilare atque ampliter,
id. Merc. prol. 98:modeste melius facere sumptum quam ampliter,
id. Stich. 5, 4, 10:parum (digitulos) immersisti ampliter,
not deep enough, id. Bacch. 4, 4, 26.—Form amplē:II.exornat ample magnificeque triclinium,
Cic. Verr. 4, 62: qui ample valetudinarios nutriunt, in great numbers (v. the context), Cels. praef. med. —Trop., fully, handsomely.a.Form amplĭter:b.ampliter dicere,
fully, particularly, Gell. 10, 3, 4:laudare ampliter,
id. 2, 6, 11.—Form amplē: duo genera sunt: unum attenuate presseque, alterum sublate ampleque dicentium, with great fulness, richly (v. amplus, II. E.), Cic. Brut. 55, 201; so,a.elate ampleque loqui,
id. Tusc. 5, 9, 24:satis ample sonabant in Pompeiani nominis locum Cato et Scipio,
full grandly filled the place of, Flor. 4, 2, 65.— Comp.: amplĭus, more, longer, further, besides (syn.: ultra, praeterea); of time, number, and action (while plus denotes more in quantity, measure, etc.; magis, more, in the comparison of quality, and sometimes of action; and potius, rather, the choice between different objects or acts), constr. absol., with comp. abl., and, in the case of numerals, like minus, plus, propius, q. v., without quam with the nom., acc., or gen., or rarely with the abl. comp., or with quam, but chiefly in the post-Aug. per.; cf. Zumpt, § 485; Madv. § 305; Roby, § 1273; Herz. ad Caes. B. G. 4, 12; and Draeger, Hist. Synt. I. p. 521 sq.In gen.:b.deliberatum est non tacere [me] amplius,
Afran. Com. Rel. p. 199 Rib.:otium ubi erit, de istis rebus tum amplius tecum loquar,
Plaut. Truc. 4, 4, 18:cui amplius male faxim,
id. Aul. 3, 2, 6: De. Etiam? Li. Amplius, id. As. 1, 1, 29: Ar. Vale. Ph. Aliquanto amplius valerem, si hic maneres, id. ib. 3, 3, 2:etiam faxo amabit (eam) amplius,
id. Men. 5, 2, 40:multo tanto illum accusabo, quam te accusavi, amplius,
id. ib. 5, 2, 49:quo populum servare potissit amplius,
Lucil. 1, 15 Mull.:At ego amplius dico,
Cic. Verr. 2, 26:amplius posse,
Sall. J. 69, 2:armis amplius valere,
id. ib. 111, 1:si lamentetur miser amplius aequo,
Lucr. 3, 953:tribus vobis opsonatumst an opsono amplius Tibi et parasito et mulieri?
besides, Plaut. Men. 2, 2, 45:Quam vellem invitatum, ut nobiscum esset amplius,
Ter. Heaut. 1, 2, 11:in illo exercitu cuncta (probra) fuere et alia amplius,
Sall. J. 44, 5:felices ter et amplius,
Hor. C. 1, 13, 17:binas aut amplius domos continuare,
Sall. C. 20, 11:ter nec amplius,
Suet. Caes. 25:cum non solum de his scripserit, sed amplius praecepta (reliquerit),
Quint. 12, 11, 24:multa promi amplius possunt,
Plin. 2, 17, 15, § 77:si studere amplius possum,
Quint. 6, prooem. 4:auram communem amplius haurire potui?
id. 6, prooem. 12:sagum, quod amplius est,
Vulg. Exod. 26, 12.—And so very often with the pron. quid, etc.; with the negatives nihil, non, neque, nec, ne; and sometimes with nemo and haud.(α).With quid, etc.:(β).Quid faciam amplius?
Ter. Ad. 4, 7, 14, and Cic. Har. Resp. 42:quid dicam amplius?
Quint. 8, 4, 7:quid a me amplius dicendum putatis?
Cic. Verr. 3, 60:quid quaeris amplius?
id. Sex. Rosc. 145; id. Dom. 41; id. Verr. 2, 191:quid vultis amplius?
id. Mil. 35:quid amplius vis?
Hor. Epod. 17, 30:quid exspectatis amplius?
Cic. Verr. 2, 174:quid amplius exspectabo,
Vulg. 4 Reg. 6, 33:quid loquar amplius de hoc homine?
Cic. Caecin. 25:quid amplius laboremus?
Quint. 8, prooem. 31:quid habet amplius homo?
Vulg. Eccl. 1, 3; 6, 8:quid ego aliud exoptem amplius, nisi etc.,
Plaut. As. 3, 3, 134:quid amplius debeam optare?
Quint. 4, 1, 51: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, Plaut. Merc. 2, 2, 11; Ter. And. 2, 1, 25: De. An quid est etiam amplius? He. Vero amplius, id. Ad. 3, 4, 22:quid est quod tibi mea ars efficere hoc possit amplius?
more than this, id. And. 1, 1, 4:Etenim quid est, Catilina, quod jam amplius exspectes, si etc.,
Cic. Cat. 1, 3, 6; id. Sull. 90:si quid amplius scit,
Plaut. Rud. 2, 2, 23:si quid ego addidero amplius,
id. Trin. 4, 2, 13:si amplius aliquid gloriatus fuero,
Vulg. 2 Cor. 10, 8.—And often hoc amplius, where hoc is commonly an abl., but sometimes may be regarded as a nom. or an acc.:hoc amplius si quid poteris,
any thing beyond this, Cic. de Or. 1, 10, 44: et hoc amplius (additur), quod etc., and this further, that etc., id. Sull. 44; so Quint. 5, 13, 36:de paedagogis hoc amplius, ut aut sint etc.,
id. 1, 1, 8:Mario urbe Italiaque interdicendum, Marciano hoc amplius, Africa,
Plin. Ep. 2, 11, 19; Quint. 1, 5, 50; 1, 5, 55; sometimes in plur., his amplius:his amplius apud eundem (est) etc.,
Quint. 9, 3, 15;so rarely eo amplius: inferiasque his annua religione, publice instituit, et eo amplius matri Circenses,
Suet. Calig. 15:quaeris quid potuerit amplius adsequi,
Cic. Planc. 60: prius quam (hic) turbarum quid faciat amplius, Plaut. Men. 5, 2, 93:quare jam te cur amplius excrucies?
Cat. 76, 10.—With nihil, etc.:(γ).habet nihil amplius quam lutum,
Lucil. 9, 46 Mull.:nihil habui amplius, quod praeciperem,
Quint. 7, 1, 64:nihil enim dixit amplius,
Cic. Deiot. 21:Nihil dico amplius: causa dicta est,
I say no more; I have done with my case, id. ib. 8:nihil amplius dico, nisi me etc.,
id. Planc. 96:nihil amplius dicam quam victoriam etc.,
id. Marcell. 17.—Hence, nihil dico or dicam amplius, when one fears to wound by declaring his opinion, etc., I say no more, have nothing further to say or add:vetus est, Nihili cocio est. Scis cujus? non dico amplius,
Plaut. As. 1, 3, 51:si, quod equitis Romani filius est, inferior esse debuit: omnes tecum equitum Romanorum filii petiverunt. Nihil dico amplius,
Cic. Planc. 7 (tacite significat eos dignitate inferiores esse Plancio, Manut. ad h.l.):Alterius vero partis nihil amplius dicam quam id, quod etc.,
id. Marcell. 6, 17:amplius nihil respondit,
Vulg. Marc. 15, 5:nihil amplius addens,
ib. Deut. 5, 22:nihil noverunt amplius,
ib. Eccl. 9, 5:nihil amplius optet,
Hor. Ep. 1, 2, 46:nihil amplius potes,
Plin. Ep. 2, 13, 10:amplius quod desideres, nihil erit,
this will leave nothing to be desired, Cic. Tusc. 1, 11, 24:nil amplius oro, nisi ut etc.,
Hor. S. 2, 6, 4:ipse Augustus nihil amplius quam equestri familia ortum se scribit,
Suet. Aug. 2:si non amplius, ad lustrum hoc protolleret unum,
Lucil. 1, 33 Mull.:non luctabor tecum, Crasse, amplius,
Cic. de Or. 1, 17, 74; id. Tusc. 5, 34, 98:verbum non amplius addam,
Hor. S. 1, 1, 121:non amplius me objurgabis,
Quint. 5, 10, 47:non amplius posse,
Sall. Fragm. Hist. 3, 82, 19 Kritz:non habent amplius quid faciant,
Vulg. Luc. 12, 4: non videbitis amplius faciem meam. ib. Gen. 44, 23; ib. Heb. 10, 17:amplius illa jam non inveniet,
ib. Apoc. 18, 14:studium, quo non aliud ad dignitatem amplius excogitari potest,
Tac. Or. 5:extra me non est alia amplius,
Vulg. Soph. 2, 15:neque hoc amplius quam quod vides nobis quicquamst,
Plaut. Rud. 1, 5, 21:neque va dari amplius neque etc.,
Cic. Quinct. 23:nec jam amplius ullae Adparent terrae,
Verg. A. 3, 192; 3, 260; 5, 8; 9, 426; 9, 519; 11, 807; 12, 680; id. G. 4, 503:nec irascar amplius,
Vulg. Ezech. 16, 42; ib. Apoc. 7, 16:ne amplius dona petas,
Cat. 68, 14:urere ne possit calor amplius aridus artus,
Lucr. 4, 874;ne quos amplius Rhenum transire pateretur,
Caes. B. G. 1, 43:ut ne quem amplius posthac discipulum reciperet,
Suet. Gram. 17:ne amplius morando Scaurum incenderet,
Sall. J. 25, 10; id. Fragm. Hist. 1, 2, 10 Kritz;3, 82, 17: ne amplius divulgetur,
Vulg. Act. 4, 17:ut nequaquam amplius per eamdem viam revertamini,
ib. Deut. 17, 16:nolite amplius accipere pecuniam,
ib. 4 Reg. 12, 7.—With nemo:c.cur non restipulatur neminem amplius petiturum?
Cic. Q. Rosc. 12, 36:cum amplius nemo occurreret,
nobody further, no one more, Curt. 8, 10, 2; so,neminem amplius viderunt,
Vulg. Marc. 9, 7:nemo emet amplius,
no one will buy any longer, any more, ib. Apoc. 18, 11 (for cases of haud with amplius, v. c. a and g).—With numerals and numeral forms.(α).Without quam:(β).amplius horam suffixum in cruce me memini esse,
Cat. 69, 3:horam amplius jam in demoliendo signo homines moliebantur,
Cic. Verr. 4, 95:amplius annos triginta tribunus fuerat,
Sall. C. 59, 6:me non amplius novem annos nato,
Nep. Hann. 2, 3:per annos amplius quadraginta,
Suet. Aug. 72; 32:quid si tandem amplius triennium est?
Cic. Q. Rosc. 8:Tu faciem illius noctem non amplius unam Falle dolo,
Verg. A. 1, 683:inveniebat Sabim flumen non amplius milia passuum decem abesse,
Caes. B. G. 2, 16; 4, 12:reliquum spatium, quod est non amplius pedum sexcentorum, mons continet,
id. ib. 1, 28;2, 29: amplius sestertium ducentiens acceptum hereditatibus rettuli,
Cic. Phil. 2, 40; id. Fl. 68; so Plin. Ep. 10, 39, 1:huic paulo amplius tertiam partem denegem?
id. ib. 5, 7, 3:cum eum amplius centum cives Romani cognoscerent,
Cic. Verr. 1, 14; 5, 155:victi amplius ducenti ceciderunt,
Liv. 21, 29, 3: non amplius quattuordecim cohortes, Pompei. ap. Cic. Att. 8, 12, C:ex omni multitudine non amplius quadraginta locum cepere,
Sall. J. 58, 3: torrentes amplius centum, [p. 113] Plin. 5, 28, 29, § 103; 9, 5, 4, § 10.—And very rarely placed after the numeral:qui septingentos jam annos amplius numquam mutatis legibus vivunt,
Cic. Fl. 63:pugnatum duas amplius horas,
Liv. 25, 19, 15 Weissenb.:duo haud amplius milia peditum effugerunt,
id. 28, 2:decem amplius versus perdidimus,
Plin. Ep. 3, 5, 12:tris pateat caeli spatium non amplius ulnas,
Verg. E. 3, 105.—With the comp. abl. (rare but class.):(γ).cum jam amplius horis sex continenter pugnaretur,
Caes. B. G. 3, 5; 4, 37:pugnatum amplius duabus horis est,
Liv. 27, 12:neque triennio amplius supervixit,
Suet. Caes. 89:uti non amplius quinis aut senis milibus passuum interesset,
Caes. B. G. 1, 15; 1, 23; 2, 7;6, 29: non amplius patet milibus quinque et triginta,
Sall. Fragm. Hist. 4, 1, 34 Kritz:est ab capite paulo amplius mille passibus locus,
Plin. Ep. 10, 90, 1:ab Capsa non amplius duum milium intervallo,
Sall. J. 91, 3:(Catilina) cum initio non amplius duobus milibus (militum) habuisset,
id. C. 56, 2; so,denas alii, alii plures (uxores) habent, set reges eo amplius,
id. J. 80, 7.—And prob. the following ambiguous cases: cum mille non amplius equitibus,
Sall. J. 105, 3:oppidum non amplius mille passuum abesse,
id. ib. 68, 3.—With quam (postAug. and eccl.):d. (α).non amplius, cum plurimum, quam septem horas dormiebat,
Suet. Aug. 78:nec amplius quam septem et viginti dies Brundisii commoratus,
id. ib. 17:Toto triennio semel omnino eam nec amplius quam uno die paucissimis vidit horis,
id. Tib. 51:demoratus dies non amplius quam octo aut decem,
Vulg. Act. 25, 6:ut non amplius apud te quam quarta (pars) remaneret,
Plin. Ep. 5, 19:ut vexillum veteranorum, non amplius quam quingenti numero, copias fuderint,
Tac. A. 3, 21:haud amplius quam ducentos misit,
id. ib. 14, 32:insidiantur ei ex iis viri amplius quam quadraginta,
Vulg. Act. 23, 21.—Amplius, t. t. of judges when they deferred an important case for future examination:(β).Amplius adeo prolixum temporis spatium significat, ut judices quotienscunque significarent, adhuc se audire velle, amplius dicebant. Itaque negotium differebant, unde hodieque ampliari judicium differri dicitur,
Charis. 176 P.; so Don. ad Ter. Eun. 2, 3, 39; cf.also amplio and ampliatio: cum consules re audita amplius de consilii sententia pronuntiavissent,
Cic. Brut. 22, 86:antea vel judicari primo poterat vel amplius pronuntiari,
id. Verr. 2, 1, 26:ut de Philodamo amplius pronuntiaretur,
id. ib. 2, 1, 29.—And metaph.: ego amplius deliberandum censeo,
Ter. Phorm. 2, 4, 17.—Amplius non petere, judicial t. phr., to bring no further action, to make no further claim:(γ).quid ita satis non dedit, AMPLIVS [A SE] NEMINEM PETITVRVM?
Cic. Rosc. Com. 12, 35:Tibi ego, Brute, non solvam, nisi prius a te cavero amplius eo nomine neminem, cujus petitio sit, petiturum,
id. Brut. 5, 18:sunt duo, quae te rogo: primum, ut si quid satis dandum erit, AMPLIVS EO NOMINE NON PETI, cures etc.,
id. Fam. 13, 28 A:quod ille recusarit satis dare amplius abs te non peti,
id. Att. 1, 8, 1.—Hoc amplius, beside the general use given above (II. Comp. b. a), as t. phr. of senators when they approved a measure, but amended it by addition:(δ).Servilio adsentior et HOC AMPLIVS CENSEO, magnum Pompeium fecisse etc.,
Cic. Phil. 12, 21, 50:cui cum essem adsensus, decrevi HOC AMPLIVS, ut etc.,
id. ad Brut. 1, 5, 1;so Seneca: fortasse et post omnes citatus nihil improbabo ex iis, quae priores decreverint, et dicam HOC AMPLIVS CENSEO, Vit. Beat. 3, 2: Quaedam ex istis sunt, quibus adsentire possumus, sed HOC AMPLIVS CENSEO,
id. Q. N. 3, 15, 1.—To this may be added the elliptical phrases, nihil amplius and si nihil amplius:► The form amplius has the ambiguity of the Engl.nihil amplius, denoting that there is nothing further than has been declared: sese ipsum abs te repetit. Nihil amplius,
Cic. Verr. 5, 49, 128;(res publica) ulta suas injurias est per vos interitu tyranni. Nihil amplius,
id. Fam. 12, 1, 2; and, si nihil amplius, marking a limit, if nothing more, at least:excedam tectis? An, si nihil amplius, obstem?
Ov. M. 9, 148.word more, which is sometimes an adj., sometimes a subst., and sometimes an adv., and some of the above examples would admit of different classifications; as, non amplius dicere, not to speak further (adv.) or not to say more (subst.), Plaut. As. 1, 3, 51; but some of them would admit of only one explanation;I.as, ne quos amplius Rhenum transire pateretur,
Caes. B. G. 1, 43. Sup.: amplissimē.Lit., very largely, most abundantly:II.ut quibus militibus amplissime (agri) dati adsignati essent,
in the largest shares, Cic. Phil. 5, 53:duumviri (deos) tribus quam amplissume tum apparari poterat stratis lectis placavere,
Liv. 5, 13, 6 Weissenb.—Fig., most generously, most handsomely:qui amplissime de salute mea decreverint,
Cic. Dom. 44:amplissime laudare,
in the handsomest style, Plin. 18, 3, 3, § 11; Suet. Calig. 15:honores amplissime gessit,
Cic. Verr. 2, 112:pater cum amplissime ex praetura triumphasset,
with the greatest pomp, id. Mur. 15:placere eum quam amplissime supremo suo die efferri,
should be carried forth with every possible solemnity, id. Phil. 9, 7, 16. V. on this word, Hand, Turs. I. pp. 287-296.
- 1
- 2
См. также в других словарях:
donner — Donner, Dare, Donare. Donner à faire, Dare facere. Donner largement et abondamment, Largiri. Donner liberalement; Dilargiri. Que me veux tu donner? Quid conditionis audes ferre? Bud. ex Plauto. Donner la bataille, c est livrer le combat, Certamen … Thresor de la langue françoyse
Liste de locutions latines — Cet article contient une liste de locutions latines présentée par ordre alphabétique. Pour des explications morphologiques et linguistiques générales, consulter l article : Expression latine. Sommaire A B … … Wikipédia en Français
SIGNUM — I. SIGNUM in re Agrimensoria, a meta diversum. Hyginus, Conspiciamus signum, quod est inter B. et A prolatô exiguum per rigores ferramentô, normaliter paucas dictabimus metas. Frontinus in Fragmentis, Dictabimus metas non minus tres etc. Duo… … Hofmann J. Lexicon universale
INDIA — regio Asiae amplissima, inter Indum fluv. Plin. l. 5. c. 28. et l. 6. c. 20. Strabo l. 1. p. 64. l. 2. p. 87. l. 15. p. 680. 690. et 697. Herod. l. 4. c. 44. ad Occ. a quo nomen habet, et Serum ad Ort. a Sinis separantem, inlongum extensa Oceano… … Hofmann J. Lexicon universale
CORONA — I. CORONA Urbs Daciae mediterranea forsan Palmissa antiqu. Nunc urbs Transylvaniae ad Burciam amnem, Stephanopolis et Brassovia etiam: munita in regiuncul. Burcza; ubi 3. suburbia, quorum unum Bulgari, 2. Hungari, 3. Saxones incolunt. 12. leuc.… … Hofmann J. Lexicon universale
REPAGULA — apud Lucanum, l. 1. v. 295. quamvis iam carcere clauso Immmeat foribus, primusque repagual laxet. Alium, Ast ubi panduntur funduntque repagula currus: Latinis dicuntur, quae Υ῞ςπληγγας Graeci vocant. Manilius, l. 2. claustra appellat, Ut cum… … Hofmann J. Lexicon universale
Antífonas de Adviento — Saltar a navegación, búsqueda La anunciación Las antífonas de Adviento, también conocidas como antífonas mayores, o antífonas O (por la letra con la que comienzan) son antífonas utilizadas en la oración diaria en las tardes de los últim … Wikipedia Español
CYANEUS — I. CYANEUS Graece κυάνεος, caeruleus Latine redditur. Certe Graeci οὐρανοειδὲς χρῶμα exponunt, qui color aerinus dilutior est et exstinctior, quam purpura nigra, de qua alii vocem exponunt. Unde et Solinus caerulum nitorem in hyacincho vocat,… … Hofmann J. Lexicon universale
CARCER Intimus — in versibus Varronis, apud Nonium, Nemini Fortuna currum carcere emissum intimo Labi inoffensum per aequor candidum ad calcem sinit: dictus est, qui alias intimum, ostium, quod primum primisque metis in Circo proximum erat. Vitam namque Varro com … Hofmann J. Lexicon universale
STERLINGUS — vide etiam Starlingus. Dedêre hanc monetam Franci Galliae, quorum posteri illam diu servârunt; Normanni dein asciverunt, et in Angliam propagârunt. De vocis origine, praeter ea, quae dicta sunt, in voce Starlingus, addit Gronov. quosdam a stella … Hofmann J. Lexicon universale
Gramática del latín — Prisciano, o el Gramático, panel de mármol que data del 1437 1439 desde el campanario de Florencia, Italia, por Luca della Robbia. La escena es una alegoría del gramático. La lengua latina, al igual que otras lenguas indoeuropeas antiguas, es muy … Wikipedia Español
